Demissionair minister van Justitie Foort van Oosten met het boekje 'Bereid je voor op een noodsituatie'. Hoe goed is de overheid eigenlijk zelf voorbereid op een ramp of crisis?. — © ANP

Is de overheid zelf wel goed voorbereid op een ramp? 'Ze laten steken vallen'

vandaag · 06:00| Leestijd:5 min

Update: vandaag · 06:00

Geschreven doorNicolette de Boer

In dit artikel aan het woord

Gert-Jan LuddenAdviseur crisisbeheersing

'De overheid is wel goed op een ramp voorbereid, maar minder als het gaat om een crisis.'

Rob de WijkHaagse Centrum voor Strategische Studies

'Bijna driekwart van de Nederlanders denkt dat de overheid hun altijd wel komt helpen. Dat is niet zo.'

In het kort

We moeten bewuster worden van de gevolgen van noodsituaties. Daarom krijgt iedereen vanaf volgende week een speciale folder in de brievenbus. Maar is de overheid zelf eigenlijk wel goed voorbereid? 'Ook de overheid kan veel meer doen', zegt crisisexpert Gert-Jan Ludden.

Wat denk jij?

Heb jij een noodpakket in huis gehaald?

Ja, ik heb een noodpakket gekochtNog niet, maar ik ga er wel een kopenIk twijfel nog of het echt nodig isNee, en dat ga ik ook niet doen

Dit is de situatie

Overheid wil dat burgers bewuster worden van gevolgen noodsituaties

Schrik niet als je vanaf volgende week een boekje in de bus krijgt over rampen en crises. De overheid vindt namelijk dat burgers zich te weinig bewust zijn van de gevolgen van een noodsituatie. Ook hebben nog veel te weinig mensen een noodpakket in huis. Daarom moet de overheid er een schepje bovenop.

Het boekje telt 33 pagina’s en er staan praktische tips in voor de eerste drie dagen van een ramp. Dit kan een overstroming of stroomuitval zijn, maar ook cyberaanval of oorlog. Omdat overheid en hulpdiensten niet gelijk iedereen kunnen helpen, moet je jezelf kunnen redden. Centraal staat: maak een noodplan, stel een noodpakket samen, praat met elkaar en help elkaar.

Het is hard nodig om voorbereid te zijn op crises, zegt minister Ruben Brekelmans. "Ook al zijn we gelukkig niet in oorlog, dreiging komt steeds dichterbij", waarschuwt hij. Zo zei hij in Nieuwsuur dat er al dagelijks cyberaanvallen plaatsvinden en dat Russische schepen op de Noordzee spioneren.

Er klinkt ook kritiek. Zo vindt voormalig SP-Kamerlid Renske Leijten dat de overheid de verantwoordelijkheid op deze manier afschuift naar burgers: “Het lijkt net alsof het onze eigen verantwoordelijkheid is, maar er zijn heel veel zaken waarvan ik vind dat het ministerie van Justitie nog veel meer waarborgen kan treffen", zei ze afgelopen maandag in talkshow Pauw en de Wit. "Ik vind dus eigenlijk dat het een soort afschuifcampagne is om het dan maar bij de burgers neer te leggen."

Dit is de discussie

Is de overheid zelf wel goed voorbereid op een ramp?

Met een grote noodcampagne en speciaal boekje in de brievenbus worden burgers aangespoord om zich voor te bereiden op een crisis en een noodpakket in huis te halen. Maar is de overheid eigenlijk zelf wel goed voorbereid op een ramp of crisis?

Een grote ramp? Dan is de overheid goed voorbereid, zegt crisis-expert Gert-Jan Ludden. Maar als het om crises gaat, moet de overheid een tandje bijzetten:

Gert-Jan Ludden
Adviseur crisisbeheersing
"Als er een ramp zoals een overstroming of grote brand plaatsvindt, zijn we goed voorbereid. Maar crisisbeheersing is een ingewikkelder vak, daar kan het echt beter. Dan gaat het over een langdurige, sluimerende crisis. Zo bereiden we ons nu voor op langdurige uitval van essentiële voorzieningen zoals gas, water, elektra en betalingsverkeer. Want waar het bij een ramp vooral volgens protocol verloopt, moet er bij crisisbeheersing veel meer bestuurlijk worden samengewerkt. Je moet veel meer handelen op basis van wat je weet."

De overheid kan dus veel meer doen, vindt Ludden. Zo wijst hij erop dat de overheid ook met andere organisaties en projecten samen moet werken. Deze moeten ondersteund worden en opgeroepen worden. Zoals de Burgerreserve: een initiatief dat burgers en bedrijven wil opleiden om te helpen bij rampen.

"We zien nu een campagne, maar het zijn met name gemeenten die verantwoordelijk zijn om voor de bevolking te zorgen. Die zullen ook goed moeten communiceren met de burger en samenwerken met de talrijke initiatieven. Er moeten noodsteunpunten worden ingericht en daar moeten ze aanvullende informatie over geven."

Er zijn dus dingen die de overheid beter kan doen. Tegelijk vindt hij het zeker ook goed dat burgers een boekje op de mat krijgen. Het is en-en, benadrukt hij.

"We zijn een beetje verwend in dit land. Alles werkt. En als het een keer niet werkt, werkt het na twee uur wel weer. Dus het is goed dat we ons voorbereiden om langdurige verstoringen. Maar ook de gemeenten, veiligheidsregio’s en bedrijven moeten daar een tandje in bij schakelen. Tien jaar geleden deden we op Rijksniveau nog jaarlijks een grote oefening voor complexe crisissituaties."

Het probleem is dat mensen pas in beweging komen als het echt acuut is, zegt crisisexpert Ludde. Zo is dat in Frankrijk heel anders:

"In Frankrijk heb je hele grote gebieden, daar valt elke maand wel stroom uit. Iedereen weet dat en heeft een noodaggregaat in de kelder. Maar hier geldt eigenlijk een beetje: een ramp op zijn tijd, geeft pas richting aan het beleid. Dan pas gaan mensen zich voorbereiden."

Wordt de verantwoordelijkheid afgeschoven op de burgers? Totale onzin, vindt Rob de Wijk van Haagse Centrum voor Strategische Studies.

Rob de Wijk
Haagse Centrum voor Strategische Studies
"Het gaat erom dat de burger eens begrijpt dat er echt wat aan de hand is in Nederland. Er kunnen enorme uitvallen komen van algemene voorzieningen. Je moet zelfredzaam zijn en beseffen dat er echt iets kan gebeuren. Niet meer dan 30% van de mensen heeft nu een noodpakket in huis."

Ook blijkt dat mensen overdreven hoge verwachtingen hebben van de overheid, zegt De Wijk. Dat vindt hij niet terecht:

"Bijna driekwart van de Nederlanders denkt dat de overheid hun altijd wel komt helpen. Dat is niet zo. Als het fout gaat, moet je je gewoon de eerste drie dagen zien te redden en misschien wel langer. Als er echt wat aan de hand is in het land, schiet de overheid altijd tekort. De overheid komt je echt wel helpen, maar niet direct."

Hij is het eens met crisisexpert Ludden dat de overheid wat steken laat vallen als het gaat om regie. Tegelijk is hij blij dat er nu eindelijk een brochure ligt, iets waar hij zelf al langer om vroeg.

"Ik hoop dat het enig effect heeft. Het is geen bangmakerij, er is een reële kans en die wordt met de dag groter vanwege de hybride oorlogsvoering die Rusland op ons aan het loslaten is. Op een gegeven moment moet je doorkrijgen dat er echt wat kan gaan gebeuren. Ik ben het eens dat de overheid grote stappen moet nemen, maar daarmee is het probleem niet opgelost. Als het echt gewoon mis gaat, is de capaciteit van de overheid absoluut onvoldoende en sta je er alleen voor."

Praat mee

Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?

Meer weten?

Luister naar Dit is de Dag (EO)

In Dit is de Dag (EO) gaat presentator Jan Willem Wesselink verder over dit onderwerp in gesprek met crisisexpert Gert-Jan Ludden en Rob de Wijk van het Haagse Centrum voor Strategische Studies. Beluister de uitzending hieronder als podcast.

De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen

Luister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.