Het geld groeit niet op m'n rug(zak)
Is het tijd om de vrijwillige ouderbijdrage af te schaffen?
28 augustus 2023 · 12:46
Update: 11 september 2023 · 14:29
In gesprek met
Selda Okumus
Kan vrijwillige ouderbijdrage niet betalen
"Ik voelde schaamte dat ik niet goed genoeg ben voor mijn kinderen. Zo voelde het."
Lobke Vlaming
Directeur van Ouders en Onderwijs
"Scholen zijn heel goed geworden in dingen op een rekening zetten, en doen alsof ouders die moeten betalen."
Hans van Gent
Directeur Praktijkschool De Brug
"We hebben vorig jaar de knoop doorgehakt om alle schoolkosten en alle ouderbijdragen af te schaffen."
Helma Oostelbos
Stichting Leergeld Tilburg
"Een ouder schreef dat ze hun kind ziek moest melden, want dan viel het tenminste niet op dat hij niet meekon met het uitje."
In het kort
De scholen zijn weer begonnen, en dat betekent dat veel ouders binnenkort weer een factuur krijgen voor de vrijwillige ouderbijdrage. Dat is voor de meeste gezinnen geen probleem, maar ouders met een laag inkomen hebben steeds vaker moeite om de bijdrage te betalen. Ondertussen tonen veel scholen weinig begrip voor niet-betalende ouders. Kunnen we het beleid veranderen, of moet de vrijwillige ouderbijdrage helemaal afgeschaft worden?
Wat denk jij?
Maak jij je wel eens zorgen om alle schoolkosten van je kind(eren)?
Dit is de situatie
Schoolkosten lopen flink op
Van schoolreisjes tot sportdagen tot kerstdiners: scholen tasten graag in de buidel om speciale activiteiten te organiseren, en er wordt van ouders verwacht dat zij een handje helpen. Basisscholen vragen meestal een paar tientjes als vrijwillige ouderbijdrage, maar op het voortgezet onderwijs krijgen ouders soms rekeningen van honderden euro's.
De vrijwillige ouderbijdrage: wat is dat?
Kinderen van niet-betalende ouders mogen volgens de wet nooit uitgesloten worden van activiteiten. Ook als je niet betaalt, is de school dus verplicht om jouw kind mee te nemen op schoolreisje, bijvoorbeeld.
Het enige probleem: veel scholen communiceren niet duidelijk dat de ouderbijdrage vrijwillig is. Voor veel ouders zonder juridische kennis dus reden om in paniek te raken.
Het aantal ouders dat dit soort kosten niet meer op kan brengen, neemt volgens Stichting Leergeld toe. In het eerste halfjaar van 2023 kregen zij 260.000 hulpvragen van ouders die financieel in de problemen zaten. Dat is 30% meer dan in dezelfde periode in 2022.
Veel van de stress die ouders door de ouderbijdrage ervaren is helemaal niet op zijn plaats. Je bent als ouder namelijk wettelijk niet verplicht om die rekeningen te betalen; de 'vrijwillige ouderbijdrage' is niet voor niets vrijwillig.
Scholen doen echter vaak hun best om het te laten lijken alsof dat niet zo is. Eerder dit jaar maakte de Onderwijsinspectie bekend dat veel scholen in hun facturen niet aangeven maken dat de kosten vrijwillig zijn. Er wordt ook vaak een dwingende toon aangeslagen. In De Telegraaf vertelt een ouder dat zij zelfs meerdere betalingsherinneringen kreeg van de school van haar dochter.
Wat kun je doen als je de schoolkosten amper kunt betalen?
Als je in aanmerking komt voor steun ga je persoonlijk in gesprek met de stichting, en komt er ook iemand bij jou thuis langs om de situatie in beeld te brengen.
Dit is de discussie
'Vrijwillige' ouderbijdrage...?
Is het niet gewoon tijd om die vrijwillige ouderbijdrage af te schaffen en daarmee de druk bij ouders weg te halen? Scholen oefenen druk uit op ouders, maar besturen geven aan dat zij ook in tweestrijd zitten. Ze willen ouders niet het gevoel geven dat ze mee móéten betalen aan buitenschoolse activiteiten, maar aan de andere kant zijn ze wel afhankelijk van dat geld voor het organiseren van reisjes en sportdagen.
In juni hebben meerdere belangenorganisaties de Tweede Kamer opgeroepen om de vrijwillige ouderbijdrage in het basisonderwijs af te schaffen. Ook pleiten ze voor gratis digitale leermiddelen. De organisaties benadrukken dat de ouderbijdrage kansenongelijkheid in de hand werkt: op scholen in rijkere buurten kunnen ouders meer bijdragen dan op scholen in armere buurten. Daardoor loop je het risico dat kinderen op 'rijke scholen' veel vaker op excursie gaan en werken met betere apparatuur.
"Goed onderwijs moet voor elk kind gelijk toegankelijk zijn, ongeacht de portemonnee van de ouders. Nu gebeurt juist het tegenovergestelde."
Helma Oostelbos werkt bij vrijwilligersorganisatie Stichting Leergeld Tilburg en geeft bij Dit is de Middag (EO) aan vaker schrijnende gevallen te zien waarin ouders geen geld hebben voor de vrijwillige kinderbijdrage. Soms moeten kinderen daardoor thuisblijven, wanneer al hun klasgenootjes wel op reis mogen. En dat terwijl scholen kinderen in principe niet mogen uitsluiten wanneer ouders dit bedrag niet kunnen betalen. Maar het gebeurt wel, stelt Helma.
"Afgelopen zomer schreef zelfs een ouder dat ze hun kind ziek moesten melden, want dan viel het tenminste niet op dat hij niet meekon met het uitje. Dat is wel heel schrijnend."
Middelbare school De Brug in Zaltbommel besloot vorig jaar om alle schoolkosten, dus ook de vrijwillige ouderbijdrage, af te schaffen. Waarom? Directeur Hans van Gent vertelt erover bij Geld of je Leven (EO):
"Wat mij bijvoorbeeld opviel was dat er ouders waren die hun kind met een grote Mercedes naar school te brachten en geen ouderbijdrage betaalden, en dat veel ouders die in de schuldsanering zaten wél netjes betaalden. Ik dacht: dat kan niet de bedoeling zijn."
De school krijgt nu minder geld binnen voor activiteiten, maar volgens Hans is dat geen probleem. De school maakt weloverwogen keuzes en gooit geen geld over de balk. Waar nodig worden reserves ingezet.
Lobke Vlaming, directeur van Ouders en Onderwijs, vindt dat het model van de Praktijkschool De Brug eigenlijk landelijk zou moeten gelden. Geen ouderbijdragen meer, dus. De communicatie rondom de vrijwillige ouderbijdrage schiet té vaak tekort:
"Scholen zijn echt heel goed geworden in allerlei dingen op een factuur zetten en net doen alsof dat iets is wat ouders zouden moeten betalen. Zoals kluisjeshuur, huur voor de fietsenstalling, administratiekosten, ict-kosten en kosten voor proefwerkpapier. Dat mogen ze niet doorberekenen. Scholen zeggen dan vaak: dit is de vrijwillige ouderbijdrage, dat is zo'n 50 euro, En daarnaast zijn dit en dit en dit en dit de kosten. Dat klopt niet. Het zijn allemaal vrijwillige ouderbijdragen."
Wat denk jij?
Vind jij dat de vrijwillige ouderbijdrage afgeschaft moet worden?
Dit is haar verhaal
'Ik voelde schaamte dat ik niet goed genoeg ben voor mijn kinderen'
Alleenstaande moeder Selda Okumus is iemand die moeite heeft met het betalen van de vrijwillige ouderbijdrage. Vorig jaar belde ze de school van haar kinderen om dit te vertellen, nadat ze al meerdere betaalherinneringen kreeg. Het ging om een bedrag van 70 euro. "Het gesprek was niet fijn, want ze waren teleurgesteld. Ze zeiden dat wanneer meer ouders het niet gingen betalen, de activiteiten niet door kunnen gaan", vertelt Selda bij Dit is de Middag (EO). "Dan voel je je een beetje schuldig. Ik zei dat ik dat snapte, maar dat ik het toch niet kon betalen." Door de reactie van de school ervoer Selda veel druk, bovenop de schaamte die ze al ervoer. "Schaamte dat ik niet goed genoeg ben voor mijn kinderen. Zo voelde het."
Dit is onze community
Dit zegt ons WhatsApp-panel
We vroegen ons WhatsApp-panel of zij vinden dat de vrijwillige ouderbijdrage afgeschaft moet worden, en of zij ook wel eens moeite hebben gehad met het betalen van schoolkosten. Dit zijn de reacties:
"Ik ken geen mensen die problemen hebben met de vrijwillige ouderbijdrage. De morele druk die sommige scholen opleggen vind ik verwerpelijk. Scholen zijn vaak een dorpje op zich en er is ouderparticipatie in bestuur en vrijwillig uitvoerend. Als ex-bestuurder van een scholenverband (50 lagere scholen) zijn mij verhalen bekend die er eigenlijk niet zouden mogen zijn."
"Nee, de vrijwillige bijdrage moet blijven, maar wel in de vorm zoals het bij onze school is. Een vrijwillige bijdrage, die je betaalt als je dat kunt betalen, als je niet kunt betalen, mag je kind wel gebruik maken van de extra's. Zo helpen we elkaar."
"Ik snap niet dat er druk word gezet op iets dat vrijwillig is. Als je het kan missen, prima. Maar als je het niet kan missen, ja jammer dan, maar het is nog steeds 'vrijwillig'. Ik zou me niet zo onder druk laten zetten."
"Ikzelf heb gelukkig geen moeite gehad met betalen van de vrijwillige bijdrage. De naam zegt het al: het is vrijwillig! Dus scholen kunnen ouders niet verplichten. (...) Hoewel ik er wél moeite mee heb als ouders bijvoorbeeld kettingrokers zijn of huisdieren hebben waar een hoop geld aan opgaat. Maar daar kan en mag ik niet over oordelen; je weet nooit wat er ‘achter de voordeur’ speelt. Ik zou zeggen: Spring als overheid/schoolbestuur bij als er schrijnende gevallen zijn. Elk kind heeft recht op schoolreisjes."
"Ik heb gelukkig zelf geen probleem om het te betalen. Bij onze kinderen op school is er een speciaal potje voor ouders die het niet kunnen betalen."
"Ik heb het ook meegemaakt [dat de kosten te hoog waren]. Zolang deelname van het kind er niet van afhankelijk is en de instelling gegevens anoniem houdt zie ik geen reden om de vrijwillige ouderbijdrage af te schaffen."
"Ik heb (vroeger in de jaren 90) de vrijwillige bijdrage altijd kunnen betalen en ook betaald. Het is een vrijwillige bijdrage die die de ouders niet hoeven te betalen, maar het moet niet gebeuren dat hun kinderen dan niet mee mogen met de uitjes, reisjes en bijzondere schoolactiviteiten. Als de ouderbijdrage wél afgeschaft wordt, moeten scholen wel voldoende budget houden om dezelfde bijzondere activiteiten te organiseren. Dan moet de bijdrage van de overheid komen."
"Een vrijwillige ouderbijdrage is helaas noodzakelijk voor enkele buitenschoolse activiteiten, aangezien dit anders moeilijk/niet te bekostigen is. De bijdrage botweg afschaffen omdat niet iedereen het zich kan permitteren, zou onwijs zonde zijn. De activiteiten bieden een fijne afwisseling van de standaard schoolbezigheden en kunnen ook bevordelijk zijn voor de persoonlijke ontwikkeling. In plaats van ieder kind deze activiteiten te ontnemen, zou men juist met creatieve oplossingen moeten komen. Bijvoorbeeld door het opzetten van een “noodfonds” voor ouders die het minder breed hebben, waar ouders anoniem aanspraak op zouden kunnen maken. Een dergelijk fonds zou gevuld kunnen worden door verscheidene personen/organisaties. Zo zou men bijvoorbeeld de wat “rijkere” ouders de optie kunnen geven om wat meer te betalen, zodat andermans kosten gedekt kunnen worden. Ook zou een school zelf sponsoring-evenementen kunnen opzetten met scholieren, of kan men in de lokale gemeenschap zoeken naar bedrijven welke graag de lokale gemeenschap willen ondersteunen. Een houdbare oplossing vergt natuurlijk toewijding en creativiteit evenals voldoende welwillende mensen. Ouders hierin actief betrekken zou scholen kunnen ontlasten, mits hier voldoende ouders voor te vinden zijn."
Wil jij ook jouw mening met ons delen? Kom bij ons WhatsApp-panel! Wij sturen je vragen over actuele thema's voordat onze artikelen online komen. Je kunt reageren wanneer jij wilt.
Jouw meningen en verhalen verwerken wij in onze artikelen. Jouw visie telt! Klik hier om je aan te melden: stuur een appje naar ons met DIT AAN.
Luister de uitzending van Geld of je Leven (EO) hierover nu terug als podcast:
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen