Kan de Troonrede ook in begrijpelijke taal?
19 september 2023 · 09:00| Leestijd: 4 min
Update: 8 augustus 2024 · 15:56
In dit artikel aan het woord
"Ook eenvoudige taal kan plechtig zijn."
"Dit is toch niet het Jeugdjournaal?"
In het kort
Het is de week van Prinsjesdag en dus zou het zomaar kunnen dat je de tv aanzet en hoort hoe Koning Willem-Alexander de Troonrede voorleest. Dan zal je merken dat hij daarbij best veel ingewikkelde woorden gebruikt. Het is maar de vraag of iedereen de toespraak begrijpt. Kan die Troonrede niet een keer wat simpeler?
Wat denk jij?
Kan jij de Troonrede goed volgen?
Aantal reacties: 0
Wie snapt de Troonrede wél?
Op de derde dinsdag van september, Prinsjesdag, leest de koning de Troonrede voor. Dat is een speciale toespraak waarin hij vertelt wat de plannen zijn van de regering voor het komende jaar. Het is een soort 'to-do lijst' voor de regering, waarop staat wat ze willen bereiken en welke wetten ze willen maken. De koning schrijft de tekst van de troonrede niet zelf, dat doen de ministers. Mensen kijken vaak naar de Troonrede om te begrijpen wat de regering van plan is en welke veranderingen er kunnen komen in het land.
Maar juist die begrijpelijkheid, dat is een lastig punt. Want wat zegt de koning nou eigenlijk in zijn toespraak? Uit onderzoek van Direct Research blijkt dat veel mensen maar weinig van de Troonrede snappen. Zo begrijpen VMBO-opgeleiden maar 20 procent van de zinnen. Mensen met een HAVO-achtergrond scoren niet veel hoger: voor hen was slechts 30 procent van de zinnen duidelijk. En universitair opgeleiden dan? Zelfs zij begrepen maar 60 procent van de tekst.
Bekijk hieronder de Troonrede van 2022. Snap jij alles wat de koning zegt? Artikel gaat door onder de video.
De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenHet kan altijd ingewikkelder: de troonrede in 1945
"De nieuwe krachten, die gewekt zijn, zullen zich blijven opdringen en winnen aan bewustheid en energie. Wij hebben deze meer dan ooit van noode, nu wij gewikkeld zijn in een strijd van even groote hevigheid en beteekenis als die der oorlogsjaren: den strijd om den vrede, om de ware vrijheid en om hernieuwden voorspoed."
Een klein stukje uit de troonrede die Koningin Wilhelmina voorlas in 1945, vlak na het einde van de Tweede Wereldoorlog. Benieuwd naar de volledige tekst uit dat jaar? Lees hem hier.
Plechtige woorden of jip-en-janneketaal?
Leo Lentz, onderzoeker aan de Universiteit van Utrecht, vindt dat de Troonrede voor iedereen te begrijpen moet zijn. Daarom maakte hij een eigen versie van de toespraak uit 2022, waarbij hij de moeilijke woorden eruit haalde. Twee voorbeelden van zinnen die hij aanpaste:
Origineel: "Daarom is halvering van de stikstofuitstoot onontkoombaar, ook vanwege gerechtelijke uitspraken en om te zorgen dat vergunningverlening niet stil komt te liggen."
Begrijpelijke taal: "Om dat allemaal te bereiken, moeten we de helft minder stikstof uitstoten. Ook de rechter heeft dat al gezegd. En het is nodig om te kunnen blijven bouwen."
Origineel: "Toch mogen we houvast ontlenen aan de manier waarop ons land in het verleden stapsgewijs grote veranderingen heeft doorgemaakt."
Begrijpelijke taal: "Maar er is ook iets wat houvast geeft. Ons land is sterk veranderd, maar dat ging altijd in kleine stapjes."
Lentz liet een groep van honderd proefpersonen luisteren naar de originele versie, terwijl honderd anderen de aangepaste versie te horen kregen. Uit dat onderzoek blijkt dat mensen een Troonrede met eenvoudige taal nog steeds plechtig vinden, zegt Lentz in Dit is de Dag (EO).
Als je de tekst makkelijker maakt gaan meer mensen deze begrijpen, dat spreekt voor zich. Of het jip-en-janneketaal wordt door te kiezen voor een meer begrijpelijke tekst? De proefpersonen in ons onderzoek vonden van niet, ze zeiden dat de eenvoudige tekst toch plechtig genoeg was. Wat de oorspronkelijke tekst vooral ingewikkeld maakt is het stapelen van deelzinnen, het gebruik van moeilijke woorden en stukken die niet concreet zijn."
Jaap de Jong, hoogleraar journalistiek aan de Universiteit Leiden, vindt ook dat de Troonrede in kleine details best wat duidelijker en beter kan. Toch is hij van mening dat de toespraak niet té simpel moet worden. Er zit volgens De Jong echt een ondergrens aan de overduidelijkheid die de Troonrede kan hebben.
"Aan de ene kant geloof ik wel dat iets meer mensen een eenvoudiger toespraak kunnen volgen en waarderen. Maar er zijn eerder herschrijvingen van de Troonrede geweest en die klonken wel echt te simpel. Waarbij je dacht: 'Dit is toch niet het Jeugdjournaal?' Met alle respect, want het Jeugdjournaal is een geweldig medium. Maar dit is de Troonrede. Je hebt dit met z'n allen opgetuigd, het is de ceremoniële start van het politieke jaar. Herschrijvingen zijn vaak concreter, mensen kunnen zich er beter een voorstelling van maken. Maar door het concreter te maken, wordt ook de betekenis soms anders dan hoe de schrijvers het bedoeld hadden."
Luister onze podcast
Benieuwd naar de hele discussie? Luister hier naar Dit is de Dag (EO) waarin presentator Tijs van den Brink in gesprek gaat met Leo Lentz (onderzoeker aan de Universiteit van Utrecht) en Jaap de Jong (hoogleraar journalistiek aan de Universiteit Leiden).
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen
