Dief van je eigen portemonnee
Kunnen we de verantwoordelijkheid van zelfscankassa's in de supermarkt wel aan?
31 augustus 2023 · 17:19
Update: 11 september 2023 · 15:39
In gesprek met
"Je hebt twee soorten dieven: notoire dieven en gelegenheidsdieven."
"Je kan er redelijk snel mee wegkomen. En de controles zijn ook niet heel ingewikkeld."
"Ik denk echt dat de Nederlander als eerlijk bestempeld kan worden.”
In het kort
Je hebt het misschien weleens meegemaakt: je rekent je boodschappen keurig af bij de zelfscankassa, maar dat ene hamkaas-croissantje vergeet je te scannen en gooi je in je tas zonder te betalen. Oeps. Als jou dit is overkomen, ben je zeker niet de enige. Het aantal winkeldiefstallen lijkt flink te groeien sinds de komst van de zelfscankassa. Kunnen we de verantwoordelijkheid wel aan om zelf onze boodschappen af te rekenen?
Wat denk jij?
Iets per ongeluk meenemen zonder te betalen: is dat stelen?
Dit is de situatie
Kunnen we de zelfscan-verantwoordelijkheid in winkels wel aan?
In veel winkels zijn de zelfscankassa's niet meer weg te denken. Vooral in supermarkten is het een een snel en efficiënt systeem: klanten hoeven niet meer in een lange rij te staan en rekenen zelf hun producten af. Om diefstal tegen te gaan, doen de meeste supermarkten een steekproefcontrole. Ook staat er vaak een medewerker bij het zelfscanplein om een oogje in het zeil te houden. Word je betrapt op diefstal? Dan kun je een boete krijgen en soms zelfs een winkelverbod.
Toch blijkt dat niet genoeg te zijn. Het aantal winkeldiefstallen lijkt de laatste jaren fors toe te nemen en het vermoeden daarbij is dat dieven dankbaar gebruik maken van zelfscankassa’s. Of de zelfscankassa echt de aanleiding is, is niet bekend. Maar uit onderzoek van de politie blijkt dat vorig jaar het aantal winkeldiefstallen is gestegen met 30%, zegt het AD. Komen we te veel in de verleiding om iets te stelen, ondanks dat de meesten van ons deugen?
Dit is de discussie
Lokt de zelfscankassa stelen uit?
Is het dan zo dat de bevolking de verantwoordelijkheid niet aankan en dat de verleiding bij de zelfscankassa té groot is om iets te stelen? Of zit het toch anders?
Eelco Hos is retaildeskundige en gelooft zeker dat er een link is tussen de zelfscankassa en de grote hoeveelheid winkeldiefstallen:
“Het gaat om tientallen miljoenen per jaar als je naar het Nederlandse supermarktlandschap kijkt. Het totaalbedrag dat verdwijnt door diefstal neemt ook evenredig toe met het percentage van de groei van de zelfscans. Dat betekent niet dat alle zelfscanners dieven zijn, het gaat over tienden van procenten van de omzet, maar dat is alsnog erg veel geld.”
Wel hebben mensen verschillende motieven om iets mee te nemen zonder af te rekenen:
"Je hebt twee soorten dieven. Aan de ene kant heb je de notoire dieven die met karren bier proberen weg te komen. Aan de andere kant zijn ook mensen die zichzelf het recht geven om iets niet af te wegen. Of die denken van 'Joh, dat kratje bier kan ik niet scannen, ik scan het flesje en neem de krat mee.' Het blijft allebei diefstal."
Paul Moers, ook retaildeskundige, denkt dat het allemaal wel meevalt met de cijfers en staat er wat minder somber in dan Eelco Hos:
“Er zijn meer zelfscankassa’s bij gekomen, en het is ook mogelijk dat je daar een fout maakt. Maar je moet wel bedenken dat het personeel natuurlijk heel goed getraind is. Je ziet ook aan de bewegingen van iemand of het klopt of niet klopt. En je moet bedenken, dat is natuurlijk een factor die nu speelt, heel veel mensen hebben het natuurlijk financieel echt heel erg moeilijk door die enorme prijsverhogingen op alle fronten. Dus dat zou best tot wat meer diefstal kunnen leiden, maar ik denk echt dat de Nederlanders als eerlijk bestempeld kan worden.”
Nu wordt er wel veel gecontroleerd bij de zelfscankassa’s. Er zijn steekproeven en er staat vaak een medewerker bij om een oogje in het zeil te houden. Toch houdt dit niet iedereen tegen. Criminoloog Jasper van de Kemp legt het uit:
“De kans dat je gecontroleerd wordt heb je wel, maar dan kan je nog altijd zeggen dat je het bent vergeten. Je kan er redelijk snel mee wegkomen. En de controles zijn ook niet heel ingewikkeld. Het gaat om een aantal items als een soort steekproef, daar kun je zelfs op anticiperen, omdat ze niet altijd tot de bodem van je tas graven om een item te kiezen.”
Waarom stelen zoveel mensen dan bij de zelfscankassa's? Van de Kemp heeft daar een duidelijke verklaring voor:
“Het is een gelegenheid die gecreëerd wordt. Het is een relatief makkelijke plek om te doen en een gelegenheid die er eerst niet was. Dus het maakt het ook heel aannemelijk dat het om die reden is toegenomen. De grens om te stelen wordt lager, dat is heel makkelijk te doen bij zo’n zelfscan.”
Door de inflatie is alles duurder geworden, ook de boodschappen. Daardoor gaan mensen het stelen ook goedpraten voor zichzelf, stelt Van de Kemp.
“Overwegend stelen mensen niet, maar het is toch vrij makkelijk om het te neutraliseren. Dat mensen denken: ik doe het wel, want het is niet zo erg. Of ze vinden dat het wel oké is dat ze van een hele grote, anonieme organisatie stelen die heel veel winst gemaakt heeft in het afgelopen jaar. Zo kunnen ze het prima voor zichzelf verantwoorden, ook al zijn ze diefstal aan het plegen.”
Gelukkig rekenen de meeste mensen die boodschappen doen wél al hun artikelen af. Om het aantal diefstallen tegen te gaan, wordt er gewerkt aan een nieuwe oplossing. Paul Moers weet te vertellen dat er momenteel aan een systeem gewerkt wordt waarbij gebruik gemaakt wordt van kunstmatige intelligentie. Dat systeem moet ervoor zorgen dat alle producten automatisch afgerekend worden als je de supermarkt verlaat, zodat de kans op diefstal nog kleiner wordt.
Wat denk jij?
Heb jij weleens (per ongeluk) iets gestolen bij de zelfscan-kassa?
Meer weten? Luister het debat in Dit is de Dag (EO) hieronder.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen