Geschiedenis in het kort: waarom zijn Iran en Israël in conflict?

2 oktober 2024 · 15:00| Leestijd: 6 min

Update: 2 oktober 2024 · 20:06

Was aanval Israël op Libanon echt nodig? 'Van kwaad tot erger als je niks doet'

In het kort

Op dinsdagavond 1 oktober voerde Iran raketaanvallen uit op Israël. Waarom zijn Israël en Iran in conflict? En wat beweegt Iran om juist nu aan te vallen? Wij leggen het uit, in het kort, vanaf het begin van het conflict in 1979.

NB: In dit artikel worden meerdere Midden-Oosterse landen besproken. Weet je even niet meer waar die landen liggen? Onderaan deze pagina vind je een kaart.

1979-2000: Start van het conflict

Het conflict tussen Israël en Iran begon met de Islamitische Revolutie, in 1979. De sjah (de koning) van Iran werd tijdens die revolutie afgezet. Een nieuwe, islamitische regering onder leiding van Ayatollah Khomeini (zie foto hieronder) kwam aan de macht. De sjah had altijd goede banden met Israël, maar Khomeini was als nieuw staatshoofd fel tegen Israël. Het gevolg: Iran verbrak alle banden met het land.

Waarom was de Iraanse Ayatollah Khomeini tegen Israël?

Khomeini vond dat Israël aan de Palestijnen toebehoorde. Khomeini keurde het af dat Israël in 1948 was gesticht op grondgebied dat in de eeuwen daarvoor van de Palestijnen was.
Khomeini zag Israël als een bondgenoot van westerse landen, met name de Verenigde Staten. Da's geen compliment, want hij beschouwde het Westen als vijand en onderdrukker van de islamitische wereld. Hij bestempelde het Westen regelmatig als 'imperialistisch'.

Foto: Ayatollah Khomeini, 1979

In de jaren 80 breidde het conflict tussen Israël en Iran zich uit. Iran begon namelijk geld en wapens te geven aan een nieuwe, strijdlustige én anti-Israëlische beweging uit Libanon: Hezbollah.

Israël was hier absoluut niet over te spreken, want die Iraanse donaties aan Hezbollah werden onder andere gebruikt voor aanvallen op Israël.

2000-2023: Oorlog in Libanon en kernwapen-vermoedens

In 2006 brak na jaren onrust een grote oorlog uit tussen Israël en Hezbollah. Iran steunde Hezbollah toen wéér met wapens en geld. De oorlog werd na 34 bloederige dagen beëindigd met een staakt-het-vuren, maar de vijandschap bleef bestaan.

Ondertussen werd steeds duidelijker dat de Iraanse overheid bezig was met een nucleair programma. In het Westen en in Israël ontstonden grote zorgen dat Iran een kernbom aan het ontwikkelen was - zeker omdat Iran al eerder had aangegeven dat Israël vernietigd moest worden. De Iraanse regering wuifde de zorgen weg; zij zeiden zelf dat dat programma alleen bedoeld was voor de bouw van kerncentrales en wetenschappelijk onderzoek.

Heeft Iran kernwapens?

Iran ontkent - tot op de dag van vandaag - dat het kernwapens aan het ontwikkelen is.

Inmiddels heeft Iran wél genoeg uranium beschikbaar om in een tijdsspanne van zo'n twee weken een kernwapen te ontwikkelen, staat in een rapport van het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA). Iraanse functionarissen hebben bovendien aangegeven dat het land de meeste technische kennis in huis heeft om een kernwapen te bouwen.

De spanning tussen Iran en Israël hield aan, jaar na jaar. Er werd in al die decennia geen directe oorlog tussen de landen gevoerd, maar er waren veel kleine aanvallen en botsingen in Syrië en andere landen in het Midden-Oosten.

2024: De aanloop naar een hevige raketaanval

We maken een sprong naar dit jaar. Israël voert al maanden oorlog met de anti-Israëlische beweging Hamas in de Gazastrook. Hezbollah is een bondgenoot van Hamas. Hezbollah mengt zich daarom in deze oorlog en pleegt o.a. raketaanvallen op Israël.

Israël reageert fel op zulke aanvallen. In september zorgde Israël dat de piepers van Hezbollah-leden explodeerden, waarmee duizenden Hezbollah-strijders uitgeschakeld werden. Enkele dagen geleden begon Israël ook een grondoffensief in Libanon, het thuisland van Hezbollah. Iran steunt Hezbollah én Hamas en veroordeelt de aanvallen van Israël.

Wat zijn piepers?

Je verwacht het al: met 'piepers' verwijzen we in dit artikel niet naar aardappelen.

Een pieper is een klein apparaatje waarmee je via een pieptoon opgeroepen kunt worden en korte berichten kunt versturen. Hezbollah-leden gebruikten deze piepers om op afstand met elkaar te communiceren.

De Hezbollah-leden liepen rond met zulke piepers omdat smartphones volgens Hezbollah-leider Hassan Nasrallah makkelijk gekraakt konden worden door Israël. De piepers zouden volgens hem meer privacy geven.

Meer weten over de pieperaanval en de gevolgen van deze aanval voor het conflict tussen Hezbollah en Israël? In Dit is de Dag (EO) gaat Margje Fikse hierover in gesprek met defensiespecialist en Midden-Oostencorrespondent Cosette Molijn. Klik hier om het gesprek terug te luisteren op de site van NPO Radio 1.

Komt oorlog tussen Israël en Hezbollah dichterbij na grootschalige pieperaanval?
Komt oorlog tussen Israël en Hezbollah dichterbij na grootschalige pieperaanval?

De afgelopen weken doodde Israël bovendien drie belangrijke figuren voor Iran: Hezbollah-leider Hassan Nasrallah, de Iraanse generaal Abbas Nilforoushan en (vermoedelijk) Hamas-leider Ismael Haniyeh.

1 oktober 2024: De raketaanval

Na al die liquidaties en aanvallen besloot Iran dat het tijd was voor een grote wraakactie. Het Iraanse leger vuurde daarom op 1 oktober 2024 bijna 200 ballistische raketten af op Israël. De aanval werd al een tijd verwacht en de meerderheid van de raketten werd vernietigd door het Israëlische luchtverdedigingssysteem. Er viel één dode en er waren enkele gewonden.

De toekomst: wat gaat er nu gebeuren?

Israël heeft aangekondigd dat ze wraak zullen nemen voor de raketaanvallen van 1 oktober. Israëlische legerchef Daniel Hagari dreigt: "We hebben plannen. Er zullen gevolgen zijn. We zullen toeslaan op een door ons gekozen moment."

Als Israël aanvalt, zal Iran ook weer aanvallen, hebben ze beloofd. De Iraanse overheid heeft ook toegezegd dat ze 'niet neutraal' zullen blijven als het Israëlische conflict met Hezbollah verder escaleert. Het lijkt er dus op dat dit conflict voorlopig nog niet klaar zal zijn.

Kaart van het Midden-Oosten. Er wordt al decennialang gestreden om het grondgebied dat op deze kaart Palestina wordt genoemd. Dit gebied bestaat uit de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever. Israël stelt dat deze gebieden bij hun land horen, pro-Palestijnse organisaties stellen dat Israël deze gebieden bezet. Volgens Hamas moet heel Israël weer Palestijns grondgebied worden. Iran steunt Hamas.