Is het nieuwe kabinet wel zo extraparlementair? 'Dit was serieuze kans om het anders te doen'
2 september 2024 · 14:30| Leestijd: 4 min
Update: 6 september 2024 · 12:52
In dit artikel aan het woord
"Je ziet het nieuwe kabinet zoeken en weer teruggrijpen op de ingesleten groef."
"Of het een extraparlementair kabinet is, is niet zo belangrijk: er moest een centrumrechts kabinet komen en dat is gelukt."
"Extraparlementair betekent dat je zaken in openheid behandelt. Dus wat er nu gebeurt staat me wel tegen."
In het kort
Tot diep in de nacht vergaderden de leiders van coalitiepartijen vorige week over de begroting, terwijl er in het extraparlementaire kabinet juist is afgesproken dat er meer afstand is tussen het kabinet en de Tweede Kamer. Is dit nog wel een extraparlementair kabinet of is dit gewoon de ‘ouderwetse’ manier zoals we die kennen?
Samenvatting van DIT artikel
Coalitiepartijen onderhandelden vorige week de hele nacht over de begroting. Terwijl het idee van het extraparlementaire kabinet juist is dat er meer afstand tussen het kabinet en de Kamer is. Is het nieuwe kabinet dan wel echt extraparlementair?
Oud-minister Henk Kamp (VVD) vindt van niet. En dat is volgens hem ook niet erg: volgens hem was het nodig om tot een centrumrechts kabinet te komen en een goede start te maken.
Lianne van Kalken, promovenda aan de Erasmus Universiteit, ziet dat het kabinet terugglijdt in een ‘ingesleten schroef’. Nieuwe bestuursvormen zijn ook niet zo makkelijk, ziet ze. Toch mag het kabinet daar eerlijker over zijn, vindt ze.
NSC-lid Annemieke de Groot is teleurgesteld. Volgens haar is het een serieuze gemiste kans nu de coalitiepartijen met elkaar hebben onderhandeld over de begroting.
Wat denk jij?
Is dit een extraparlementair kabinet?
Aantal reacties: 0
Dit is de situatie
Coalitiepartijen onderhandelen de hele nacht over begroting
Ze zouden het in Den Haag helemaal anders gaan doen: een extraparlementair kabinet. Het was de grote wens van NSC-leider Pieter Omtzigt. Door meer ruimte te scheppen tussen het kabinet en de Tweede Kamer, zou er meer zuurstof komen in de Kamer.
Deze nieuwe bestuursvorm was de uitkomst van een moeizame onderhandeling tussen PVV, VVD, NSC en BBB. NSC en VVD wilden namelijk niet zomaar in een kabinet met de PVV stappen.
Wat is een extraparlementair kabinet?
Een extraparlementair kabinet is een bestuursvorm waarin er meer afstand is tussen het kabinet en de Tweede Kamer. Dat betekent dat coalitiepartijen minder nauw betrokken zijn bij het kabinet en het beleid. Ook worden er bewindslieden van buiten aangetrokken. Doordat de coalitiefracties meer op afstand zijn, zijn meerderheden niet op voorhand afgetekend en kan er op verschillende onderwerpen naar naar wisselende meerderheden worden gezocht. Dit biedt ook meer kans voor oppositiepartijen.
Dit is de reden waarom er ook op hoofdlijnen een akkoord is gesloten: de rest is aan het nieuwe kabinet. Toch onderhandelden leiders van de coalitiepartijen vorige week de hele nacht over de begroting. Dat roept discussie op: is dat dan nog wel zo extraparlementair? Of valt het nieuwe kabinet terug op de oude gewoontes?
Zelf zegt premier Dick Schoof van wel: hij is immers partijloos. Ook zegt hij dat de omgang met elkaar anders is. Is het inderdaad zo anders? Of valt het nieuwe kabinet terug op de oude gewoontes? Dat is de vraag in Dit is de Dag (EO).
Dit is de discussie
Hoe extraparlementair is dit kabinet?
Er is weinig extraparlementairs aan dit kabinet, vindt voormalig VVD-minister Henk Kamp. Volgens hem was deze constructie vooral nodig om tot een kabinet te komen.
"De extraparlementaire vorm was erbij gehaald omdat VVD en NSC eerst niet mee wilden doen, maar gedogen. Op basis van de verkiezingsuitslag moest er een centrumrechts kabinet komen en dat is op deze manier gelukt. Of het nieuwe kabinet nou extraparlementair is of niet, is niet zo belangrijk. Het kan wel de bedoeling hebben gehad, maar er is weinig extraparlementairs aan wat er is uit gekomen."
Zo wijst hij erop dat lang niet zoveel mensen daadwerkelijk van ‘buiten’ komen, wat de bedoeling is bij een extraparlementair kabinet.
"Je hebt dan wel een partijloze premier en een paar mensen van buiten in het kabinet, maar dat de helft van de ministers en staatssecretaris van buiten komt, daar is geen sprake van."
Ook is de speelruimte van de Kamer beperkt nu er al een akkoord over de begroting ligt tussen de coalitie en het kabinet, zegt hij:
"Het allerbelangrijkste debat van het jaar is nu van tevoren dichtgetimmerd. Er kan nog best een flink debat komen, maar grote veranderingen zijn denk ik niet mogelijk omdat deze afspraken nu zijn gemaakt."
Het kabinet valt terug in een ingesleten groef, ziet Lianne van Kalken, wetenschappelijk docent staatsrecht. Zelf doet zij onderzoek naar afwijkende bestuursvormen bij gemeenten.
"Het idee van een extraparlementair kabinet is dat je geen gesloten coalitie meer hebt. Je kunt je afvragen of er echt gehoord wordt gegeven aan het idee daarachter, nu de politieke leiders van coalitiepartijen in de achterkamers meepraten over de begroting. De vraag is: wie geeft nou wie de opdracht? Zijn het de politieke leiders die bepalen, of toch het kabinet?"
Net als in gemeenten ziet ze dat het nieuwe kabinet terugglijdt in de ‘ingesleten groef’: hoe het altijd gedaan is.
"Het is ook niet zo makkelijk om het anders te doen. Je ziet hier ook dat ze toch weer met elkaar in beslotenheid het gesprek over details gaan voeren. Ik denk dat ze ook een beetje zoeken hoe ze dit moeten doen."
Dat premier Schoof het nieuwe kabinet toch nog steeds extraparlementair noemt, vindt docente Van Kalken niet een helder verhaal dat strookt met de praktijk.
"Je kunt ook zeggen: we hebben het geprobeerd en gezegd om iets tot stand te brengen, maar zijn er nu van af gestapt en gaan verder op de voet waarop we het altijd al deden."
Ook NSC-lid Annemieke de Groot constateert dat het nieuwe kabinet terugvalt in een oude groef. Ze is teleurgesteld.
"Extraparlementair staat toch voor openheid in zaken behandelen. Dit is toch weer vooraf besproken en dat staat me wel tegen. Dit was een serieuze kans om het anders te doen. Iedereen wil dit, laat het dan ook zien. Dan was er nu ook meer ruimte voor debat geweest, en nu wordt het toch weer beperkt."
Dat het ‘niet makkelijk’ is, betekent niet dat je het maar op moet geven, vindt De Groot.
"Het is spijtig dat ze bij deze serieuze opdracht er al in terugvallen. Alles wat anders is, is niet makkelijk, maar dan moet je doorzetten en ook doorzetten. Dan moet je niet twee dagen lang in de achterkamer gaan vergaderen om toch maar weer tot compromissen te komen, maar het ook echt anders gaan doen."
Meer weten?
Luister Dit is de Dag (EO) terug als podcast
In Dit is de Dag (EO) gaat presentator Margje Fikse verder over dit onderwerp in gesprek met oud-minister Henk Kamp, promovenda Lianne van Kalken en NSC-lid Annemieke de Groot. Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
DIT zijn de makers
