Gewone gezinnen in een ongewone tijd: de opkomst van baarschaamte bij ouders

Dit is de situatie 

Willen we in Nederland tegenwoordig nog een (groot) gezin?

De wereldbevolking is in de afgelopen 100 jaar keihard gegroeid. In 1920 waren er nog twee miljard mensen op aarde, en nu, ruim 100 jaar later, zijn er al acht miljard bewoners. Die groei stopt voorlopig niet. Volgens de VN bereiken we tegen het jaar 2060 een piek van bijna 10 miljard bewoners op deze planeet.

Tot ongeveer het midden van de jaren 60 zette de Nederlandse vrouw gemiddeld ruim drie kinderen op de wereld. Met de seksuele revolutie en de komst van de anticonceptie verandert dat. Vrouwen krijgen later en minder kinderen. Rond de jaren 80 is het gemiddeld aantal kinderen gehalveerd naar gemiddeld 1,6 kinderen per vrouw. Sindsdien schommelt het gemiddelde aantal kinderen rond de 1,6. 

Baarschaamte

De totale wereldbevolking stijgt voorlopig dus nog, maar de klimaatcrisis ook. Uit recent onderzoek aan de universiteit van Bath blijkt dat maar liefst 39% van de jongeren geen kinderen wil vanwege de klimaatcrisis. Het onderzoek is gehouden in 10 verschillende landen. Nederland valt hier niet onder, maar ook in ons kikkerlandje is het een opkomende trend. Het heeft zelfs een naam: baarschaamte. Omdat ze zich zoveel zorgen maken om de klimaatcrisis, vinden ze het onverantwoord om kinderen te krijgen. 

Ze willen hun kind niet willen opvoeden in een wereld die zo onzeker is. Ook zou het een duurzamere keuze zijn. Per kind dat niet geboren wordt in het westen, bespaar je zo’n 50 ton CO2 per jaar. Dat hebben wetenschappers van de Zweedse universiteit van Lund berekend in 2017. Ter vergelijking: als je grotendeels vegetarisch eet, bespaar je zo’n 0,8 ton CO2 per jaar, als je een jaar geen auto rijdt, bespaar je 2,4 ton CO2 per jaar. 

Juist meer kinderen tegen arbeidstekort

Maar volgens sommigen valt juist iets te zeggen voor het krijgen van meer kinderen, omdat we op dit moment kampen met een enorm arbeidstekort. Dit komt onder meer door de vergrijzing en het feit dat veel Nederlanders parttime werken. Een oplossing voor die vergrijzing? Meer jongeren, en dus meer kinderen, zou je denken. 

Luister naar een debat in Dit is de Dag (EO) over dit onderwerp:

Dit is de discussie

Zou het beter voor het klimaat zijn als we geen kinderen meer krijgen? 

Naast vlieg-, vlees- en andere soorten klimaatschaamte bestaat er dus nu ook baarschaamte. Is dat terecht? Zouden we vanwege het klimaat er beter voor kunnen kiezen om kinderloos te blijven?

Paul Gerbrands is historicus en maakt zich sinds de jaren 90 zorgen over de stijgende wereldbevolking. Hij richtte toen de Club van Tien Miljoen op om aandacht te vragen voor overbevolking. Toen nam niemand zijn boodschap serieus, vertelt hij in Dit is de Kwestie (EO). 

"Ik ben tot de conclusie gekomen dat mensen zich moeten realiseren dat het niet langer zo kan doorgaan en er op wereldschaal minder kinderen moeten komen. De zeespiegel stijgt, straks liggen Noord-Holland, Zuid-Holland en Zeeland voor een deel onder water. Ik snap niet dat er daarom nu nog geen kabinet is die zegt: huizen weg uit de Randstad en minder kinderen per gezin."

2

0

0

0

3

1

Demograaf Jan Latten vindt dat we helemaal niet hoeven te minderen met het aantal kinderen, maar we moeten minder consumeren: consuminderen. Volgens hem zouden we juist een groter gezin moeten stichten om de samenleving op een natuurlijke wijze in stand te houden. Hij zegt dat als er nu en de komende jaren te weinig nakomelingen zijn, we over twintig jaar te weinig opvolgers hebben om ons te verzorgen.

"Wat er eigenlijk in Nederland gebeurt, is dat we mensen van elders hier naar toe halen waardoor Nederland als land groeit. Wat we niet kunnen doen is één maatregel nemen voor de hele aarde. Per regio moet je maatwerk leveren en daarnaast heeft de regering van elk land ook een verantwoordelijkheid. De regering heeft dus een verantwoordelijkheid dat in Nederland gezorgd wordt dat we over twintig jaar ook gelukkig kunnen zijn."

2

0

0

0

0

0

Ook hoogleraar ouderengeneeskunde Jos Schols vindt niet dat Nederlanders minder kinderen moeten krijgen, maar juist meer. Dit omdat we op dit moment kampen met een groot arbeidstekort.

Schols vindt dat de overheid een hoger geboortecijfer moet stimuleren, zo zegt hij bij Dit is de Dag (EO). 

"We moeten betere kinderopvang hebben en beter ouderschapsverlof. Dan moeten er natuurlijk ook voldoende woningen zijn, en dan kom je natuurlijk weer op een ander probleem, want je moet dit ook integraal bekijken. Je kunt niet alleen maar zeggen meer kinderen en dan is het opgelost. De randvoorwaarden moeten zodanig zijn dat het voor mensen mogelijk moet zijn om met het behoud van de Westerse levensstijl meer kinderen te krijgen."

1

0

0

0

0

0

Jelle Reumer, bioloog en paleontoloog, herkent de zorgen van Gerbrands over de overbevolking. In Nederland ligt het geboortecijfer dan wel wat lager, maar de wereldbevolking groeit nog steeds.

"Al die 8 miljard, 9 miljard mensen, hebben allemaal eten nodig. Die hebben allemaal energie nodig. Die stoten op een of andere manier allemaal CO2 uit. En die hebben een ecologische footprint."

2

0

0

0

0

0

Hij snapt de zorgen over het arbeidstekort, maar:

"Moet je het probleem dan oplossen door een nog groter probleem juist te stimuleren? Je kunt het probleem hebben dat je even geldgebrek hebt. Dat los je niet op door een bank te overvallen. Dat kun je doen, maar dan creëer je een nog veel groter probleem. Het probleem dat er op dit moment in ons land inderdaad misschien iets te weinig kinderen worden geboren staat in schril contrast met het probleem dat we wereldwijd hebben, overbevolking."

2

0

0

0

0

0

Annemarie en Maarten Geerts hebben samen een gezin met acht kinderen. Baarschaamte voelen ze totaal niet, maar ze merken dat anderen er wel zo over denken. Mensen zeggen het niet rechtstreeks tegen hun, maar op internet lezen ze weleens reacties als: 'jeetje, wat veel kinderen, wat zijn jullie een klimaatramp, dat is niet meer van deze tijd.' Er hangt best wat negativiteit omheen en dat vinden ze jammer.

"Dat merk je op het schoolplein, dat er wordt gefluisterd: 'Kijk dan, ze is weer zwanger.' Maar eigenlijk vind ik het raar, als je kijkt naar de vergrijzing hebben we juist kinderen nodig. Daar dragen wij dan ons portie aan bij. Ik heb geen baarschaamte en ben trots op wat ik heb gebaard. Dat zal ook altijd zo blijven."

1

1

0

0

1

0

Dit is hun verhaal

Maximaal drie kinderen 

Voor Dit is de Kwestie (EO) is presentator Tijs van den Brink bij de Negenmaandenbeurs. Dat is een evenement voor (aanstaande) ouders waar ze alles voor de zwangerschap en de baby kunnen vinden. Daar wil Tijs aan de ouders vragen of het aantal kinderen dat ze nu hebben voldoende vinden of niet en zij juist graag een groot gezin willen stichten. Een moeder met een baby die hij spreekt vertelt: "Bij mij is de max drie kinderen, meer niet. En nee, ik heb nog nooit gedacht over de gevolgen voor het klimaat van het krijgen van kinderen. Als jij echt een sterke kinderwens hebt, ga je dat dan laten vanwege het klimaat? Ik leef van dag tot dag, je leven kan zomaar voorbij zijn."

Een vader bij de Negenmaandenbeurs kan zich wel wat voorstellen waarom mensen baarschaamte hebben: "Ja, je zet een klein mens op de aarde die uiteindelijk van alles gaat gebruiken. Denk aan autorijden, vliegen met het vliegtuig, dingen die slecht zijn voor het klimaat." Hij vertelt dat hij nu bij zijn eerste kind er zo goed mogelijk mee probeert om te gaan en zich in te zetten tegen klimaatverandering door bijvoorbeeld wasbare luiers te gebruiken. 

Geen kinderen

Walter Hoogerbeets gaat altijd op vakantie met de fiets. "In principe ga ik elke zomer zo'n zes weken op reis met mijn fiets." Een auto heeft hij niet omdat hij daar het nut niet van inziet. Ook het vliegtuig laat hij staan, want daarvoor maakt hij zich te grote zorgen om het klimaat. Maar daar blijft het niet bij: "Ik ben er redelijk zeker van dat klimaatverandering één van de grote issues van onze tijd is. Als wij dat niet gaan oplossen, dan is het niet zoveel toekomst voor ons als mensen." 

Omdat hij zich zo'n zorgen maakt heeft hij besloten geen kinderen op de wereld te zetten. Dat heeft hij voor zichzelf ook vastgelegd door dat hij is gesteriliseerd. "Dat is best wel een beslissing geweest waar ik over heb nagedacht. Om die keuze medisch te bevestigen heb ik wel even naar toe moeten groeien." Maar de kans dat zijn kinderen vluchteling zouden worden en naar Duitsland moeten verhuizen omdat Nederland overstroomt vindt hij een onverdraaglijke gedachte.