Plat­te­lands­coach Dorine Zwaan: 'Ik zie boeren die er finaal aan onderdoor gaan'

Boeren die kiezen om te stoppen en hun handtekening zetten onder een uitkoopregeling, hebben daar verschillende redenen voor. Zwaan somt er drie op: gebrek aan een opvolger, een ander bestemmingsplan voor de boerderij en klaar zijn met de bemoeienis van de overheid. De boeren die stoppen en voor een ander beroep kiezen, blijven wel graag zelfstandig ondernemers, ziet Zwaan. "Ze worden bijvoorbeeld hovenier, een vak dat dicht bij de boer ligt."

Onzekerheid neemt toe

Als boeren de keuze maken om zich uit te laten kopen, gaat dat niet over één nacht ijs: "Het is een emotionele en heftige beslissing, zeker als je een bedrijf hebt dat al generaties van de familie is."

Is het besluit eenmaal genomen, dan moeten veel boeren vergunningen aanvragen voor de nieuwe plannen die ze hebben met de boerderij. Maar die processen duren volgens Zwaan erg lang. Door een nieuwe uitspraak van de Raad van State zijn de processen "extra vertraagd en de onzekerheden groter geworden". Vergunningen die al beloofd waren aan boeren, zijn door de uitspraak toch weer ingetrokken.

Dorine Zwaan

Plattelandscoach

"Boeren trekken zich door de onzekerheid weer terug uit de uitkoopregeling."

Zwaan heeft het gevoel dat die onzekerheid onder boeren steeds meer toeneemt. Boeren vallen tussen wal en schip: "Je maakt een afspraak met de overheid en na twee maanden staat die deal weer onder druk. Dan vraag je je af of je je wel moet laten uitkopen, omdat je nog meer onzekerheden krijgt." Zwaan ziet om haar heen wat het effect is van die onzekerheid, verschillende boeren geven bij haar aan zich terug te willen trekken uit de regeling. Tegelijkertijd kunnen veel boeren zich helemaal niet meer terug trekken om financiële redenen: "Zij voelen zich nu nog onzekerder."

Het stagneert aan alle kanten

Het probleem ligt volgens Zwaan vooral bij de overheid. "De overheid die de regels bedenkt, wordt teruggefloten door de rechtsprekende macht en daardoor komt de uitvoerende macht helemaal vast te zitten." Want ambtenaren kunnen op dit moment geen vergunningen meer afgeven, dit is "superfrustrerend" voor de boeren, zegt Zwaan. "Ze komen hierdoor in de problemen en niemand helpt met de oplossing." De boeren willen echt vooruit en meedenken over een oplossing, betoogt Zwaan: "Alleen het stagneert aan alle kanten."

De onduidelijke wet- en regelgeving leidt ertoe dat veel boeren besluiten niks te doen. Maar, zegt Zwaan: "Dat is eigenlijk voor niemand goed. Niet goed voor de natuur, niet goed voor de boer, niet goed voor de concurrentiepositie van de landbouw en dus ook niet goed voor economie. Dat is best jammer."

Dorine Zwaan

Plattelandscoach

"Boeren kunnen het linksom of rechtsom niet goed doen, dat raakt me."

Boeren kunnen het niet goed doen

Als boer denk je normaal ver vooruit, want de investeringen die je doet kosten vaak zo'n vijftien tot twintig jaar om terug te verdienen, stelt Zwaan. Na de Tweede Wereldoorlog werden boeren door de overheid gestimuleerd om te investeren, dat is nu dus helemaal veranderd. Het is voor boeren heel ingewikkeld hoe ze hier mee om moeten gaan: "Hoe ga je om met regels die veranderen terwijl je de investeringen nog niet hebt terugverdiend? Of - sterker nog - niet eens bent begonnen met investeren, omdat de vergunning alweer ongeldig is terwijl je hem net hebt gekregen?" De onduidelijkheid en onzekerheid is "gekmakend".

We kijken vaak te abstract naar het stikstofprobleem, vindt Zwaan, we hebben daardoor weinig oog voor de individuele boeren. "Daar maak ik me zorgen over. Ik zie echt boeren die er finaal aan onderdoor gaan. Ze kunnen het linksom of rechtsom niet goed doen. Dat raakt mij."

Het lijkt volgens haar op het falen van de overheid bij de gaswinning in Groningen en de toeslagenaffaire. Het gaat volgens Zwaan dus niet alleen om de boeren: "We creëren nu systemen waarbij de uitvoerende macht zo vastloopt dat individuen door de mangel gehaald worden."

Luister naar Geld of je Leven

In Geld of je Leven (EO) gaat Hans van der Steeg verder over dit onderwerp in gesprek met plattelandscoach Dorine Zwaan. Beluister de uitzending hieronder als podcast. 

Luister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.

Kijk naar Dit is de Kwestie

In Dit is de Kwestie (EO) gaat Hans van der Steeg verder over dit onderwerp in gesprek met verschillende boeren. Bekijk de uitzending hieronder. 

Wil jij de aflevering liever streamen? Klik hier om de aflevering te bekijken via NPO Start.

• Kan je nog boer zijn in Nederland? 'Overheid helpt ons bedrijf om zeep'

  Kan je nog boer zijn in Nederland? 'Overheid helpt ons bedrijf om zeep'

• Boeren willen stoppen: hoeveel veehouders verdwijnen er bij jou in de buurt?

  Boeren willen stoppen: hoeveel veehouders verdwijnen er bij jou in de buurt?