Help: wordt hooikoorts erger door kli­maat­ver­an­de­ring?

Hatsjoe

Een groot aantal Nederlanders heeft hooikoorts: gemiddeld een op de vijf, tot meer dan een kwart. In juni van dit jaar verdubbelde het aantal mensen dat met hooikoortsklachten naar de huisarts ging in een week tijd. Dat meldde gezondheidsinstituut Nivel. Het ging toen om zo'n 500 consulten per 100.000 inwoners, een veel hoger aantal dan vorig jaar rond dezelfde tijd van het jaar.

Mei en juni zijn altijd al het hoogseizoen voor pollen en bloemen, maar je kunt het hele jaar door last hebben van klachten. Sommigen krijgen de laatste jaren al rond kerst last van hooikoorts, waarschijnlijk door pollen van de els of de hazelaar. Ook in augustus en oktober kan niet iedere hooikoortspatiënt weer (letterlijk en figuurlijk) rustig ademhalen, want dan kunnen er klachten voorkomen door de relatief nieuwe plant alsemambrosia.

Klimaatverandering

De vraag is of we met zijn allen meer last van hooikoorts hebben door klimaatverandering. Onderzoek dat gepubliceerd is in tijdschrift Nature Communications voorspelt dat het aantal pollen in 2100 tijdens het pollenseizoen mogelijk met 40% stijgt. Ook het KNMI schat in dat het pollenseizoen langer wordt. De overheidsorganisatie maakt elke twee jaar zogenoemde klimaatscenario's van het (mogelijke) toekomstige klimaat voor Nederland. In het laatste klimaatscenario (uit 2021) staat dat in het meest extreme geval, het bloeiseizoen rond 2050 volgens het KNMI met zo’n veertig dagen verlengd wordt. 

Bepaalde grassen, planten en bomen zouden profiteren van stijgende temperaturen en een hoger CO₂-gehalte in de atmosfeer. Daardoor produceren ze meer blad, en ook grotere bladeren. En daarmee ook meer stuifmeel, waar mensen met hooikoorts allergisch voor zijn. 

Krijgen we vaker last van hooikoorts?

Het is ingewikkeld. Volgens bioloog Maurice Martens kun je niet simpel stellen dat meer mensen last gaan krijgen van hooikoorts, of langer, door de verandering van het klimaat. 

Maurice Martens

Bioloog en oprichter pollennieuws.nl

"Het is geen simpel verhaal, van 'we krijgen een ander klimaat en dat betekent dat het voor de hooikoorts simpelweg door te trekken valt'. Het hangt ervan af om welke pollen het gaat. Het gaat om die van bomen en struiken in het voorjaar. Dan moet je er rekening mee houden dat eigenlijk de zomerperiode er aan voorafgaand bepalend is voor de totale hoeveelheid pollen die die bomen en struiken in de lucht kunnen brengen. En hoe dat dan gebeurt hangt gewoon af van de grilligheid van het weer."

000

Over modellen zoals die van het KNMI, die een verlenging van het bloeiseizoen voorspellen, zegt Martens:

"Het is allemaal afhankelijk van de grilligheid van het weer en het klimaat. Dus een model is leuk om een voorspelling te formuleren, maar het model wil niet zeggen dat het zo ook gaat. Dat moet je altijd in de praktijk maar afwachten."

000

Daar is Letty de Weger, bioloog bij de afdeling Longziekten en de afdeling Public Health en Eerstelijns Geneeskunde in het Leids Universitair Centrum (LUMC), het mee eens. Je kunt niet zomaar stellen dat het bloeiseizoen met veertig dagen verlengd wordt, omdat alle planten en bomen verschillend reageren op veranderingen in het klimaat.

Letty de Weger

Afdeling Longziekten en Afdeling Public Health en Eerstelijns Geneeskunde LUMC

"Een ander aspect van klimaatverandering is dat door het warmer worden van de herfst andere, nieuwe planten zich hier beter kunnen vestigen. Bijvoorbeeld de ambrosia. Dat is een plant die hier voorgaande decennia in de herfst zou afsterven voordat die zaad kan vormen. Maar ja, als de herfst warm is, gebeurt dit niet. Je kunt niet precies voorspellen welke planten hierheen komen, en ook dat is vaak meer 'mensgerelateerd'. Zo zijn olijfboompjes ook populair geworden. Olijf is ook een allergeen pollen, maar die boom komt hier zelf niet voor. Als we die bomen zelf hier veel meer gaan planten dan komen daar ook weer meer pollen van."

000

Dat er meer pollen bij zijn gekomen in de afgelopen jaren is volgens De Weger wel te zien. Dat blijkt uit onderzoek dat al meer dan vijftig jaar gedaan wordt door het Leids Universitair Medisch Centrum, waar ze zelf werkt, en het Elkerliekziekenhuis in Helmond, in samenwerking met stations uit de Benelux. 

"Algemeen beeld laat zien dat op jaarbasis het aantal pollen van verschillende bomen toeneemt in de vier decennia die we gemeten hebben. We zien ook dat het bloeiseizoen naar voren opschuift. Bomen beginnen eerder te bloeien, maar houden er ook eerder mee op. Het hele seizoen verschuift naar voren en kan heftiger worden. Er worden meer pollen geproduceerd. Het blijft natuurlijk altijd lastig om te pinpointen waardoor deze veranderingen optreden, maar we zien wel een toename in temperatuur met die toename in het aantal boompollen."

000

"Voor grassen en onkruiden zagen we iets anders. Daarvan namen de aantallen juist af, maar werd het seizoen wel langer: het begon eerder en het eindigde later. Dat is grotendeels te verklaren door waar onze telstations zich bevinden: in grote steden. Daar is de verstedelijking toegenomen in de afgelopen decennia. Bebouwing betekent minder plek voor grassen en onkruiden om wild te groeien. Die afname in pollenconcentraties is dus meer een gevolg van de afname in planten, dan dat dat aan klimaat geweten kan worden."

000

Dat er meer mensen zijn met hooikoorts, is volgens De Weger ook terug te zien in de cijfers. Maar het is lastig om te concluderen dat er (nog) meer mensen last gaan krijgen van hooikoorts, of langer. Volgens Martens ligt die toename van het aantal mensen met hooikoorts ook aan iets anders:

Maurice Martens

Bioloog en oprichter pollennieuws.nl

"Daar speelt de ontwikkeling van onze methodieken ook een rol. De diagnose hooikoorts wordt tegenwoordig veel duidelijker gesteld dan vroeger. Zo'n veertig jaar geleden werd in de zomer vaak gezegd: goh, je hebt last van zomergriep. Maar dat blijkt achteraf hooikoorts. In feite weten we nu veel meer over wat een pollenallergie is, en worden er betere diagnoses gesteld. Mensen die zomergriep hebben vind je niet meer terug in de statistieken."

000

Andere oorzaken

Veranderingen in het aantal pollen zijn dus niet alleen te wijten aan klimaatverandering. Er spelen meerdere factoren mee in de mogelijke toename van het aantal hooikoortspatiënten. Zo komt het ook door ons eigen gedrag. Het aantal mensen met hooikoorts neemt toe, maar dat komt waarschijnlijk omdat we hygiënischer zijn gaan leven dan vroeger. Zo moeten kindjes nu meteen hun handjes wassen als ze ergens aan hebben gezeten, terwijl het volgens Martens eigenlijk wel goed is als jonge kinderen een keertje buiten spelen en eens met hun vingers in de grond wroeten en misschien ook wel eens een beetje van die grond in hun mond krijgen en doorslikken. Zo leert je immuunsysteem waarop je wel en niet moet reageren. 

Ook luchtverontreiniging en ons voedingspatroon spelen een rol, en dat we in steeds beter geïsoleerde huizen zijn gaan wonen. Daardoor kan huisstofmijt beter groeien, net als schimmels. Dat zijn allemaal factoren die bijdragen aan meer allergieën.

Ziektebeeld

De vraag is natuurlijk ook: is het wel zo erg als we allemaal meer hooikoorts krijgen? Volgens De Weger wordt hooikoorts vaak nog onderschat.

Letty de Weger

Afdeling Longziekten en Afdeling Public Health en Eerstelijns Geneeskunde

"Een heleboel mensen met hooikoorts functioneren een paar weken van het jaar gewoon niet. Door de aanwezigheid van pollen kunnen mensen die er erg veel last van hebben uit het arbeidsproces vallen of slechter presteren op school of studie. Ze moeten echt werk of school missen omdat ze vermoeid raken. Ze hebben hoofdpijn, ze voelen zich malaiserig."

000

Met het oog hierop, vindt De Weger dan ook eigenlijk dat het meten van pollen een taak moet worden van de overheid. Zelf heeft ze samen met het LUMC, gesubsidieerd door ZonMw, onderzoek gedaan naar wat de ziektelast van hooikoorts precies is. Daarin wordt ook ingespeeld op de gevolgen van klimaatverandering.

"We hebben bijvoorbeeld een bomenkompas gemaakt waarin we eigenlijk heel precies hebben bestudeerd welke bomen nu allergeen zijn en welke misschien in de toekomst dus met beleid aangeplant zouden moeten worden. Dus een bepaald soort bomen zijn beter om geen hele straat mee vol te zetten, maar gewoon wat spaarzamer. Dit met het oog op de toekomst om de stad ook prettiger te maken voor patiënten met hooikoorts."

000

Het bomenkompas is hier te vinden.

We vroegen in onze WhatsAppgroep naar jullie ervaringen met hooikoorts!

Popke

"Ik heb in het voorjaar erg last van hooikoorts. Ik gebruik Levocetirizine diHCl5 mg. Eigenlijk gebruik ik maar in 3 maanden van het jaar dit medicijn."

000

Mariëlle

"Ik kreeg na mijn verhuizing naar het buitenland plots last van hooikoorts, toen ik 25 was. Vooral heel veel niezen, en soms heel erg last van tranende ogen en een jeukend gehemelte. Weet nog steeds niet precies waar ik allergisch voor ben, uit de allergietest kwam niks. De dokter adviseerde elke dag cetirizine te slikken en dat doe ik nu. Soms gebruik ik een door de dokter voorgeschreven neusspray."

000

Annely

"Ik heb geen hooikoorts. Denk ik. Soms wel van die klachten maar niet erg genoeg om dat uit te laten zoeken."

000

Boudine

"Hooikoorts: mijn man (64jr) heeft er sinds 2 jr. last van. Preventief neemt hij medicatie in. Werkt goed. Is er wel wat duf van."

000

Wil jij je verhaal net als deze mensen ook anoniem delen? Dan kun je terecht bij de redactie door DIT AAN te sturen naar WhatsApp. Ook voor vragen en tips kun je WhatsApp gebruiken, ons team staat voor je klaar. Als je nieuwe onderwerpen voor ons hebt, waarvan jij vindt dat wij er aandacht aan moeten besteden: laat het ons weten! App de redactie van DIT via 06-45923535 of klik hier om ons nummer op te slaan.