Hebben we eigenlijk wel een tekort aan mantelzorgers?
17 december 2023 · 15:00| Leestijd: 3 min
Update: 26 september 2024 · 09:45
In dit artikel aan het woord
"We tellen alleen maar mensen onder de 65 jaar, die dus in het werkzame leven zitten. Alsof die alleen maar mantelzorger kunnen zijn."
"Het lastige is dat jij en ik maar 24 uur per dag hebben. Als je wil dat ik ga verzorgen, moet ik wel tijd en ruimte daarvoor in mijn leven krijgen."
"Als we mensen inspireren en in beweging krijgen om hulp aan te bieden, zouden we ook een heel eind komen.”
In het kort
We hebben het al zo vaak gehoord: Nederland vergrijst en dus komt de zorg voor ouderen meer en meer in de knel. Maar is dat wel zo? Volgens een oud-hoogleraar ouderengeneeskunde zijn er wel degelijk genoeg mantelzorgers.
Wat denk jij?
Heb jij ooit mantelzorg verleend aan een naaste?
Aantal reacties: 0
Op naar een tekort?
In Nederland zijn er veel mensen die de zorg voor hun naaste op zich nemen. CBS onderzocht dat zo'n 13% van de Nederlanders mantelzorg geeft. Maar dat aantal neemt sinds 2014 gestaag af. Zo gaf in 2015-2019 nog 15% van de Nederlanders mantelzorg. Stevenen we af op een tekort aan mantelzorgers?
Volgens oud-hoogleraar Rudi Westendorp en twee van zijn studenten is die conclusie zwaar overdreven. Dat stellen zij na een onderzoek naar alle cijfers en rapporten over de mantelzorg. 'We praten onszelf onnodig in de put', stellen ze in de Volkskrant.
De nadruk bij deze CBS-cijfers ligt namelijk op de groep onder de 65 jaar. Deze groep is vaak nog vitaal en in staat om mantelzorg te verlenen, maar wordt niet meegenomen in de onderzoeken.
Wat is mantelzorg?
Mantelzorg is niet-betaalde zorg die iemand krijgt van een bekende uit de omgeving, zoals een partner, ouder, kind, buur of vriend. Die zorg komt dus vaak voort uit een sociale relatie.
Mantelzorg wordt vaak gegeven als als iemand voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt is. Deze zorg kan bestaan uit het huishouden doen, wassen en aankleden, gezelschap houden, vervoer, geldzaken regelen, enzovoorts.
Tegelijkertijd nam druk op mantelzorgers nam de afgelopen jaren toe. In 2022 gaven zij gemiddeld 13 uur per week zorg, terwijl dat in 2019 nog ongeveer 9 uur was. En dat terwijl bijna alle mantelzorgers ook werkzaam zijn. Is de verwachting dat we mantelzorg geven aan onze ouders toch te zwaar?
Dit is de discussieBalans in de mantelzorg
Rudi Westendorp stelt dat we in onze maatschappij te negatief zijn over wie de mantelzorg zou kunnen verlenen. Hij suggereert dat we om die reden potentiële mantelzorgers over het hoofd zien. Met name de groep tussen 65 en 85 jaar, die vaak nog vitaal is. Onder meer daarom lezen we die 'onheilspellende' voorspellingen terug over de afname van mantelzorgers.
"Het is alsof we alleen maar mensen tellen onder de 65 jaar, die dus in het werkzame leven zitten. Alsof die alleen maar mantelzorger kunnen zijn. (...) We zijn veel te negatief. Het is niet zo dat babyboomers allemaal op hetzelfde moment mantelzorg nodig hebben. Dat wordt uitgestrekt over een periode van 40 jaar en 20% van de babyboomers is ook al overleden."
“Uit onderzoek blijkt dat 8 op de 10 mantelzorgers zingeving ervaart. Dan wordt het helemaal gek: als je mantelzorg geeft, voel je je ook nog eens beter.”
Esther Hendriks kan zich vinden in de redenatie van Westendorp, maar voegt daaraan toe dat het balanceren van zorg, werk en persoonlijk leven echt een uitdaging vormt. We kunnen dan wel genoeg mantelzorgers hebben, maar dan moeten zij wel de ruimte krijgen om die zorg te verlenen, vindt Hendriks.
"In deze maatschappij zeggen we dat we met z’n allen wat meer moeten gaan werken. (…) Tegelijkertijd zeggen we dat we wat meer voor elkaar moeten gaan zorgen. Het lastige is dat jij en ik maar 24 uur per dag hebben. Als je wil dat ik daarvoor ga zorgen, moet ik wel tijd en ruimte daarvoor in mijn leven krijgen."
“Ik wil als dochter graag voor mijn ouders kunnen zorgen. Ik denk dat mijn ouders straks ook graag voor elkaar zouden zorgen. Het probleem is dat het mij in dit land vreemd genoeg meer moeite kost dan als ik het aan een professional overlaat. Dus het potentieel klopt, maar dan moeten we het die mensen wel wat makkelijker maken om voor elkaar te zorgen."
Bovendien vindt Hendriks dat mantelzorg niet alleen mooi is, want we willen allemaal van betekenis zijn, maar het kan ook heel moeilijk zijn.
"Een beetje mantelzorg maakt mensen wel gelukkig. Maar we hebben het ook over situaties waar je moet ervaren dat jouw vader je niet meer herkent. Dat je als vrouw merkt dat je jouw man verliest. Dan is er geen sprake van zingeving, maar van verlies en verdriet. Het is belangrijk dat we daar écht oog en oor voor houden."
Bernice Franssen ondersteunde Westendorp bij zijn onderzoek. Toen zij voor haar vader zorgde ervaarde ze ook hoe zwaar mantelzorg was. Zij stelt voor dat we mantelzorg als een werkwoord gaan zien en daarmee die last erkennen.
"Wat we zien is dat veel mensen mantelzorg geven uit liefde en vanzelfsprekendheid. (..) Maar veel mensen herkennen zich niet in de term 'mantelzorger'. We hebben daar een oplossing voor bedacht: van mantelzorgen een werkwoord maken. Het is iets wat je doet, niet je identiteit."
De roep naar meer balans is duidelijk binnen de mantelzorg. De vraag blijft hoe we deze balans realiseren, waarbij mantelzorg een waardevolle en geen overheersende rol speelt in ons leven.
Praat mee
Wat is volgens jou de beste manier voor evenwicht in de mantelzorg?
Luister naar Dit is de Dag
In Dit is de Dag (EO) gaat presentator Joram Kaat in gesprek met emeritus-hoogleraar ouderengeneeskunde Rudi Westendorp, ervaringsdeskundige Bernice Franssen, tevens onderzoeker bij de Nationale Denktank, en Esther Hendriks van Mantelzorg Nederland.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenDit schreven we eerder
- Zijn we straks verplicht om onze ouders in huis te nemen?
Zijn we straks verplicht om onze ouders in huis te nemen?
- Hoe zorgen we ervoor dat mantelzorg weer om zorg draait en niet om administratie?
Hoe zorgen we ervoor dat mantelzorg weer om zorg draait en niet om administratie?
