Moeten we stoppen met be­vol­kings­on­der­zoe­ken voor kanker?

Kanker ontdekken met screenings

Jaarlijks krijgen ruim 4,5 miljoen Nederlanders een uitnodiging voor bevolkingsonderzoeken naar borst-, baarmoederhals- en darmkanker. Het doel van deze onderzoeken is om kanker in een vroegtijdig stadium te ontdekken; hoe vroeger de kankerbehandeling gestart wordt, hoe beter de levensverwachting van de patiënt. Althans, dat is de veronderstelling.

In het nieuwe onderzoek wordt gesteld dat bevolkingsonderzoeken je levensverwachting niet of nauwelijks verhogen. De onderzoekers vergeleken de levensverwachting van ruim 2,1 miljoen gescreende en niet-gescreende mensen. Bevolkingsonderzoeken voor borstkanker leveren volgens hun resultaten helemaal geen winst op, voor andere vormen van kanker is de winst ‘marginaal’. Er is één uitzondering; mensen die zich laten screenen voor een specifieke vorm van dikkedarmkanker (sigmoïdoscopie) leven gemiddeld 3,5 maanden langer. 

Het Ministerie van Volksgezondheid meldt in De Telegraaf dat ze ondanks deze resultaten nog niet willen stoppen met bevolkingsonderzoeken. Maar is dat wel een wijze keuze? Doen screenings niet meer kwaad dan goed?

De kosten en baten van bevolkingsonderzoek

Over de effectiviteit van bevolkingsonderzoeken zijn wetenschappers en artsen verdeeld. Je hebt fase 1 en dat is eigenlijk een beginfase. Je hebt fase 4 en dat is het stadium waarin de ziekte zich heeft verspreid en moeilijk te behandelen is. Volgens chirurg Theo Ruers zijn er steeds meer mensen in fase 1 dankzij het bevolkingsonderzoek, en steeds minder in fase 4, zo zegt hij bij Dit is de Dag (EO). 

Theo RuersChirurg en hoofd van de afdeling vroegdiagnostiek

“Bij fase 1 heb je niet alleen een betere overlevingskans, maar is ook de intensiteit van de behandeling een heel groot verschil. Die is veel en veel lager.”

0

0

0

Uroloog Arjen Noordzij ziet dat er een aantal nadelen kleven aan bevolkingsonderzoeken. Zo kunnen de foto’s bij onderzoek naar borstkanker soms afwijken. Dit heeft als gevolg dat vrouwen ten onrechte gediagnosticeerd worden met borstkanker, en er dan na een periode achter komen dat dit een misverstand bleek te zijn. Dit heeft een grote impact op hun leven. Daarnaast benadrukt Noordzij dat de effecten van de bevolkingsonderzoeken minimaal zijn.

Arjen NoordzijUroloog

“Je ziet in de onderzoeken die gedaan zijn, dat de sterfte bij vrouwen die meededen aan het bevolkingsonderzoek 4 op de 1000 was. Bij vrouwen die niet meedelen aan het bevolkingsonderzoek was dat 5 op de 1000. Dus ja, er zijn verschillen, maar die zijn dus heel klein.”

0

0

0

Ook waarschuwt Arjan Noordzij voor het feit dat je veel mensen onnodig patiënt maakt. Er worden door bevolkingsonderzoeken ook kankers ontdekt die niet dodelijk zijn en behandeling daarvan kan nadelige gevolgen hebben.

“Dat betekent dat je zo iemand, die ga je patiënt maken. Die ga je dan behandelen, dan noem je dat overbehandeling, en dat heeft ook allerlei nadelen van de bijwerking van de behandeling.”

0

0

0

"Ik neem aan dat als ik het niet gedaan had, ik er niet meer geweest was"

Bevolkingsonderzoeken zinloos? Nicolette Wagemans (61) heeft haar leven te danken aan een mammografie. In 2011 werd zij als 50-jarige vrouw voor het eerst uitgenodigd voor een borstkankeronderzoek. Daar werden direct een verdachte plek ontdekt. Later bleken het twee met elkaar vergroeide tumoren te zijn: "Ik merkte aan de onderzoekster gelijk al dat ze iets zag. Ongeveer twee weken later kreeg ik via mijn huisarts te horen dat het foute boel was." De diagnose kwam onverwacht, vertelt ze. ‘"Knobbeltjes, verkleuringen... Al die dingen die je leest waar je op moet letten, die had ik niet." 

Een maand na het onderzoek werd ze geopereerd, en nog geen halfjaar later rondde ze haar laatste bestraling af. Omdat het in een vroeg stadium werd ontdekt, konden de tumoren goed behandeld worden. ‘’Ik neem aan dat als ik het niet gedaan had, dat ik er niet meer geweest was.'' Nicolette begint te lachen: ''En nu… Ik voel me sinds mijn behandeling eigenlijk beter dan dat ik me in de tien jaar daarvoor gevoeld heb.’’

Nicolette ziet dat voor de afschaffing van bevolkingsonderzoeken vaak het argument wordt gebruikt dat dit veel geld zou kosten, maar dat is volgens haar te kort door de bocht. "De patiënten die er op deze manier op tijd uit gepikt worden kosten in hun behandeling veel minder dan mensen waar de kwaal later aan het licht komt en kunnen na herstel/genezing nog van nut zijn voor hun samenleving."

Ze is van mening dat er veel meer en beter ingeschat moet gaan worden wanneer een behandeling nog zin heeft. Uiteindelijk draait het er om wat nog haalbaar is. "Valse hoop is een hel. Zware behandelingen die geen kans op genezing geven en niet of nauwelijks kans geven op levensverlenging met redelijk kwaliteit van leven. Daar ligt een “bezuinigingsmogelijkheid”. Dat zijn harde en pijnlijke keuzes die weinig mensen zullen willen en kunnen maken."

Nicolette is dan ook blij dat we bevolkingsonderzoeken in Nederland koesteren. ''Ik denk dat het heel goed is dat het gedaan wordt. Ik heb meer mensen gezien waarbij kanker werd ontdekt tijdens een screening, die geholpen zijn.'' We moeten juist blijven timmeren aan onze onderzoeksmethodes. Misschien kan de natuur zelfs een handje helpen: ''Mijn tip voor de wetenschap: doe meer met honden. Vlak voor mijn onderzoek maakte ik het drie keer mee dat vreemde honden tegen mij begonnen te grommen. Dat heb ik daarvoor en daarna nooit gehad. Achteraf denk ik dat die beesten konden ruiken dat er iets mis was.''

Meer weten? Luister het gesprek hieronder: