Debat of een spelshow?
Moeten we af van het circus rond verkiezingsdebatten op televisie, zoals Omtzigt wil?
8 september 2023 · 12:46
Update: 11 september 2023 · 13:04
In gesprek met
Angela de Jong
Televisierecensent bij het Algemeen Dagblad
"Als je aan ons vraagt: wil je meer inhoud? (...) Dan zal iedereen ja zeggen. Tegelijkertijd wil een groot deel van de kijkers ook gewoon een beetje spektakel."
Dominique van der Heyde
Chef van de Haagse redactie bij de NOS
"Ik ben het ook wel heel erg met hem eens. Bij deze campagne zijn er natuurlijk allemaal nieuwe kopstukken. (...) Dus iedereen is ongelooflijk nieuwsgierig naar wie deze mensen zijn."
Jeroen Pauw
Journalist, presentator, leidt al 20 jaar verkiezingsdebatten
"Ik vind ook dat hij er een beetje een karikatuur van maakt. (...) Debatten zijn maar een klein deel van het hele journalistieke verkiezingscircus."
In het kort
Met de Tweede Kamerverkiezingen in aantocht, wordt ook het verkieingsdebattenfestijn weer opgetuigd. Of niet? Als het aan Pieter Omtzigt, die deze verkiezingen meedoet met zijn kersverse partij een Nieuw Sociaal Contract, moeten deze debatten veel inhoudelijker worden. Heeft hij daar een punt?
Wat denk jij?
Kijk jij altijd naar de debatten rond de verkiezingen?
Dit is de situatie
'U kijkt zo lief'
Herinner jij je nog het legendarische politieke drama dat zich meer dan 20 jaar geleden voltrok na het lijsttrekkersdebat waarbij een triomfantelijke Pim Fortuyn verbaal veel sterker was dan verliezers Ad Melkert (PvdA) en Hans Dijkstal (VVD)? Het moment dat CDA'er en oud-premier Jan Peter Balkenende 'u kijkt zo lief' zei tegen presentatrice Mariëlle Tweebeke tijdens een RTL Carré-debat, is ook velen bijgebleven. En natuurlijk premier Mark Rutte, die tijdens een black-out in een NOS-debat om ‘Caroliene' riep omdat hij kwijt was wat hij wilde zeggen tegen zijn tegenstander, PvdA'er Lodewijk Asscher.
De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenVerkiezingsdebatten hebben genoeg spraakmakende televisie opgeleverd, maar misschien zit daar nu juist de crux. Volgens Pieter Omtzigt zijn veel verkiezingsdebatten weinig inhoudelijk. "Laten we kijken hoe we in deze campagne gesprekken, debatten, met twee of drie politieke kopstukken kunnen hebben. Dat lijkt me een stuk beter dan de verkiezingscampagne zien als een spelshow", zei hij in een lezing over de Tweede Kamer.
Omtzigt, wiens partij Nieuw Sociaal Contract nu aan kop staat van alle peilingen, wil dus af van de werkwijze die de publieke omroep NOS aanhoudt. Kort voor verkiezingsdag krijgen lijsttrekkers de kans om aan het woord te komen, omdat zij zoveel mogelijk politieke partijen de kans willen geven mee te doen. Maar inmiddels zijn er 15 politieke partijen, waardoor de spreektijd veel korter wordt. Bij de afgelopen Provinciale Statenverkiezingen deden maar liefst 16 partijen mee aan een radiodebat.
Dit is de discussie
Moeten verkiezingsdebatten op de schop?
Veel politieke onderwerpen zijn volgens Omtzigt veel te gecompliceerd voor een tv-debat. Hij wil daarom dat er debatten komen waar maximaal twee tot drie lijsttrekkers tegelijk een diepgaand gesprek of debat kunnen voeren over grote onderwerpen. Dan kun je denken aan bestaanszekerheid, migratie of klimaatbeleid.
"Het is niet mogelijk in een lange serie debatten met zes lijsttrekkers of meer in oneliners over een onderwerp te spreken. Het leidt niet tot helderheid en niet tot oplossingen."
Presentator en journalist Jeroen Pauw leidt al 20 jaar verkiezingsdebatten en vindt dat Omtzigt met zijn uitspraken deze lijsttrekkersdebatten tot een karikatuur maakt, zo zegt hij bij Dit is de Dag (EO). Debatten zijn volgens hem maar een heel klein deel van het hele ‘journalistieke verkiezingscircus’.
"Er zijn heel veel interviews, langdurige gesprekken, en er staan pagina's vol in de kranten. Alle politieke partijen hebben natuurlijk ook nog hun eigen websites en filmpjes. Eén element in dat hele circus is het debat, waarin je ook gewoon een beetje wil weten: Hoe doet die man of vrouw het? Kan die een grap maken? Kan die relativeren? Kan die een gaatje zien waar die inspringt? Alles wat zij straks ook in hun dagelijkse werk moeten: debatteren."
Pauw geeft aan dat debatteren niet per sé het belangrijkste is voor een politicus.
"Maar ik denk wel dat Omtzigt weet dat hij daar niet het allersterkst in is [debatteren, red.]. En dan is het ook logisch om te benadrukken dat je dat dus ook niet heel erg belangrijk moet maken. Geert Wilders zal dat niet zo snel roepen. Maar je moet het ook relativeren in het hele spectrum, en dan valt het ook wel mee."
Chef van de Haagse redactie bij de NOS Dominique van der Heyde, die zelf ook debatten heeft geleid, is het grotendeels met Omtzigt eens.
"Bij deze campagne zijn er natuurlijk allemaal nieuwe kopstukken. Voor het eerst sinds jaren moet er weer een nieuwe premier worden gekozen. Dus iedereen is ongelooflijk nieuwsgierig naar wie deze mensen zijn en waar ze voor staan. Dus dat schreeuwt inderdaad wel om goede gesprekken met al die lijsttrekkers."
Dat alle lijsttrekkers om een tafel gaan, is bovendien al heel lang geleden, zegt Van der Heyde. Bij de komende verkiezingen worden debatten opgesplitst met drietallen, vertelt ze. Bovendien geeft de NOS, net als veel andere media, ook op andere manieren veel aandacht aan de verkiezingen, benadrukt ze.
"En het is natuurlijk wel zo dat, het moment dat iemand even struikelt, of als er een aanvaring is tussen bijvoorbeeld Wilders en Kaag, de dingen zijn die heel erg blijven hangen. Dan lijkt het net alsof de rest inhoudsloos was. Maar dat is niet zo. De kijkers kijken er gewoon ook naar om te kijken wat dit voor hen betekent. Wat gaan ze me bieden voor de portemonnee? En wie is de beste persoon om in dat torentje te zitten straks?"
AD-televisierecensent Angela de Jong is het deels met Omtzigt eens.
"Als je aan ons vraagt: wil je meer inhoud en wil je dieper op de stof ingaan? Dan zal iedereen ja zeggen. En tegelijkertijd wil ik en wil ook een groot deel van de kijkers ook gewoon een beetje spektakel en vermaak. Het debatteren en lastige verslaggevers te woord staan bij de patatbalie die ook een leuk filmpje willen maken, dat hoort er ook bij."
De Jong heeft eigenlijk vooral kritiek op politici die zich helemaal nergens laten zien, en stipt daarmee een ander punt aan.
"Ik word persoonlijk helemaal gek van al die politici die zich nooit laten zien, niet over privézaken willen praten en talkshowtafels mijden als het niet in hun eigen belang is. En in de verkiezingstijd worden we opeens overspoeld met politici die bij Shownieuws zitten. Ik merkte dat me dat vorige periode echt enorm tegen de borst begon te stuiten. Normaal zien we jullie nooit en kiezen jullie voor de makkelijkste weg. En nu kunnen jullie 30 seconden recht in de camera de kiezer toespreken en dan kan opeens alles."
Jeroen Pauw is het daarmee eens.
"De tijd dat politici aan tafel kwamen in een talkshow op het moment dat er geen verkiezingen waren ligt best wel ver achter ons. Er wordt nu veel gedoken door politici, en daardoor heb je ook zo verschrikkelijk veel duiders die steeds maar aan tafel zitten. Je weet eigenlijk: als een duider aan tafel zit, komt dat omdat de politicus niet wil."
Wat denk jij?
Mogen verkiezingsdebatten wat jou betreft op de schop, en wat kan er dan beter aan?
11 september 2023 · 14:09
Verkiezingsdebatten zijn voor veel mensen een belangrijke bron van informatie voor een verkiezing. Wat vindt een partij nou echt. Veel mensen en dan vooral jongeren volgen niet altijd wat elke partij doet. Toch is het van belang dat zij gaan stemmen zodra de verkiezingen zijn, en dan is het lastig om 4 jaar aan informatie terug te gaan lezen. Een debat kan hier dus een snelle manier zijn om jongeren te informeren over de standpunten.
Luister deze uitzending van Dit is de Dag (EO) nu terug als podcast:
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen