Waarom mag Israël wél kernwapens hebben van Amerika en Iran niet? 'Van je vrienden tolereer je meer dan van je vijanden'
gisteren · 21:19| Leestijd:6 min
Update: gisteren · 21:19
In dit artikel aan het woord
"Amerika en Israël vinden het Iraanse regime te bedreigend."
"De vraag is of je het kernwapenprogramma überhaupt wel kan wegbombarderen. Dat is buitengewoon lastig."
In het kort
Op 13 juni 2025 bombardeerde Israël tientallen Iraanse doelen, als waarschuwing tegen het kernwapenprogramma van Iran. De aanval roept vragen op: waarom mogen sommige landen, zoals Israël en de VS, kernwapens bezitten, terwijl anderen dat niet mogen? Experts leggen uit dat dit deels komt door politieke bondgenootschappen: “We komen natuurlijk uit een wereld die lang werd gedomineerd door de Verenigde Staten. Die accepteerden makkelijker dat hun bondgenoten, waaronder Israël, bepaalde dingen deden, zoals het ontwikkelen van kernwapens."
Samenvatting van DIT artikel
Op 13 juni 2025 voerde Israël een grote aanval uit op Iraanse doelen om het kernwapenprogramma van Iran te stoppen. Premier Netanyahu noemde het een noodzakelijke actie: "Wij zullen niet toestaan dat het gevaarlijkste regime ter wereld het gevaarlijkste wapen ter wereld in handen krijgt." Sindsdien vallen beide landen elkaar aan met raketten, waarbij al honderden doden zijn gevallen en de spanningen in het Midden-Oosten verder oplopen.
Toch roept de aanval vragen op. Waarom mag een land als Israël wél kernwapens bezitten, terwijl Iran dat niet mag? En waarom grijpt Amerika nu in, terwijl het andere landen hun gang liet gaan? In het artikel leggen deskundigen uit hoe dat komt. Het heeft te maken met bondgenootschappen, het non-proliferatieverdrag, en met de inschatting van hoe gevaarlijk een regime wordt gevonden.
Wat denk jij?
Snap jij waarom Israël en Iran elkaar bombarderen?
Israël valt Iran aan om kernbommen
Op 13 juni 2025 voerde Israël een grootschalige aanval uit op Iraanse doelen. Het doel was om de nucleaire capaciteiten van Iran uit te putten en mogelijk rampzalige dreigingen vroegtijdig te neutraliseren. Volgens Israël was het een noodzakelijke actie om te voorkomen dat Iran kernwapens maakt. Israël benadrukte dat het om een preventieve aanval ging, ondersteund door diplomatie, en dat de Verenigde Staten daarmee akkoord gingen.
Iran reageerde direct na de aanval met raketten en drones richting Israël. Sindsdien vallen de twee landen elkaar dagelijks aan met raketten en zijn er al honderden doden en slachtoffers gevallen en de spanningen in het Midden-Oosten lopen hoog op.
Premier Netanyahu verklaart tijdens een persconferentie waarom Israël de nucleaire ambities van Iran wil dwarsbomen: "Wij zullen niet toestaan dat het gevaarlijkste regime ter wereld het gevaarlijkste wapen ter wereld in handen krijgt." Ook Amerika wil niet dat Iran een nucleaire bom ontwikkelt. Maar is dat niet vreemd als je bedenkt dat de VS en Israël ze zelf wél hebben? Waarom accepteert de internationale gemeenschap dit van het ene land wel en van het andere niet?
Waarom bekritiseren mensen het regime in Iran?
Iran is een theocratie, wat betekent dat geestelijken – zoals ayatollahs – de hoogste macht hebben. De Opperste Leider staat boven de president en bepaalt wat wel en niet mag, ook op politiek, juridisch en sociaal vlak.
Veel Iraniërs en mensenrechtenorganisaties bekritiseren het regime omdat:
- Vrijheid van meningsuiting beperkt is: kritiek op de regering of religie wordt bestraft.
- Vrouwenrechten worden zwaar beperkt: vrouwen zijn verplicht een hoofddoek te dragen en hebben minder rechten.
- Tegenstanders worden opgepakt of geëxecuteerd, ook bij vreedzaam protest.
- Verkiezingen zijn niet volledig vrij, omdat alleen door geestelijken goedgekeurde kandidaten mogen meedoen.
Kortom: het regime wordt vaak gezien als onderdrukkend, ondemocratisch en religieus extreem, waardoor veel mensen – ook binnen Iran – ertegen protesteren.
Waarom mag Iran geen kernwapens hebben van Amerika, maar Israël wel?
Niet ieder land mag zomaar een kernwapen ontwikkelen. Dat is vastgesteld in het non-proliferatieverdrag, dat eind jaren zestig werd gesloten. Hierin staat dat er maar vijf landen op de wereld een kernwapenprogramma mogen hebben: de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Rusland en China. Andere landen mogen dat niet, maar krijgen in ruil toegang tot vreedzame kernenergie, zoals voor elektriciteit.
Het verdrag is door 190 landen getekend, alleen India, Israël, Pakistan, Noord-Korea en Zuid-Sudan hebben dat niet gedaan. Die landen, behalve Zuid-Sudan, hebben nu ook kernwapens of zijn die aan het ontwikkelen.
Welke landen hebben kernwapens?
Er zijn negen landen die kernwapens hebben:
- De Verenigde Staten
- Rusland
- Frankrijk
- Engeland
- India
- Pakistan
- Israël
- Noord-Korea
- China
De Verenigde Staten en Rusland bezitten het grootste aantal wapens, zo'n 90 procent van het totaal.
Ondanks het verdrag heeft Israël tóch kernwapens. Waarom heeft de Verenigde Staten daar geen stokje voor gestoken?
Elmar Hellendoorn, strategisch adviseur die promoveerde op de geschiedenis van het nucleaire beleid, legt in Dit is de dag (EO) uit dat het met veiligheid te maken heeft:
Elmar Hellendoorn
Strategisch adviseur"De Verenigde Staten zegt: wij hebben nationale veiligheidsbelangen. De Israëli’s bedreigen die plannen van de VS en andere NAVO-landen niet. En ze zijn al vrij vergevorderd met hun eigen kernwapenprogramma, dus we moeten het maar oogluikend, voor een deel, accepteren wat ze in Israël doen. Maar dat geldt niet voor Iran, want Amerika en Israël vinden het Iraanse regime te bedreigend. Zij denken: 'Die ayatollahs, die mullahs, hebben zulke heftige opvattingen dat we ze totaal niet kunnen vertrouwen. Misschien willen ze met die bommen zichzelf en daarmee de wereld wel opblazen, omdat ze denken dat ze zo in de hemel komen.'"
Wie zijn de ayatollahs en mullahs en waarom is het regime bedreigend?
Ayatollahs en mullahs zijn islamitische geestelijken in landen als Iran. Mullahs zijn religieuze leiders die onderwijs geven in de islam en vaak voorgaan in moskeeën. Ayatollahs zijn hoger in rang: zij zijn islamitische geleerden die diepgaande kennis hebben van de sharia (islamitische wet) en religieuze teksten. In Iran hebben ayatollahs grote invloed, zowel op religieus als politiek vlak. De hoogste leider van Iran, de Opperste Leider, is ook een ayatollah. Hij heeft uiteindelijk het meeste gezag in het land, zelfs boven de gekozen president.
Volgens Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen, komt het door het bondgenootschap van Israël en de Verenigde Staten:
Rob de Wijk
Hoogleraar internationale betrekkingen"Voor je vrienden ben je geneigd iets meer te tolereren dan voor je vijanden. Ik denk dat het zo simpel is. We komen natuurlijk uit een wereld die lang werd gedomineerd door de Verenigde Staten. Die accepteerden makkelijker dat hun bondgenoten, waaronder Israël, bepaalde dingen deden, zoals het ontwikkelen van kernwapens."
Maar niet alle landen krijgen dezelfde behandeling als Israël, ook al hebben ze ook een speciale band met Amerika. India en Pakistan zijn geen formele bondgenoten van de VS, maar worden wel gezien als strategische partners. Na hun kernproeven in 1998 kregen beide landen sancties opgelegd door de Verenigde Staten, Japan en de EU om hun kernwapenprogramma's te stoppen. Al trokken ze zich er weinig van aan, de kernwapens kwamen er tóch.
Hoe kan dat? Als je het probeert en je wordt niet tegengehouden, kun je gewoon een kernwapenprogramma opstarten, vertelt De Wijk:
"Dat is het ingewikkelde aan het internationale recht. Er is geen wereldwijde autoriteit die landen kan dwingen zich eraan te houden. Je kunt natuurlijk in de VN-Veiligheidsraad resoluties aannemen, bijvoorbeeld om sancties op te leggen of een situatie te veroordelen. Maar als een land zich daar niet aan houdt… Tja, wat ga je dan doen?"
Ook Iran is dus bezig met een kernwapenprogramma. Daar heeft Iran verschillende redenen voor, vertelt Elmar Hellendoorn:
Elmar Hellendoorn
"Ten eerste willen ze Israël adequaat kunnen bedreigen. Ze hebben al heel lang geleden gezegd: ‘We moeten Israël van de kaart vegen. En daarna de Verenigde Staten.’ Ten tweede is Iran een grootmacht in de regio, ze vinden dat het bij hun prestige hoort dat ze een eigen nucleair arsenaal hebben. We hebben al eerder gezien wat voor middelen Iran gebruikt om Israël en de Verenigde Staten te bedreigen. Er zijn genoeg aanslagen gepleegd op tegenstanders van hun regime. Dat is een zeer vijandig regime, het zijn onze tegenstanders."
Maar nu knijpt Amerika géén oogje toe, ze willen dat Iran géén kernwapens ontwikkelt en vinden het daarom goed dat Israël Iran bombardeert. Rob de Wijk staat daar niet achter:
"Mensen die uit die regio komen maken zich grote zorgen dat dit compleet uit de klauwen loopt en dat er een enorme oorlog gaat ontstaan in het Midden-Oosten. Dit is echt ongelooflijk risicovol. De vraag is of je het kernwapenprogramma überhaupt wel kan wegbombarderen. Dat is buitengewoon lastig. Weet je onder hoeveel meter beton die fabrieken zitten? Die krijg je er zelfs met een atoombom niet uit. Ook niet als Amerika je komt helpen. Ik denk dat Israël moet inzetten op een verandering van het regime, dat de ayatollahs moeten verdwijnen, en daarmee hopen dat ook het nucleaire programma verdwijnt."
Hellendoorn denkt dat het in ons voordeel is dat Iran geen kernwapens ontwikkelt. Maar of dat lukt met bombardementen, durft hij niet te zeggen:
Elmar Hellendoorn
"Ik denk dat het wel heel duidelijk is dat Israël een enorme slagkracht heeft. Het regime krijgt zware klappen, allerlei sleutelfiguren worden uitgeschakeld. Maar ik ben het eens met Rob de Wijk dat ik niet weet of het ze gaat lukken of ze dat kernwapenprogramma uit te schakelen."
Praat mee
Hoe voel je je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
- Geschiedenis in het kort: waarom zijn Iran en Israël in conflict?
Geschiedenis in het kort: waarom zijn Iran en Israël in conflict?
- Israël valt Iran aan, maar hebben ze dat recht wel? 'Het is een illegale oorlog'
Israël valt Iran aan, maar hebben ze dat recht wel? 'Het is een illegale oorlog'
