Worden getuigen straks verhoord door een AI-rechercheur? ‘Is trans­pa­ran­ter dan een mens’

Onderzoekers werken aan AI-rechercheur

Stel je voor, je bent getuige of slachtoffer van een strafbaar feit. Je wendt je tot de politie om een verklaring af te leggen... En je krijgt een slimme, digitale AI-rechercheur als gesprekspartner.

Het lijkt bijna op een science-fictionscenario, maar volgens onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen, Capgemini en techbedrijf Scotty AI zou dit onze toekomst kunnen zijn. Zij werken momenteel aan een AI-rechercheur die in de plaats van echte rechercheurs een verhoor kan afnemen. Het initiatief heet AIWitness en verwijst naar Engelse woord eyewitness - of ooggetuige, in het Nederlands.

Hoe werkt dat, een AI-rechercheur?

Reiner Bruns, oprichter van Scotty AI en lid van het onderzoeksteam, vertelt over de AI-rechercheur bij DIT (EO): "Het is een software-robot die lijkt op programma's zoals ChatGPT en Google Assistant." Geen cyborg-achtige mensrobot, dus, maar een soort app.

Dit is hoe het zou werken: als jij slachtoffer of getuige bent van een misdaad, open je via een portaal van de politie de AI-rechercheur. De AI-rechercheur ís geen mens, maar heeft een menselijke stem en vraagt jou om je verhaal te doen. Aan het eind van de verhoorsessie krijg je een transcriptie van je gesprek, die je eventueel nog kunt aanpassen. Klopt alles? Dan wordt jouw verklaring doorgestuurd naar de politie.

Volgens de onderzoekers is het straks misschien niet eens nodig om naar het politiebureau te komen om een verklaring af te leggen. Bruns vertelt: "Ik kan me voorstellen dat we [verhoren voor kleine criminaliteit, red.] vanuit huis kunnen doen, net zoals mensen nu ook vanaf de bank aangifte kunnen doen via politie.nl."

Waar is een AI-rechercheur goed voor?

Een AI-rechercheur kan volgens de onderzoekers grote voordelen hebben voor de politie. Politiebureaus zijn momenteel veel tijd kwijt aan verhoren, met als gevolg dat sommige getuigen pas dagen na de misdaad op gesprek kunnen komen. Vaak zijn ze tegen die tijd de details van het incident al vergeten, met als gevolg dat de politie misdaden minder goed kan afhandelen. De AI-rechercheur lost dit probleem op: het kan direct na de misdaad meerdere mensen tegelijk verhoren en zal, naar verwachting, dus meer gedetailleerde informatie kunnen vergaren.

Er zijn echter ook zorgen over dit initiatief. Wat kan er precies misgaan?

Kán een AI-robot wel verhoren?

Als het aan strafrechtadvocaat Anis Boumanjal ligt, zou een AI-rechercheur alleen van toegevoegde waarde kunnen zijn bij 'simpele' aangiftes. Zodra er getuigen en slachtoffers zijn in een strafzaak, wordt menselijk contact volgens de advocaat onmisbaar. In Dit is de Dag (EO) legt hij uit waarom:

000

scherm sluiten

000

Anis Boumanjal

Strafrechtadvocaat

"Non-verbale communicatie is vaak veel belangrijker in het strafrecht dan verbale communicatie. (…) Een rechercheur kan bij een verhoor bijvoorbeeld non-verbale signalen opmerken, zoals aarzelingen, en daarop doorvragen."

000

000

scherm sluiten

000

"Als een getuige of slachtoffer tijdens een verhoor tegenover een menselijke rechercheur zit, zal hij of zij zich wat minder snel geroepen voelen om de waarheid te verdraaien of dingen groter of kleiner te maken."

000

Reiner Bruns van Scotty AI staat open voor suggesties en feedback van advocaten zoals Boumanjal, maar hij is het niet met de Boumanjal eens dat een menselijke rechercheur beter verslag doet van een verhoor dan een AI-rechercheur.

000

scherm sluiten

000

Reiner Bruns

Oprichter en CTO van Scotty AI

"We staan open voor ideeën en zienswijzen vanuit de advocatuur, zodat we de robot kunnen verbeteren... (...) Maar een rechercheur zit tijdens een verhoor één op één met iemand in een kamer. Hij doet verslag van het verhoorgesprek, maar dat is toch altijd vanuit zijn/haar eigen perspectief. Een AI-bot kan in dat opzicht transparanter zijn dan een rechercheur, meer inzicht bieden in hoe het daadwerkelijke gesprek ging."

000

Bovendien: de AI-rechercheur is volgens Bruns enkel een toevoeging. We kunnen, als dat nodig is, altijd terugvallen op oude procedures.

000

scherm sluiten

000

"Een getuige kan bovendien altijd alsnog door een rechter worden opgeroepen, als dat nodig is; dat gaat niet veranderen. Het proces blijft in stand. Het is vooral bedoeld om te helpen bij die eerste stap in het strafrechtproces."

000

Luister Dit is de Dag terug als podcast

In Dit is de Dag (EO) gaat Margje Fikse verder over dit onderwerp in gesprek met strafrechtadvocaat Anis Boumanjal en Scotty AI-opdrichter Reiner Bruns . Beluister de uitzending hieronder als podcast. 

Luister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.

• Is het wel eerlijk om artificial intelligence (AI) te gebruiken?

  Is het wel eerlijk om artificial intelligence (AI) te gebruiken?

• Werk van journalisten straks overbodig? 'AI is wél on­af­han­ke­lijk'

  Werk van journalisten straks overbodig? 'AI is wél on­af­han­ke­lijk'

• Bekende artiesten klonen met AI: is dat diefstal?

  Bekende artiesten klonen met AI: is dat diefstal?