Moeten burgemeesters een koranverbranding kunnen verbieden?
17 januari 2024 · 14:25| Leestijd: 5 min
Update: 9 augustus 2024 · 15:57
In dit artikel aan het woord
"Ik denk dat koranverbrandingen verboden kunnen worden op grond van een uitspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens."
"Een burgemeester mag zich nooit met de inhoud van een demonstratie bemoeien."
"We moeten af van de illusie dat als wij dingen verbieden, dat dan het probleem is opgelost."
In het kort
Pegida-voorman Edwin Wagensveld probeerde bij een demonstratie afgelopen zaterdag in Arnhem tot twee keer toe een koran in brand te steken, waarna de situatie uit de hand liep. Tegendemonstranten belaagden hem en gooiden met vuurwerk en stenen. Wagensveld en drie agenten raakten gewond. Moeten koranverbrandingen verboden worden om dit soort heftige uitbarstingen te voorkomen?
Wat denk jij?
Mag de overheid een verbod instellen op het verbranden van heilige boeken?
Aantal reacties: 0
Verbranden van heilige boeken is in Nederland niet verboden
Het verbranden van de Koran en heilige boeken in het algemeen is in Nederland niet verboden en valt daarom onder het demonstratierecht. Pegida-voorman Edwin Wagensveld had daarom eerder al toestemming gekregen van de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch om zaterdag 13 januari samen met tien anderen een koran te verbranden op het Jansplein.
Waarom kan het dat sommige gemeenten koranverbrandingen wel verbieden?
Dat bepaalde steden een koranverbranding kunnen verbieden, komt doordat deze steden het verbranden van objecten in de openbare ruimte expliciet hebben verboden in hun Algemene Plaatselijke Verordening (APV). Dit is bijvoorbeeld het geval in Den Haag, maar niet in Arnhem.
Commotie in de moslimgemeenschap
Die aankondiging van de koranverbranding zorgde voorafgaand al voor veel commotie in de moslimgemeenschap. Een moskeeorganisatie riep op tot een tegendemonstratie. Die wilde burgemeester Ahmed Marcouch ook faciliteren, maar dan op het nabijgelegen Willemsplein. De tegendemonstranten wilden echter per se net als Pegida op het Jansplein staan en weigerden zich te verplaatsen.
Wat is Pegida?
Pegida staat voor 'de Patriottische Europeanen tegen de Islamisering van het Avondland'. De groep ontstond eind 2014 in de Duitse stad Dresden. Zoals de naam al doet vermoeden, vreest Pegida voor islamisering en de komst van (economische) vluchtelingen, en daar verzetten ze zich tegen. Ze vinden dat de westerse cultuur en samenleving worden bedreigd door invloeden van buitenaf, en dan vooral door salafistische moslims die volgens Pegida op een religieuze oorlog zouden aansturen in Europa.
De oprichter en initiatiefnemer van Pegida is de Duitser Lutz Bachmann. Hij is ook regelmatig in Nederland te zien als spreker tijdens Pegida-bijeenkomsten. Hij heeft een strafblad, en is onder meer veroordeeld voor haatzaaien en opruiing. De Nederlandse voorman Edwin Wagensveld is ook al vaker opgepakt bij demonstraties van de anti-islamgroepering. Hij is ook eerder veroordeeld voor het beledigen van moslims.
Dat liep uit de hand, waardoor er een noodbevel werd ingesteld. De ME greep hardhandig in. Wagensveld en drie agenten raakten daarbij lichtgewond. De politie hield drie demonstranten aan en verwacht deze week nog meer aanhoudingen als de beelden van de rellen zijn bestudeerd. Wagensveld werd onder meer aangevallen door iemand die een karatetrap gaf.
Hoe zit het in andere landen met het verbranden van heilige boeken?
In Denemarken wordt er gewerkt aan een verbod op het in het openbaar verbranden van heilige boeken of andere religieuze voorwerpen. De Deense minister Peter Hummelgaard van Justitie heeft in augustus 2023 aangekondigd dat de regering aan een wetsvoorstel werkt waarin overtreding strafbaar wordt gesteld met een boete of maximaal twee jaar cel.
In Zweden werd er afgelopen zomer ook nagedacht over zo'n verbod, maar op dit moment is daar nog geen sprake van.
Moeten burgemeesters het verbranden van de koran kunnen verbieden?
De samenwerkende moskeekoepels in Nederland, samen K7, willen dat burgemeesters voortaan dit soort demonstraties waarbij heilige boeken zoals de Koran worden verbrand, verbieden. Zij hebben daarvoor een stappenplan opgezet.
Wat zegt het Europese Hof voor de Rechten van de Mens hier precies over?
De uitspraken van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens zijn bindend in Nederland, dus het is belangrijk om te zien wat zij hierover zeggen. En dat is het volgende: volgens het EHRM is het toegestaan om negatieve waardeoordelen over een godsdienst te uiten. Deze mogen alleen niet aanzetten tot haat tegen die godsdienst.
Staten hebben volgens het hof een grote beleidsvrijheid en mogen dus zelf kiezen welke maatregelen zij treffen om deze godsdiensttolerantie te handhaven. Ook zegt het hof dat ongepaste aanvallen op voorwerpen van religieuze verering niet worden beschermd door de vrijheid van meningsuiting. Deze moeten door de staat worden voorkomen of bestreden ter bescherming van de ‘religieuze vrede’.
Joram van Klaveren is aangesloten bij die samenwerkende moskeekoepels en licht dit standpunt in Dit is de Dag (EO) toe. Volgens hem zijn op basis van rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) manifestaties zoals die van Pegida in strijd met de godsdienstvrijheid.
"Er is een uitspraak geweest van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens enkele jaren geleden, waarin gesteld werd dat aanvallen op voorwerpen van religieuze verering niet vallen onder de vrijheid van meningsuiting. In dat kader zou dat wel degelijk verboden kunnen worden. In Oostenrijk is dat ook het geval. (...) Burgemeester Macouch zou dus ook kunnen stellen van: ik sta dit hier niet toe, op grond van deze uitspraak van het Europees recht. Dan zien we daarna wat er gaat gebeuren."
"Ik ben van mening dat dit helemaal niet plaats had moeten vinden. Ik denk dus ook dat dat kan op basis van datgene wat we nu zien. Ik ben daar niet de enige in. Deze uitspraak van het Europees Hof wordt gezien als een kern- of sleuteluitspraak. Men stelt dus ook dat dat een zware precedentwerking heeft."
Die uitspraak van het EHRM is echter op meerdere manieren te interpreteren, zegt hoogleraar Algemene Rechtswetenschap Jan Brouwer. En hij benadrukt dat het recht hier anders werkt dan in Oostenrijk. In Nederland geldt een absoluut verbod van censuur, legt hij uit. Bovendien stelt hij dat een verbod op koranverbranding er niet toe zal leiden dat specifiek burgemeesters dit verbod kunnen handhaven.
"Dat heeft ook zeker in de aanloop naar de verkiezingen gespeeld, dat Nederland net als Denemarken een dergelijk verbod op koranverbrandingen wil invoeren. Daarmee wordt het strafbaar. Dat betekent nog steeds dat de burgemeester het niet kan verbieden, maar je kan wel achteraf een strafrechtelijke vervolging tegemoetzien. Dan doet de demonstrant iets wat verboden is. Dan zou Edwin Wagenmakers nu vervolgd kunnen worden. Maar je voorkomt er niks mee, want het is altijd achteraf."
Hoe dan ook is Brouwer überhaupt geen voorstander van een verbod.
"We hebben dat verbod van censuur. Ik ben er absoluut voor om dat te houden, dat hebben we al eeuwen. Ik moet er niet aan denken dat de burgemeester gaat beoordelen wat u en ik mogen zeggen."
VVD-raadslid in Arnhem, Rebin Maref, trekt de discussie breder en geeft aan dat een verbod sowieso niet dé oplossing biedt. Dat is een illusie, zegt hij.
"In dit geval is het symptoombestrijding, dat moeten we echt onderkennen. Het zou betekenen dat we alles wat we maar zouden kunnen beschouwen als provocatie, in de wet vastgelegd moet worden en verboden moet worden. Dat is niet haalbaar, het is niet realistisch. En ik begrijp het, ik zou willen dat het zo zou werken. Voor het grootste gedeelte van de Nederlanders werkt het ook zo dat je uit fatsoen beseft dat bepaalde dingen provocerend zijn, en dat je het daardoor niet moet doen. Maar om dat bij een wet vast te leggen, dat is lastig. Er zijn landen die dat doen en ja, daar wil je niet naartoe met elkaar."
Dat het mensen kwetst en zorgt voor emotionele reacties snapt Maref, maar hij geeft aan dat mensen ook altijd de keuze hebben om niet naar zo'n demonstratie te gaan. Zo woont hij zelf 400 meter van het Jansplein in Arnhem af, maar besloot hij niet te gaan.
"Als ik begrijp dat er mensen heel veel emotie hebben, dan kies ik ervoor om daar niet bij te staan en dat aan te wakkeren. En door begrip te tonen voor de emotie, keur je eigenlijk het min of meer goed. En dat vind ik verkeerd, dat er geweld wordt gebruikt."
Dit is de Dag
Wil je dit gesprek terugluisteren als podcast?
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen- Valt het verbranden van heilige boeken onder vrijheid van meningsuiting?
Valt het verbranden van heilige boeken onder vrijheid van meningsuiting?
Praat mee
Moet het verbranden van heilige boeken verboden worden?
