Moeten we stoppen met 'liegen' over Sinterklaas? 'Het plaatst ouders in moeilijke positie'

Typisch Nederlandse traditie

Sinterklaas bestaat niet, maar toch doen veel mensen in Nederland alsof. We maken er nationaal een groot feest van met een Sinterklaasjournaal en veel aandacht in de media. Jaarlijks vieren we op 5 december pakjesavond in Nederland, en ook in enkele voormalige Nederlandse koloniën. In Nederland is het de gewoonte om kinderen echt te laten denken dat er maar één Sinterklaas is. Hij rijdt op zijn paard over de daken en zijn Pieten geven cadeautjes aan alle kinderen in hun schoenen. Als kinderen vragen stellen hoe dit kan, vertellen volwassenen verhalen die niet waar zijn om het mysterie te behouden. 

Is het erg dat we tegen kinderen liegen over het bestaan van Sinterklaas?

Er is geen echt bewijs vanuit de wetenschap dat het vertellen van verhalen over Sinterklaas slecht is voor kinderen. Wetenschappers hebben studies gedaan, vooral over de kerstman, en daaruit blijkt dat het eigenlijk geen blijvende invloed heeft op lange termijn. Sommige kinderen hebben er meer last van dan anderen. Maar veel mensen zeggen ook dat kinderen het juist leuk vinden om uiteindelijk mee te doen met het verhaal van volwassenen, en dat dit het allemaal goedmaakt. 

Kan dat 'leugentje van Sinterklaas' nou echt zoveel kwaad?

Sommige ouders besluiten niet mee te doen met het spel. Ze vertellen hun kinderen vanaf het begin dat die man met de baard niet echt is. Ze doen dit omdat ze vinden dat liegen niet goed is en ze denken dat als kinderen ontdekken dat al die mooie herinneringen gebaseerd zijn op een leugen, het hen verdrietig kan maken. Maar is het echt zo slecht? Kan het zoveel schade veroorzaken?

Filosoof Jan Warndorff zegt in Dit is de Dag (EO) dat hij vindt dat het Sinterklaasfeest ouders dwingt om hun kinderen voor te liegen.

Jan WarndorffFilosoof

"Het plaatst ons als ouders in een ontzettend moeilijke positie, en de kinderen ook. Vroeger had het Sinterklaasfeest nog een duidelijk moreel opvoedkundig doel. In aanloop moest je als kind echt je best doen, en niet jokken. Dat moralistische is nu verdwenen. Is dat toneelspel het nog echt waard?"

000

Warndorff vindt ook dat Sinterklaas wordt opgedrongen aan ouders die hun kinderen niet voor willen liegen.

"Je wordt sowieso een beetje onder druk gezet omdat zogezegd iedereen het doet. Maar waar het voor mij wringt, is het Sinterklaasjournaal. En dat dat op school wordt vertoond. Dan ontkom je er niet meer aan en wordt de mythe publiekelijk bekrachtigd en aan alle gezinnen opgedrongen. Dat vind ik heel kwalijk."

000

De filosoof vindt overigens niet dat de hele traditie moet verdwijnen, maar hij vindt dat ouders eerlijk moeten zijn over de herkomst ervan.

Kinder- en opvoedcoach Tea Adema zegt tegen DIT dat zij vindt dat het geen kwaad kan om je kind voor te liegen over Sinterklaas. Adema vertelt dat het Sinterklaasverhaal zelfs een grote rol in de ontwikkeling van jonge kinderen speelt. Volgens haar is het een prachtige uiting van een levensfase en kun je er met volwassen- of met kinderogen naar kijken.

Tea AdemaKinder- en opvoedcoach

"Kinderen tot ongeveer zeven jaar oud leven namelijk in een wereld waarin alles mogelijk is, de zogenaamde magische wereld. Rond een jaar of zeven realiseert het kind langzaamaan dat Sinterklaas misschien wel papa of opa is. Het is een natuurlijke ontwikkeling. Ik geloof echt dat als je het als een leugen beschouwt, je het dan met volwassen ogen ziet. Ouders die bang zijn om te liegen, kunnen bij zichzelf eens nagaan hoe vaak ze écht tegen hun kinderen liegen."

000

Adema vertelt dat het belangrijk voor de ouders is hoe zij ermee omgaan op het moment dat het geheim bij de kinderen uitkomt.

"Het is als ouder belangrijk om te weten hoe je ermee omgaat op het moment dat het kind de waarheid hoort en je de teleurstelling opmerkt. Dan is het goed om vervolgens eerlijk te zijn en uit te leggen dat ze nu bij de volwassenen horen."

000

Historicus Wim Berkelaar onderschrijft dat.

Wim Berkelaarhistoricus

"Hoe vertel je het als ouders aan een kind? Mijn indruk is dat je als kind een tijdje in het 'magisch denken' zit. Dan ga je vragen stellen. Er is een soort onschuld in het leven en je wíl geloven. Zodra een kind vragen gaat stellen, moet je dat serieus nemen. Zeg dan gefilterd hoe het werkelijk zit en probeer ook uit te leggen waarvoor dat feest bedoeld is."

000

Berkelaar vraagt zich af of iemand als filosoof Warndorff niet te zwaar tilt aan de 'leugen' over Sinterklaas. Om het serieuze verhaal te vertellen over Sint Nicolaas, ziet hij niet zo zitten.

Sommigen zijn ook bang dat wanneer kinderen van hun geloof in Sinterklaas afvallen, ze ook van hun geloof in God afvallen. Wat is er dan nog meer gelogen?

Wietske Noordzij, ontwikkelingspsycholoog en opvoeddeskundige bij de christelijke organisatie Raise Up, adviseert ouders in ieder geval echt niet te liegen over Sinterklaas.

Wietske NoordzijOpvoeddeskundige en ontwikkelingspyscholoog

"Je betrouwbaarheid als opvoeder is ontzettend belangrijk. Je moet niet liegen tegen je kind. Je kunt zeggen dat het een spelletje is en dat iedereen het spelletje meespeelt. Voor de betrouwbaarheid van je geloof heeft het met veel meer punten te maken dan alleen het (on)geloof in Sinterklaas. Je kunt de betrouwbaarheid van het geloof beter in je levensstijl toetsen."

000

Noordzij vertelt dat liegen een Bijbels probleem is, maar dat Sinterklaas voor de betrouwbaarheid van het geloof maar een kleine rol speelt. Ze vertelt dat de betrouwbaarheid van God veel breder getrokken wordt. 

"Liegen is over het algemeen een probleem, maar vooral ook een Bijbels probleem. Bij Sinterklaas hoef je als ouder niet te liegen tegen je kind. Je kunt vertellen dat het een spelletje is. Wees eerlijk over wat echt is en wat niet echt is. Het doet schade als je liegt tegen je kind."

000

Rianne Kok is universitair hoofddocent en onderzoeker aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Als pedagogisch wetenschapper doet zij nu onderzoek naar liegen door ouders. Zij is de resultaten nog aan het analyseren, maar de eerste resultaten laten zien dat Nederlandse ouders niet minder liegen dan ouders uit andere landen, waarvan uit internationaal onderzoek bekend is dat 80% van de ouders liegt.

Rianne KokErasmus Universiteit Rotterdam

"Uit een Amerikaanse studie is gebleken dat ongeveer een derde van de kinderen vertelde dat ze zich er rot over voelden op het moment dat ze hoorden dat kerstman niet bestaat. Dit was met name bij ouders die heel hard hun best hadden gedaan om het kind te doen laten geloven dat kerstman echt bestaat. Uit onderzoek is ook gebleken dat kinderen positief terugkijken op het kerstfeest. De gevolgen zijn niet heel groot."

000

Ze geeft ook aan dat het woord liegen heel negatief klinkt, maar dat dit niet altijd zo hoeft te zijn.

"Op het moment dat je met ouders bespreekt dat liegen met zowel negatieve als positieve intenties gebeurt, dan merk je dat ouders zich realiseren dat ze vaker liegen dan dat ze eerder dachten. Het gaat dan om bijvoorbeeld het geven van overdreven complimentjes of zich enthousiaster voordoen dan ze zijn. Denk aan het weghouden of verdraaien van informatie over ziekte, dood en klimaatverandering."

000

'Ik wil niet liegen als moeder'

Anouk van der Lucht is pedagoog en moeder van twee kinderen. Zij vindt het belangrijk haar kinderen niet voor te liegen over Sinterklaas. Zij vindt eerlijkheid naar de kinderen toe erg belangrijk. "Ik lieg niet tegen mijn kinderen en vertel ze hoe het zit", zegt ze tegen DIT. Dit doet Van der Lucht onder meer omdat bekend is dat kinderen leren door af te kijken bij hun ouders. "Als ik eerlijkheid een belangrijke waarde vind, zie ik het echt als mijn taak om het ze ook bij te leren. Het zou niet in lijn zijn met de normen en waarden binnen de opvoeding als ik hier wel over lieg."

Volgens Van der Lucht doet dit niet af aan de magie. "Bij kinderen tot een jaar of zeven gaat fantasie en werkelijkheid erg door elkaar heen. Dat zorgt ervoor dat de kinderen die het feest ervaren, het net zo magisch vinden als kinderen die het wel geloven."

'Teleurstelling kan voor krasje in vertrouwen zorgen'

Van der Lucht heeft nog nooit gehoord dat een kind teleurgesteld was, zegt ze. "Tenzij die het eerst wel geloofde. Door die teleurstelling kun je voor een krasje in hun vertrouwen zorgen. Hoe groot het krasje is, heeft alles te maken met hoe gevoelig het kind is en hoe stevig het vertrouwen tussen ouder en kind is."

Volgens Van der Lucht ervaren veel gevoelige kinderen stress rond de Sinterklaasperiode. "Er is sprake van vaker bedplassen en ze kunnen zich ook minder goed concentreren op school", vertelt ze. "Als je je verplaatst in een kind van drie dat iemand door een schoorsteen kruipt, is dat eng. Op momenten dat ik merk dat mijn kind het spannend of eng vindt, probeer ik de realiteit erbij te betrekken. Op die manier blijft het kind zich realiseren dat het een spelletje is."

Luister naar Dit is de Dag

Presentator Margje Fikse gaat verder over dit onderwerp in gesprek met Wim Berkelaar, historicus en Jan Warndorff, filosoof:

Een jaar eerder ging presentator Joram Kaat ook in gesprek over liegen over Sinterklaas. Dat deed hij in Dit is de Dag (EO) met orthopedagoog Julia Koopmans, Rachel Rosier reporter voor het Sinterklaasjournaal en met vader Geert en zoon Jesse. 

Luister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.

Eerder schreven we deze artikelen

• Heerlijke tradities of hopeloos ouderwets: is het tijd voor nieuwe feestdagen?

• 'Kinderen moeten niet vaker dan twee keer per week naar opvang'