Mentale weerbaarheid in topsport: hoe leer je presteren onder druk?.

Waarom werd PSV kampioen? 'Er zit een verschil tussen willen winnen en moeten winnen'

21 mei 2025 · 15:30| Leestijd:3 min

Update: 21 mei 2025 · 15:30

Geschreven doorIlse Kwint

In dit artikel aan het woord

Daniëlle van der Klein-DriesenSportpsycholoog bij Flow Mentale Training

"Er zit verschil tussen willen winnen en moeten winnen. Zodra je moet winnen, wordt het moeilijker."

Rogier HoornSportpsycholoog aan de Universiteit van Amsterdam

"Er is een verschil tussen willen winnen en niet willen verliezen. Alles wat stress geeft, kan van alles beïnvloeden en zeker de prestatie."

In het kort

Eerst winnen ze alles, dan verliezen ze bijna alles. Hoe kan dat toch? Het lijkt soms alsof voetbalteams collectief hun magie verliezen – of juist terugvinden, zoals PSV dit seizoen deed. Maar wat gebeurt er echt in de hoofden van spelers als de druk toeneemt en de prestaties kelderen?

Wat denk jij?

Ben jij een voetbalfanaat?

Ja, ik volg het wel altijdNee, totaal nietIk kijk alleen naar het WK en EK

Dit is de situatie

PSV kampioen in de Eredivisie

Ajax en PSV stonden dit seizoen beiden lange tijd bovenaan de ranglijst. Ajax had eind maart een voorsprong van negen punten op PSV, maar verloor die in de laatste vijf wedstrijden van het seizoen. Waar Ajax wegzakte, wist PSV zich te herpakken en alsnog de titel te pakken. PSV won uiteindelijk het kampioenschap in de Eredivisie met één punt voorsprong op Ajax. Dat contrast roept vragen op: hoe kan het dat elftallen van topsporters zo plotseling van hoge pieken naar diepe dalen gaan?

Deze abrupte prestatieveranderingen zijn dit seizoen weer zichtbaar geworden bij de topclubs. Sportpsychologen wijzen op mentale druk, gebrek aan ervaring en een cultuur waarin prestaties heilig zijn. Maar hoe zit dit precies? Waarom vinden deze prestatieveranderingen plaats?

Dit is de discussie

Mentaliteit in topsport: kan je dit trainen?

Kan je prestatieveranderingen verkleinen? Bijvoorbeeld door middel van training? Of mentaliteit? In Dit is de dag (EO) legt Daniëlle van der Klein-Driesen, sportpsycholoog bij Flow Mentale Training, uit dat er een duidelijk mentaal verschil zit tussen willen winnen en moeten winnen als het gaat om sport:

Daniëlle van der Klein-Driesen
Sportpsycholoog bij Flow Mentale Training
"Er zit verschil tussen willen winnen en moeten winnen. Zodra je moet winnen, wordt het moeilijker. Moeten zorgt voor druk en op het moment dat je een fout maakt kan je je aan jezelf en aan je omgeving gaan irriteren."

Rogier Hoorn, sportpsycholoog aan de Universiteit van Amsterdam, ziet het net anders. Hij zegt dat er een verschil is tussen het willen winnen en het niet willen verliezen. De negatieve gedachten van het niet willen verliezen kunnen een effect hebben op het spel:

Rogier Hoorn
Sportpsycholoog aan de Universiteit van Amsterdam
"Er is een verschil tussen willen winnen en niet willen verliezen. Het kan zo zijn dat deze negatieve gedachten een rol gaan spelen. En als dit tussen je oren gaat zitten en dan ga je daar slechter van voetballen. Alles wat stress geeft, kan van alles beïnvloeden en zeker de prestatie."

Van der Klein-Driesen stelt dat ondanks de groeiende aandacht voor mentale begeleiding in de sport, de inzet van psychologen in het voetbal achterblijft. Slechts een handvol clubs werkt structureel samen met sportpsychologen, en vaak blijft hun rol beperkt tot de jeugdopleiding of incidentele sessies. Dit is een gemiste kans, want het is mogelijk om vanaf jongs af aan te trainen hoe je moet presteren onder hoge druk:

Daniëlle van der Klein-Driesen
Sportpsycholoog bij Flow Mentale Training
"Als je in een hoge emotie komt, hoe hou je dat onder controle en hoe hou je je focus? Dat kun je van jongs af aan trainen."

Hoorn denkt dat het niet alleen de mentale training is, maar dat ook ervaring een belangrijke component is in topsport:

Rogier Hoorn
Sportpsycholoog aan de Universiteit van Amsterdam
"Wat we niet uit het oog moeten verliezen is gewoon de ervaring, hè? (...) Als je die rust in het team kan brengen door ervaren spelers ook die jonge spelers mee te laten nemen, dan is dat al een groot voordeel."