Zouden mensen met overgewicht meer zorgpremie moeten betalen?
2 oktober 2023 · 14:55| Leestijd: 8 min
Update: 8 augustus 2024 · 15:55
In dit artikel aan het woord
"Overgewicht is een soort van sluipmoordenaar die al heel lang in onze samenleving zit."
“Als je niet te dik wordt in deze leefomgeving, is dat eigenlijk heel bijzonder.”
"Het zou bijzonder onrechtvaardig zijn om nu precies obesitas eruit te pikken."
"Overgewicht is niet het probleem, maar een ongezonde leefstijl."
"Ik ga er vanuit dat met alles dat we nu gaan doen, we echt wel een knik gaan zien in die lijn."
In het kort
Het aantal Nederlanders met overgewicht stijgt al jaren. Dat is schadelijk: mensen met overgewicht hebben een grotere kans op medische problemen en leggen extra druk op het zorgpersoneel. Als zij de zorg extra belasten, moeten ze dan niet ook meer zorgpremie betalen?
Wat denk jij?
Vind jij dat mensen met overgewicht een hogere zorgpremie moeten betalen?
Aantal reacties: 0
De rekening van overgewicht
In Nederland kampt ongeveer de helft van de bevolking, zo'n 8 miljoen mensen, met overgewicht. Het lukt veel mensen niet om op een gezond gewicht te blijven. De oorzaak van dit probleem? Verkeerde eetgewoonten en een zittende levensstijl. Bij serieus overgewicht heb je een verhoogd risico op ernstige gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten, diabetes of een herseninfarct. En daarnaast kan de arts vaak niet meer opereren, omdat het te riskant is.
De gevolgen hiervan zijn niet alleen beperkt tot onze gezondheid. Obesitas treft ook de portemonnee en de overbelaste zorgverleners. Het kostenplaatje van een volwassene met overgewicht in Nederland is fors: volgens onderzoek van de Maastricht University kost het bijna € 11.500 per volwassene met overgewicht/obesitas per jaar. In totaal leidt dat tot een kostenpost voor Nederland van € 79 miljard per jaar. Zij concluderen dat volwassenen met overgewicht en obesitas vaker en langer ziek zijn dan mensen met een gezond lichaamsgewicht.
Dit vindt NederlandHelft Nederlanders: laat rokers zelf opdraaien voor extra zorgkosten
DataIM heeft in opdracht van het interactieve platform DIT (EO) onderzoek gedaan naar hoe Nederlanders denken over een hogere zorgpremie voor mensen met overgewicht. Daaruit blijkt dat 19% van de ondervraagden vindt dat mensen die te zwaar zijn een hogere zorgpremie zouden moeten betalen. De meeste mensen vinden dus dat overgewicht geen invloed mag hebben op de hoogte van de zorgpremie.
Wie rookt, moet meer zorgpremie betalen. Dat vindt iets meer dan de helft (51,1%) van alle Nederlanders. Met name hoogopgeleiden (56,6%) zijn voorstander van dit principe. Dat blijkt uit onderzoek van het journalistieke platform DIT.
Wat vindt Nederland nog meer?
Het is een vraag die op verjaardagen een felle discussie kan uitlokken: moet je meer premie voor je ziektekostenverzekering betalen als je zelf risicovol gedrag vertoont? Roken is ronduit slecht voor de gezondheid, maar dat vertaalt zich vooralsnog niet in de hoogte van zorgpremies. Onterecht, vindt dus de helft van de Nederlanders.
Extreme sporten
Ook als het gaat om een alcohol- of drugsverslaving vindt de helft van de bevolking dat daar een hogere zorgpremie bij past. Dat geldt niet voor al het gedrag dat gezondheidsrisico’s met zich meeneemt: het beoefenen van gevaarlijke of extreme sporten is voor iets minder dan 40% reden om meer premie te vragen. Ook het hebben van overgewicht of seks met veel verschillende partners hoeft voor een ruime meerderheid (80%) niet te leiden tot hogere zorgpremies.
Overgewicht
Passen mensen hun gedrag aan zodra ze meer geld kwijt zijn aan hun zorgverzekering? Daarvan is lang niet iedereen overtuigd. Minder dan een kwart denkt dat een hogere zorgpremie een reden is om af te vallen voor mensen met overgewicht. Tegelijkertijd is dat geen reden om overgewicht te beschouwen als ‘normaal’. Bijna zeventig procent zou daar moeite mee hebben. Wel vindt bijna 45% dat er meer begrip nodig is.
Wat opvalt is dat hogeropgeleiden vaker vinden dat er onderscheid zou moeten zijn tussen mensen met overgewicht en mensen met een normaal gewicht. Lageropgeleiden delen die mening over het algemeen niet.
In de enquête werd ook de vraag gesteld of het iemands eigen schuld is als diegene overgewicht heeft. Meer dan een kwart van de Nederlanders gaf aan het met die stelling eens te zijn. Vooral jongeren tussen de 18 en 30 jaar delen deze mening: 36% van de ondervraagden in deze leeftijdsgroep zegt: 'eigen schuld, dikke bult'. Ouderen zijn het vaker oneens met deze stelling.
Ten slotte ging het in het onderzoek ook over risicogedrag van mensen, zoals roken, drinken of het gebruiken van drugs. De vraag die werd voorgelegd aan de mensen die de enquête invulden was welk risicogedrag invloed zou moeten hebben op de hoogte van de zorgpremie. Hierbij valt op dat ongeveer de helft van de mensen verslavingen aan drugs, drank of tabak aanvinkt. Veel minder mensen vinden dat overgewicht een rol zou moeten spelen.
Meer kilo's = meer premie?
We betalen dus mee aan de zorgpremie van mensen met overgewicht. Is dat eerlijk? Is het geen goed idee om Nederlanders met obesitas een hogere zorgpremie te laten betalen?
“Het is een gigantisch probleem. Overgewicht is een soort van sluipmoordenaar die al heel lang in onze samenleving zit. En we doen gewoon niks. We laten het gewoon gebeuren. En ook zadelen we onze kinderen en toekomstige generaties op met een gigantisch probleem.”
Het is ook een probleem dat steeds maar groter en groter wordt als er niets aan gedaan wordt, volgens gedragswetenschapper Arie Dijkstra.
"Hoe meer mensen met obesitas er zijn, hoe meer kinderen door obese ouders worden opgevoed, hoe meer ze dat voorbeeld krijgen, hoe gewoner dat voor ze wordt om dat ook te doen."
Maar wie dat op moet lossen en waar de oorzaak ligt zijn vragen die een hele waslijst aan verschillende meningen opleveren.
De oorzaak van overgewicht
Een grote vraag is of de verantwoordelijkheid van overgewicht bij de mensen zelf ligt. Studies van de Universiteit Maastricht laten zien dat de hersenen van dikkere mensen niet anders in elkaar zitten dan die van dunnere mensen.
Het ligt dus niet alleen aan hen, maar vooral aan de omstandigheden. Eén van die omstandigheden is de leefomgeving. Onze samenleving is niet ingericht om gezond te zijn, zeggen verschillende sprekers in Dit is de Kwestie (EO). We worden verleid door lekker en ongezond eten en drinken. Anne Roefs, Hoogleraar Psychologie aan de Universiteit Maastricht zegt zelfs:
“Als je niet te dik wordt in deze leefomgeving is dat eigenlijk heel bijzonder.”
Voor een nieuw onderzoek naar overgewicht en de effectiviteit van een intensieve lifestyle-interventie (The End of Average. Understanding Overweight and Obesity), is Anne Roefs opzoek naar deelnemers. Meer info vind je hier.
Oneerlijk
Als het door de omstandigheden komt, is het dan wel eerlijk als mensen met overgewicht daar zelf voor moeten opdraaien? Anne Roefs vindt van niet.
"Dan gaan we mensen een straf geven voor iets dat eigenlijk veroorzaakt wordt door een ongezonde leefomgeving, die we wel met z'n allen voort laten bestaan.”
Ook gedragswetenschapper Arie Dijkstra vindt het oneerlijk.
“Als we de premie willen verhogen bij mensen die een risico lopen, dan zijn er een heleboel groepen en dan zou het bijzonder onrechtvaardig te zijn, wat mij betreft, om daar nu precies obesitas uit te pikken."
Ook Rosalinde Traets geeft aan het niet eerlijk te vinden. Ze zegt zelfs dat overgewicht hebben helemaal niet betekent dat je ongezond bent. Overgewicht is niet het probleem, maar een ongezonde leefstijl. Zij ziet zichzelf als gezond, ook al is ze te zwaar. Bij haar, net als bij velen, ligt het niet aan overtollig eten of aan iets anders waar ze controle over heeft. Het heeft een medische reden. In haar geval werkt haar schildklier niet meer.
"Ik probeer dik zijn echt niet goed te praten, maar er zijn verschillende redenen waarom je er zo uitziet. De een is standaard maat 36, de ander is standaard maat 50. We worden altijd weggecijferd als ongezonde mensen terwijl, als ik mezelf vergelijk met vrienden van me, ik een gezondere leefstijl heb, terwijl zij misschien wel heel dun zijn."
Oplossing
Vooralsnog blijven we zitten met een probleem. Hoe zorgen we er nou voor dat Nederland qua gewicht en leefstijl gezonder wordt? Laten we dat aan de mensen zelf, of moet de overheid ingrijpen? Thijs Zonneveld neigt naar het tweede.
"Op microniveau vind ik dat mensen het zelf mogen weten, maar op macroniveau, als samenleving, vind ik dat we mensen moeten helpen. We zijn alleen maar bezig aan de achterkant, met het oplossen van problemen."
Een andere manier om mensen te stimuleren om gezonder te leven, is is door mensen met overgewicht niet te straffen omdat ze vol zijn, maar door het om te draaien en een beloning te geven als iemand wél gezond is. Dat vindt hoogleraar Anne Roefs.
"Ik denk dat we het positiever moeten maken. Geef mensen korting als ze kunnen aantonen dat ze drie keer per week sporten, bijvoorbeeld. Alles dat maar bijdraagt aan dat de gezonde keuze de makkelijke keuze is, zou je volgens mij moeten doen."
Maarten van Ooijen, staatssecretaris Volksgezondheid, Welzijn en Sport, vindt het een lastige kwestie. Er wordt vanuit de politiek geprobeerd om een gezonde leefomgeving te creëren en er zijn plannen om extra belasting op suiker te rekenen, maar het is afwachten in hoeverre deze initiatieven zoden aan de dijk zetten. Toch is er ruimte voor optimisme:
"We gaan er vanuit dat het effect heeft, maar het precieze effect weten we niet. Ik ga er vanuit met alles dat we nu gaan doen, we echt wel een knik gaan zien in die lijn."
Silvio viel 105 kilo af
Silvio de Kruif, een personal trainer, helpt mensen met overgewicht op hun pad naar een gezondere levensstijl. Ooit stond hij zelf aan de andere kant van de weegschaal: hij woog maar liefst 105 kilo meer dan nu. Die extra kilo's waren het resultaat van een diepe depressie die hem overviel toen zijn broer werd gediagnosticeerd met een zeldzame hersentumor.
Zijn broer kampte ook met gewichtsproblemen als gevolg van zijn ziekte. Op zijn zwaarste punt woog hij meer dan 200 kilo. Silvio vond troost in eten en werd een emotionele eter. Op een bepaald moment belandden hun ouders allebei in het ziekenhuis en was er niemand meer om Silvio te steunen.
De broers deelden een passie voor waterpolo, en hun moeder gaf hen altijd het advies: "Wat er ook gebeurt, je hijst je altijd in je zwembroek." Silvio en zijn broer zijn gelukkig nooit gepest op de club. Althans, niet door hun leeftijdsgenootjes. Het waren daar juist de volwassenen die soms vervelende opmerkingen maakten. Dit zorgde ervoor dat Silvio's moeder zich soms boos en gefrustreerd voelde.
Op een gegeven moment heeft zijn school Silvio naar de schoolarts gestuurd. Dit was op het punt dat Silvio's haren uitvielen en zijn darmen stopten met werken. Hier ontmoette hij een vrouw, hij had verschillende gesprekken met haar. Zij heeft hem laten inzien dat hij depressief was. Vanaf toen heeft hij besloten om te doen wat hem gelukkig zou maken: het gewicht moest eraf.
Praat mee
Wie moet het probleem van overgewicht oplossen, en hoe?
Benieuwd naar de tv-uitzending over deze kwestie? Je kunt deze aflevering nu hier terugkijken!
