Langer uitslapen?
Zorgt een studentloze spits voor minder drukte in de trein?
19 juli 2023 · 07:12
Update: 21 juli 2023 · 13:10
In gesprek met
Bert van Wee
Hoogleraar Transportbeleid
"De studenten verwijt ik niks, maar ze reizen wel gratis. Studenten zitten met name op de drukke trajecten. Als ze buiten de spits reizen, lost dat veel op."
Elisa Weehuizen
Voorzitter Landelijke Studentenvakbond
"Studeren is een groot deel van hun leven. Ze brengen hele dagen op school door."
In het kort
Je sloft maandagochtend naar het perron, dat alweer volstaat met mensen die dezelfde kant op moeten. In de verte is de trein te zien, maar door de lengte weet je al dat je weer moet staan. Capaciteitsproblemen bij de NS zijn al maanden aan de gang, waardoor de kwaliteit van het openbaar vervoer achteruitholt. Is het een idee om studenten, die veel gebruikmaken van het ov, uit de spits te weren?
Wat denk jij?
Reis jij veel met de trein tijdens de spits?
Dit is de situatie
Vol, voller, volst
Jongeren kunnen al sinds de invoering van het studenten-ov in 1991 doordeweeks gratis met het openbaar vervoer reizen. Dat is, zeker in een tijd waar veel studenten niet uit huis kunnen door de huidige situatie op de woningmarkt, erg handig. Maar het zorgt ook voor een drukke ochtendpits. Volgens cijfers van de NS is 26% van de reizigers in de spits student.
Wanneer is de spits in de trein eigenlijk?
En die overvolle treincoupés lijken de komende tijd alleen nog maar voller te worden. Dit doordat het spoorbedrijf al twee jaar kampt met een personeelstekort. Daardoor rijdt het bedrijf ook dit jaar met 13% minder treinen dan gepland. Vorige maand kwamen de dalende prestaties van de NS het bedrijf nog op een boete vanuit het kabinet van 1,5 miljoen euro te staan.
President-directeur van de NS, Wouter Koolmees, kondigde begin juli een oplossing aan: vanaf 2026 wil hij flink hogere tarieven tijdens de spits gaan rekenen en zorgen voor goedkopere kaartjes daarbuiten. Dit om het reisgedrag van de consumenten aan te passen.
In de Volkskrant legt Koolmees uit dat de bezettingsgraad van de treinen over de hele dag nog geen 30% is, terwijl dat in de ochtendspits soms om meer dan 100% gaat. Dus waar je om half 8 's ochtends vastgeklemd staat tussen andere zwetende reizigers, kun je om 10 uur 's ochtends languit liggen op twee stoelen (bij wijze van spreken dan). Of zoals Koolmees zegt: "Grote delen van de dag verplaatsen we dus warme lucht."
Dit houdt het plan van NS-directeur Wouter Koolmees in
Daarom wil Koolmees dat reizen met een drukke trein duurder wordt en met een rustige trein goedkoper. Het gaat wel om zo'n 40 tot 50 procent verschil per kaartje. De NS gaat hier geen extra geld aan verdienen, want die spitsheffing wordt weer gecompenseerd door de korting op andere trajecten, zo stelt de president-directeur. "Zonder prikkel pakken reizigers geen latere trein."
Dit is de discussie
Kunnen studenten beter op andere tijdstippen reizen?
Hoogleraar Transportbeleid Bert van Wee van de TU Delft oppert een ander, aanvullend idee: het weren van studenten uit de spits. Dit door de collegetijden te spreiden en collegezalen uit te breiden. Geld dat nu gaat naar de uitbreiding van de capaciteit op het spoor, kan ingezet worden om de studenten te weren. Van Wee wil daarmee het probleem niet bij de studenten neerleggen, maar bij de universiteiten en de hogescholen.
"Als de universiteiten meer collegezalen hebben en colleges spreiden, heb je vermoedelijk een goedkope manier om de spitsproblemen op te lossen, in plaats van de spitscapaciteiten te vergroten. Dat kost meer geld."
Van Wee snapt bovendien dat veel studenten ook liever dichter bij hun opleiding willen wonen, maar dat dit niet mogelijk is door de huidige woningmarkt. Toch houdt hij vast aan zijn idee.
"In studentensteden kom je moeilijk aan een kamer, dat is ook lastig voor ze. Maar de NS heeft nu eenmaal capaciteitsproblemen. De prikkels zijn wel dat met de trein in de spits reizen heel makkelijk voor studenten is. Je kunt ze beter wat later met colleges laten beginnen."
Van Wee vindt overigens óók dat mensen met een kantoorbaan buiten de spits moeten gaan reizen. Hij vindt het plan van Koolmees om de kaartjes in de spits vanaf 2026 duurder te maken en in de dalperiode goedkoper erg verstandig. Als je 20% minder treinreizigers zou hebben op de drukke trajecten, wordt de zitplaatskans veel groter is, zegt hij.
Voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) Elisa Weehuizen heeft het gevoel dat studenten met het plan van Van Wee worden beschuldigd van de drukte in de treinen, en vindt dat het reizen buiten de spits voorbehouden moet blijven aan mensen met kantoorbanen. Die kunnen volgens haar makkelijker schuiven met hun plannen. Verder wijst ze erop dat het verminderen van het aantal lesuren de druk op docenten, die al hoog is, alleen maar zal verhogen.
"Zomaar schuiven met de colleges is geen oplossing. Er zijn de hele dag door lesactiviteiten op de campus. Colleges en werkgroepen worden dan ook onvermijdelijk gepland tijdens spitstijden. Er zijn ook veel andere faciliteiten waar studenten gebruik van maken, zoals studieruimtes en de bibliotheek. De instelling is een groot deel van hun leven, en dat moet te allen tijde bereikbaar blijven."
Weehuizen vindt dat er meer nadruk moet liggen op het vergoten van de capaciteit van de NS, ook met het oog op het klimaatprobleem. De trein zou een steeds groter alternatief voor de auto moeten worden. moet liggen op de capaciteit van de NS vergroten. Verder is ze bang dat een spitsheffing de kansenongelijkheid onder studenten vergroot.
“Je gaat hiermee vooral studenten met minder inkomen weren om het ov te gebruiken, en maakt serieuze inbreuk op kansengelijkheid onder studenten. Dat gaat voorbij aan het doel van openbaar vervoer. Bovendien vraag je een gehele reorganisatie van onderwijsinstellingen, en maak je studenten onterecht de schuldigen aan de capaciteitsdruk bij NS. Het ontbreekt totaal aan realiteit. Veel studenten zijn afhankelijk van reizen in de spits om hun diploma te halen."
Wat denk jij?
Is het een goed plan om studenten uit de spits weren?
Dit is het debat
Luister hier naar Dit is de Dag (EO) op NPO Radio 1. Daar gaan Bert van Wee en Elisa Weehuizen verder in debat over dit onderwerp.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen