Chimpan-slay of chimpan-nee?
Kun je nog zonder schuldgevoel naar de dierentuin?
16 januari 2024 · 18:29
Update: 18 januari 2024 · 14:37
In gesprek met
"Mogen we ze dit aandoen, alleen maar omdat wij het leuk vinden?"
“Zouden we ook een dierentuin zonder hekken kunnen verzinnen, waarbij alle dieren door elkaar heenlopen?"
"Dierentuin? Dierengevangenis!"
"We brengen wilde dieren naar de moderne mens, om mensen te motiveren om ze te beschermen."
“Als ik niet meer naar de dierentuin zou kunnen, word ik gek. Dan raak ik gespannen en moet ik aan de medicijnen."
In het kort
"Dierentuin? Dierengevangenis!" Als het aan dierethicus Willem Vermaat ligt gaan we nooit meer naar de dierentuin en schaffen we ze helemaal af. Is dat terecht, is de dierentuin heel zielig voor dieren? Of gebeurt er ook veel goeds?
Wat denk jij?
Ga jij graag naar de dierentuin?
Dit is de situatie
Zijn dierentuinen zielig voor dieren?
Lachen om de gekke aapjes, de giraffen bewonderen en natuurlijk ook een rondje langs de leeuwen: een dagje dierentuin is heel populair en dierenparken in Nederland hebben jaarlijks miljoenen bezoekers. Toch zijn er ook mensen die dierentuinen liever helemaal niet bezoeken. Omdat ze het zielig vinden voor de dieren en ze ervan overtuigd zijn dat ze niet in hokken horen, maar gewoon in het wild moeten leven.
Het vertonen van dieren achter hekken staat steeds meer ter discussie. Eerder werden circusdieren verboden. Dierenshows worden nauwlettend in de gaten gehouden, en regelmatig verstoord door actievoerders. En nu liggen de dierentuinen steeds vaker onder de loep. En niet in de laatste plaats: door de dierentuinen zelf. Zo heeft Diergaarde Blijdorp laten weten dat er voor gorilla’s geen ruimte meer is. Artis probeert een passender verblijf te vinden voor de chimpansees, omdat het huidige verblijf z’n beperkingen heeft.
Wat doen dierentuinen zelf?
Geen kleine hokjes dus voor grote dieren. Met de ecodisplays probeert Burgers’ Zoo zo goed mogelijk de natuurlijke omgeving van de dieren na te bouwen. Die ecodisplays worden continu bijgestuurd door biologen en dierverzorgers, door bijvoorbeeld voedsel in het systeem te brengen of overtollige meststoffen eruit te halen. Op die manier proberen ze hun dieren een zo goed mogelijk leven te geven - voor zover dat kan natuurlijk als ze niet in de vrije natuur wonen.
Dit is de discussie
Is de dierentuin nog wel van nu?
Nu doen dierentuinen wel hun best om het beter te maken voor de dieren die er wonen, maar is dat genoeg? Kunnen we er nog wel heen als bezoeker als onschuldig vermaak of gewoon regelrechte dierenmishandeling? Dat is de vraag deze week in Dit is de Kwestie (EO).
Sandra is dierenactivist en mijdt dierentuinen helemaal. Ze vindt het een kwade plek en kan niet geloven dat er zoveel mensen blij van worden:
"Tuurlijk is het leuk om dieren te zien, maar de vraag is of het leuk is voor hen. Mogen we ze dit aandoen, alleen maar omdat wij het leuk vinden? Er zijn een heleboel vormen van vermaak, waar we dieren niet mee hoeven lastig te vallen. Een vogel hoort vrij te kunnen vliegen. Zo’n mooi dier in gevangenschap vind ik heel triest en we ontnemen hem het belangrijkste in zijn leven. Hij hoort daar niet."
Willem Vermaat is milieuwetenschapper, gespecialiseerd in dierenethiek. Hij is ook geen voorstander van de dierentuin en noemt het zelfs een dierengevangenis. Ook de kinderboerderij is hij streng op en hij vindt dat we daarmee kinderen al heel jong leren dat een dier ondergeschikt is aan de mens en dat het oké is om dieren op te sluiten.
“Als je van jongs af aan al in een kinderboerderij of dierentuin komt en denkt dat dat leuk is, leer je dat het normaal is dat dieren opgesloten zijn. En die gedachtegang is heel lastig om later eruit te krijgen. Dus ermee stoppen, nooit meer naar de dierentuin.”
Landschapsarchitect en dierentuinontwerper Thijs de Zeeuw vindt het niet oké dat we dieren gebruiken als instrument en zou graag zien dat mensen meer in balans kunnen leven met de dieren om ons heen. Hij is de bedenker van de dierentuin van de toekomst waarbij hij zich afvraagt of we de stad niet wat meer kunnen ontwerpen als een dierentuin, waarbij wilde dieren ‘gewoon’ los lopen in de stad:
“Zouden we ook een dierentuin zonder hekken kunnen verzinnen, waarbij alle dieren door elkaar heenlopen? Ja, het is levensgevaarlijk en het is niet gezegd dat deze dierentuin ook direct uitvoerbaar is. Maar we zijn eigenlijk op zoek naar een gelijkwaardige relatie tussen mens en dier.”
Is een dierentuin belangrijk om ons wat te leren over de dieren?
Dierentuinen beroepen zich vaak op hun educatieve functie, maar dat is voor dierenactivist Sandra geen goed argument:
“Je leert alleen hoe hij eruit ziet. Je leert niks van z’n gedrag en wat hij doet, normaal op een dag, als hij vrij is. Dus dat slaat nergens op, het is gewoon een pretpark voor mensen.”
Ook Willem Vermaat (dierethicus) is het niet eens met de claim dat het educatief kan zijn.
“We sluiten gewoon dieren op voor ons plezier. En dan wordt er wel gezegd dat het voor educatie is of soortbehoud, maar in de eerste plaats is een dierentuin een commerciële instelling en eigenlijk een attractiepark.”
Dieren in leven houden
Een ander veelgehoord argument is dat we dierensoorten juist in stand kunnen houden met dierentuin. Maar ook dat weerlegt dierenactivist Sandra:
“Dat gaat alleen op voor heel enkele soorten. Maar voor de meeste diersoorten geldt dat ze niet teruggezet worden in het wild. En als je dat echt graag wil, doe het dan daar, waar ze vrij kunnen leven. Het is dus geen excuus om dieren hun leven lang gevangen te houden en om ermee te doen wat je wil. Wat veel mensen niet weten van dierentuinen is dat al die jonge dieren die gefokt worden, zijn publiekstrekkers, maar vaak ook overbodig. Zeker de mannelijke dieren. In Europese dierentuinen worden er tussen de 3000 en 5000 dieren per jaar afgemaakt, omdat ze overtallig zijn.”
Martine van Zijll Langhout vindt dat wel een goed argument. Zij werkte jarenlang als wildlife dierenarts in onder andere Kenia, Thailand en Zuid-Afrika, maar ze verruilde de bush voor het Amsterdamse ARTIS. Daar is ze hoofd van de veterinaire afdeling en zorgt ze onder andere voor dieren die niet meer voor zichzelf kunnen zorgen en in het wild niet meer kunnen overleven.
Martine is een voorstander van de dierentuin, omdat die volgens haar nodig is om de dieren in het wild te behouden. Niet om ze te fokken, maar om mensen te motiveren om beter voor de dieren in het wild te zorgen:
“Helaas hebben wij een wereld gecreëerd waar de mens domineert. En het aantal wilde dieren gaat zo hard achteruit in de laatste vijftig jaar. De meeste diersoorten zijn met 60% achteruit gegaan. Terwijl deze dieren veel langer op de planeet leven dan wij. Dus de moderne mens is bezig met destructie. Daarom brengen we wilde dieren naar de moderne mens, om mensen te motiveren om ze te beschermen. Omdat we ze zien, houden we van ze en schenken we geld aan goede doelen. Want zonder geld en inzet, gaat het niet lukken.”
Wat denk jij?
Is het mogelijk om een diervriendelijke dierentuin te maken?
Dit is haar verhaal
"Als ik niet meer naar de dierentuin zou kunnen, word ik gek"
Jolanda is groot dierentuinfan en gaat heel regelmatig naar de dieren kijken. Vroeger deed ze dat samen met haar man Raymond, maar die is helaas overleden. Om toch nog een beetje dicht bij hem te zijn, is de dierentuin heel belangrijk voor haar. Ze haalt daar haar troost uit. “De dierentuin is mijn uitlaatklep, de plek waar ik rust vind. Ik kan dan even vergeten dat ik me heel erg alleen voel zonder mijn man. Hier kan ik even dat gevoel loslaten. En dat is fijn", zegt ze in Dit is de Kwestie (EO). Een leven zonder de dierentuin kan ze zich écht niet voorstellen. “Als ik niet meer naar de dierentuin zou kunnen, word ik gek. Dan raak ik gespannen en moet ik aan de medicijnen. De bezoekjes aan de dierentuin zorgen ervoor dat mijn leven echte jeu heeft. Het gaat niet alleen om de dieren, maar je leert ook nieuwe mensen kennen die dezelfde hobby hebben als jij."
Meer zien
Dit is de Kwestie
Wil je meer weten over dit onderwerp? Kijk hieronder naar de aflevering van Dit is de Kwestie. Meer afleveringen zie je hier op NPO Start.
