Of beperken we dan onze rechten?
Moeten burgemeesters een koranverbranding kunnen verbieden?
17 januari 2024 · 13:25
Update: 17 januari 2024 · 15:51
In gesprek met
Joram van Klaveren
Samenwerkende moskeekoepels Nederland (K7)
"Ik denk dat koranverbrandingen verboden kunnen worden op grond van een uitspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens."
Jan Brouwer
Hoogleraar Algemene Rechtswetenschap
"Een burgemeester mag zich nooit met de inhoud van een demonstratie bemoeien."
Rebin Maref
VVD-raadslid Arnhem
"We moeten af van de illusie dat als wij dingen verbieden, dat dan het probleem is opgelost."
In het kort
Pegida-voorman Edwin Wagensveld probeerde bij een demonstratie afgelopen zaterdag in Arnhem tot twee keer toe een koran in brand te steken, waarna de situatie uit de hand liep. Tegendemonstranten belaagden hem en gooiden met vuurwerk en stenen. Wagensveld en drie agenten raakten gewond. Moeten koranverbrandingen verboden worden om dit soort heftige uitbarstingen te voorkomen?
Wat denk jij?
Mag de overheid een verbod instellen op het verbranden van heilige boeken?
Dit is de situatie
Verbranden van heilige boeken is in Nederland niet verboden
Het verbranden van de Koran en heilige boeken in het algemeen is in Nederland niet verboden en valt daarom onder het demonstratierecht. Pegida-voorman Edwin Wagensveld had daarom eerder al toestemming gekregen van de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch om zaterdag 13 januari samen met tien anderen een koran te verbranden op het Jansplein.
Waarom kan het dat sommige gemeenten koranverbrandingen wel verbieden?
Commotie in de moslimgemeenschap
Die aankondiging van de koranverbranding zorgde voorafgaand al voor veel commotie in de moslimgemeenschap. Een moskeeorganisatie riep op tot een tegendemonstratie. Die wilde burgemeester Ahmed Marcouch ook faciliteren, maar dan op het nabijgelegen Willemsplein. De tegendemonstranten wilden echter per se net als Pegida op het Jansplein staan en weigerden zich te verplaatsen.
Wat is Pegida?
De oprichter en initiatiefnemer van Pegida is de Duitser Lutz Bachmann. Hij is ook regelmatig in Nederland te zien als spreker tijdens Pegida-bijeenkomsten. Hij heeft een strafblad, en is onder meer veroordeeld voor haatzaaien en opruiing. De Nederlandse voorman Edwin Wagensveld is ook al vaker opgepakt bij demonstraties van de anti-islamgroepering. Hij is ook eerder veroordeeld voor het beledigen van moslims.
Dat liep uit de hand, waardoor er een noodbevel werd ingesteld. De ME greep hardhandig in. Wagensveld en drie agenten raakten daarbij lichtgewond. De politie hield drie demonstranten aan en verwacht deze week nog meer aanhoudingen als de beelden van de rellen zijn bestudeerd. Wagensveld werd onder meer aangevallen door iemand die een karatetrap gaf.
Hoe zit het in andere landen met het verbranden van heilige boeken?
In Zweden werd er afgelopen zomer ook nagedacht over zo'n verbod, maar op dit moment is daar nog geen sprake van.
Dit is de discussie
Moeten burgemeesters het verbranden van de koran kunnen verbieden?
De samenwerkende moskeekoepels in Nederland, samen K7, willen dat burgemeesters voortaan dit soort demonstraties waarbij heilige boeken zoals de Koran worden verbrand, verbieden. Zij hebben daarvoor een stappenplan opgezet.
Wat zegt het Europese Hof voor de Rechten van de Mens hier precies over?
Staten hebben volgens het hof een grote beleidsvrijheid en mogen dus zelf kiezen welke maatregelen zij treffen om deze godsdiensttolerantie te handhaven. Ook zegt het hof dat ongepaste aanvallen op voorwerpen van religieuze verering niet worden beschermd door de vrijheid van meningsuiting. Deze moeten door de staat worden voorkomen of bestreden ter bescherming van de ‘religieuze vrede’.
Joram van Klaveren is aangesloten bij die samenwerkende moskeekoepels en licht dit standpunt in Dit is de Dag (EO) toe. Volgens hem zijn op basis van rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) manifestaties zoals die van Pegida in strijd met de godsdienstvrijheid.
"Er is een uitspraak geweest van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens enkele jaren geleden, waarin gesteld werd dat aanvallen op voorwerpen van religieuze verering niet vallen onder de vrijheid van meningsuiting. In dat kader zou dat wel degelijk verboden kunnen worden. In Oostenrijk is dat ook het geval. (...) Burgemeester Macouch zou dus ook kunnen stellen van: ik sta dit hier niet toe, op grond van deze uitspraak van het Europees recht. Dan zien we daarna wat er gaat gebeuren."
"Ik ben van mening dat dit helemaal niet plaats had moeten vinden. Ik denk dus ook dat dat kan op basis van datgene wat we nu zien. Ik ben daar niet de enige in. Deze uitspraak van het Europees Hof wordt gezien als een kern- of sleuteluitspraak. Men stelt dus ook dat dat een zware precedentwerking heeft."
Die uitspraak van het EHRM is echter op meerdere manieren te interpreteren, zegt hoogleraar Algemene Rechtswetenschap Jan Brouwer. En hij benadrukt dat het recht hier anders werkt dan in Oostenrijk. In Nederland geldt een absoluut verbod van censuur, legt hij uit. Bovendien stelt hij dat een verbod op koranverbranding er niet toe zal leiden dat specifiek burgemeesters dit verbod kunnen handhaven.
"Dat heeft ook zeker in de aanloop naar de verkiezingen gespeeld, dat Nederland net als Denemarken een dergelijk verbod op koranverbrandingen wil invoeren. Daarmee wordt het strafbaar. Dat betekent nog steeds dat de burgemeester het niet kan verbieden, maar je kan wel achteraf een strafrechtelijke vervolging tegemoetzien. Dan doet de demonstrant iets wat verboden is. Dan zou Edwin Wagenmakers nu vervolgd kunnen worden. Maar je voorkomt er niks mee, want het is altijd achteraf."
Hoe dan ook is Brouwer überhaupt geen voorstander van een verbod.
"We hebben dat verbod van censuur. Ik ben er absoluut voor om dat te houden, dat hebben we al eeuwen. Ik moet er niet aan denken dat de burgemeester gaat beoordelen wat u en ik mogen zeggen."
VVD-raadslid in Arnhem, Rebin Maref, trekt de discussie breder en geeft aan dat een verbod sowieso niet dé oplossing biedt. Dat is een illusie, zegt hij.
"In dit geval is het symptoombestrijding, dat moeten we echt onderkennen. Het zou betekenen dat we alles wat we maar zouden kunnen beschouwen als provocatie, in de wet vastgelegd moet worden en verboden moet worden. Dat is niet haalbaar, het is niet realistisch. En ik begrijp het, ik zou willen dat het zo zou werken. Voor het grootste gedeelte van de Nederlanders werkt het ook zo dat je uit fatsoen beseft dat bepaalde dingen provocerend zijn, en dat je het daardoor niet moet doen. Maar om dat bij een wet vast te leggen, dat is lastig. Er zijn landen die dat doen en ja, daar wil je niet naartoe met elkaar."
Dat het mensen kwetst en zorgt voor emotionele reacties snapt Maref, maar hij geeft aan dat mensen ook altijd de keuze hebben om niet naar zo'n demonstratie te gaan. Zo woont hij zelf 400 meter van het Jansplein in Arnhem af, maar besloot hij niet te gaan.
"Als ik begrijp dat er mensen heel veel emotie hebben, dan kies ik ervoor om daar niet bij te staan en dat aan te wakkeren. En door begrip te tonen voor de emotie, keur je eigenlijk het min of meer goed. En dat vind ik verkeerd, dat er geweld wordt gebruikt."
Dit is de uitzending
Dit is de Dag
Wil je dit gesprek terugluisteren als podcast?
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenDit maakten we ook
Wat denk jij?
Moet het verbranden van heilige boeken verboden worden?
27 september 2023 · 10:34
Heilge boeken bestaan niet, net zo min als er heilige mensen of dieren bestaan. Mensen maken dingen dieren of mensen heilig. Als de wet iets of iemand heilig verklaart kunnen mensen met de wet in de hand andere mensen dwingen tot het erkennen van hun heilige onderwerp. De ene mens kan dan de andere mens via de overheid macht uitoefenen op de ander. Dit is slecht voor de samenleving.
- vi
victorine.vb
15 januari 2024 · 23:01
Heilig of niet heilig zou niet moeten uitmaken: het symbolisch, openbaar verbranden van boeken en/of ander cultuurgoed, zou hoe dan ook verboden kunnen/moeten worden, simpelweg omdat de geschiedenis leert dat het een opmaat kan zijn tot veel erger. Dit monument in Berlijn, met het veelzeggende citaat van Heine, herinnert daar terecht aan: https://nl.wikipedia.org/wiki/Monument_ter_herinnering_aan_de_boekverbranding Ik begrijp werkelijk niet hoe boekverbrandingen, of het nu de Koran of enig ander boek betreft, kan worden opgevat als vallend onder het recht op vrije meningsuiting. Boeken zelf zijn daar uitingen van, ook als ze niet als meningen worden gezien, maar als woord van God. Ook als de meningen erin een ander niet aanstaan. Boekverbranding is een geweldsdelict tegen de menselijke geest en haar voortbrengsels, in casu tegen een levende, onstoffelijke gemeenschap van schrijvers en lezers door de tijden heen. En al kunnen boeken niet huilen en schreeuwen, al bloeden ze niet en voelen ze geen pijn... Wie boeken verbrandt, verbrandt iets wezenlijks menselijks, of is daar op uit. Als de Koran iemand tegenstaat ('Nog erger dan Mein Kampf...' Ik vraag me af in hoeverre de boekverbranders de moeite namen beide boeken van kaft tot kaft te lezen...) dan kan hij daarover schrijven, op grond van onderzoek en argumenten. Dát is vrijheid van meningsuiting. Maar dat is de moeilijke, complexe weg en daar komen geen camera's op af, dat lokt misschien niet eens discussie uit. Ten slotte: dat boekverbranding onder vrijheid van meningsuiting en demonstratierecht valt, is één ding. Toch zal niemand dit zo lichtvaardig opmerken, oog in oog met het monument in Berlijn, of nog eens de Feuerrede overlezend, die nazi -Propaganda-minister Joseph Goebbels destijds bij de verbrandingen uitsprak. Ja, dat viel vast en zeker binnen het recht, maar we weten waartoe het een opmaat was. De zogenaamd eerst van 'vreemde' en demoraliseerde ideeën en kunsten gezuiverde Duitse beschaving, bleek tot onvoorstelbaar barbarisme in staat. Sindsdien moeten we simpelweg géén symbolische boekverbrandingen meer tolereren. Niet van heilige noch van 'onheilige' boeken. Die adjectieven vertroebelen de discussie, naar mijn idee met opzet. Idem de opmerking over de Koran en Mein Kampf. Want als de Pegida-voorman dat laatste boek werkelijk zo verschrikkelijk zou hebben gevonden, dan zou hij geen enkele actie ondernemen die ook maar enigszins knipoogde naar het inktzwarte verleden dat o.a. met boekverbrandingen een aanvang nam.
- si
sitemaker
8 maart 2024 · 14:30
Hypothetische heilige goden, met aantoonbare haatdragende teksten tegen anderen. Geloof boeken met vele onwaarheden. Racistische genocide moordende goden. Op zich is dit kwalijker dan het verbranden van een moreel verwerpelijk boek.
