Klein beestje met grote impact
Vleermuis kan ervoor zorgen dat jij het koud krijgt deze winter
3 augustus 2023 · 15:22
Update: 7 augustus 2023 · 10:54
In gesprek met
"Het zijn fantastische beesten, die we moeten beschermen. De vleermuis lijdt onder isolatie van panden."
"Verduurzaming komt op deze manier stil te staan."
"Dit nieuwe plan voorkomt een duur en langdradig vleermuisonderzoek."
In het kort
Wil je je woning isoleren? Heel goed, maar let dan wel even op of je geen vleermuis als huisgenoot hebt. Je moet nu namelijk verplicht onderzoek laten doen naar deze beschermde diersoort voordat je je muren isoleert. En dit onderzoek kost veel geld en tijd. Dwarsboomt de vleermuis de klimaatdoelen? En is de vleermuis al deze moeite wel waard?
Wat denk jij?
Moeten we de vleermuis beschermen?
Dit is de situatie
Vleermuis zit verduurzaming in de weg
De vleermuis is een beschermd dier. En hoewel dit voor de vleermuis heel fijn is, zorgt dit voor problemen bij de verduurzaming van huizen. Bij het verduurzamen van gebouwen is het isoleren van spouwmuren een populaire ingreep. Maar in veel spouwmuren zitten vleermuizen, en deze worden verjaagd of gedood door de isolatie.
Wat is een spouwmuur?
De overheid kwam vorig jaar met het Nationaal Isolatieprogramma. Het doel: 2,5 miljoen slecht geïsoleerde huur- en koopwoningen isoleren voor 2030. Goed geïsoleerde huizen moeten de huishoudens beschermen tegen hoge energieprijzen.
Maar de Raad van State heeft gisteren geoordeeld dat huiseigenaren die willen isoleren eerst een grondig onderzoek moeten laten doen door een ecoloog naar de aanwezigheid van vleermuizen in hun spouwmuur. Zo’n onderzoek kan wel een jaar duren, en kost bijna 5000 euro. Daarnaast is er nu al een tekort aan ecologen in Nederland. Hierdoor kan de verduurzaming van onze huizen grote vertraging oplopen.
Hoe ziet een ecologisch onderzoek eruit?
Beschermde status
De vleermuis is een beschermde diersoort. Alle Europese vleermuissoorten staan in de Habitatrichtlijn, daardoor zijn alle lidstaten verplicht om de vleermuizen goed te beschermen. En de Europese bepalingen staan dan weer in onze Wet natuurbescherming. Dit zijn de belangrijkste regels: je mag vleermuizen niet doden of vangen, het is verboden ze te verstoren en je mag de voortplantingsplaatsen of rustplaatsen van de dieren niet beschadigen of vernielen.
Tot halverwege de 20e eeuw ging het steeds minder goed met veel vleermuissoorten. Drie soorten zijn zelfs verdwenen. De oorzaken daarvoor zijn dat hun verblijfplaatsen verdwenen, dat er in de landbouw vel meer bestrijdingsmiddelen werden gebruikt, en dat er minder houtwallen zijn. Vanaf de jaren ’50 neemt het aantal vleermuizen weer langzaam toe. Dit hangt waarschijnlijk samen met de betere kwaliteit van het oppervlaktewater, toename van beschermende maatregelen en het ouder worden van de bossen.
De vleermuis in Nederland
Dit is de discussie
Zijn vleermuizen te goed beschermd?
De voorzitter van de isolatiebranche, Piet-Jan Dijkstra, is niet enthousiast over de uitspraak van de Raad van State. Hij laat in Dit is de Dag (EO) weten dat hij bang is dat veel Nederlanders door deze uitspraak nu andere keuzes gaan maken. En hij is ervan overtuigd dat klimaatdoelen op deze manier niet gehaald gaan worden.
“Nu is het aantal particuliere woningeigenaren dat een ecologisch onderzoek laat uitvoeren op een hand te tellen. Want veel woningeigenaren kennen de wet niet. Maar dat gaat nu waarschijnlijk veranderen. De kosten van een ecologisch onderzoek zijn vier keer hoger dan de isolatie van een spouwmuur. Wij weten bijna zeker dat het overgrote deel van de Nederlanders nu gaat besluiten om niet te verduurzamen. En dat betekent uiteindelijk dat de verduurzaming stil komt te staan.”
Niet iedereen is rouwig om de rechterlijke uitspraak. Koen Wonders, stadsecoloog en vleermuizendeskundige, is zelfs heel enthousiast.
“Dit is een hele goede uitslag voor de vleermuizen die in onze gebouwen zitten. Ze lijden nu massaal onder de isolatie van panden. Bijna 80 tot 90 procent van de meest voorkomende vleermuissoort in Nederland, de gewone dwergvleermuis, zit in spouwmuren. In een spouwmuur zitten soms wel honderden vleermuizen. Als je isolatiekorrels in een muur spuit, ben je meteen een hele kolonie kwijt.”
Op de vraag of we de vleermuis niet te veel beschermen reageert Wonders gepikeerd.
“Het zijn fantastische beesten die we moeten beschermen, ze zijn ontzettend belangrijk in het ecosysteem van de stad. Ze vangen heel veel muggen. Stelt u zich een stad voor zonden vleermuizen, dan zouden we niet meer slapen. Sinds ze beschermd worden, hebben vleermuizenpopulaties zich kunnen herstellen. Als je de bescherming zou verminderen zou de populatie weer in kunnen storten. En ze zijn zo streng beschermd omdat ze heel kwetsbaar zijn. Elke vleermuismoeder krijgt bijvoorbeeld maar een jong per jaar. En die jongen zitten voor lange tijd in een spouwmuur.”
De vleermuis heeft niet zo’n positief imago: we associëren het beestje met de nacht, vampiers en ziektes. Maar zoals Koen Wonders zegt, is het eigenlijk een heel nuttig zoogdier. Ze eten vliegen, muggen, kevers en motten. Een kolonie dwergvleermuizen in een Nederlandse wijk eet ongeveer 14,7 miljoen insecten per jaar. Dat scheelt ons weer heel wat overlast. En ze eten ook veel insecten die anders landgewassen zouden beschadigen. Een voorbeeld: de gewone dwergvleermuis eet de Suzuki-fruitvlieg die grote schade aanricht in de fruitteelt. Ze zijn hiermee heel belangrijk voor ons ecosysteem.
Hoop
Hoewel de beschermde vleermuis de verduurzaming van woningen dus flink in de weg zit, gloort er wel hoop. Dijkstra laat weten dat de isolatiebranche, twee ministeries, de provincies, gemeentes en ecologen samen nadenken over hoe ze ervoor kunnen zorgen dat het isoleren van huizen door kan gaan en daarbij de beschermde diersoorten optimaal te beschermen. Er is nu een plan opgesteld.
Ook Lex van Lith, ecoloog en vleermuisonderzoeker, is enthousiast over dit plan. Hij is op dit moment heel druk. Hij brengt per jaar 160 bezoeken aan plekken waar vleermuizen zich mogelijk ophouden, hij is bijna iedere nacht op pad. Het plan kan helpen om de druk op de ecologen te verlichten.
“Het houdt in dat een heel gebied tegelijkertijd in beeld kan worden gebracht en dat er niet per huis een onderzoek hoeft plaats te vinden. In een wijk wordt dan geïnventariseerd waar de kolonies zitten. Een huiseigenaar moet nog steeds aan bepaalde voorwaarden voldoen: niet in de kraamperiode isoleren, zorgen dat de vleermuis eruit kan, maar niet meer erin en eventueel alternatieve verblijven ophangen. Het huis kan dan gewoon geïsoleerd worden, zonder een duur en langdradig vleermuisonderzoek.”
Wat denk jij?
Beschermen we de vleermuis te goed?
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen