Moet de KNVB zich verzetten tegen het WK voetbal 2034 in Saudi-Arabië? Amnesty vindt van wel

vandaag · 13:00| Leestijd: 6 min

Update: vandaag · 13:00

In dit artikel aan het woord

Carolien RoelantsColumnist, was tientallen jaren Midden Oosten-redacteur bij NRC

"Natuurlijk worden de rechten van arbeidsmigranten op grote schaal geschonden, maar ik wijs er ook op dat daar verbetering in zit.”

Floor BeumingAmnesty International

"De KNVB zou heel duidelijk moeten zeggen: het huidige voorstel is niet voldoende, we maken ons zorgen en gaan dit heel nauw monitoren."

In het kort

Het WK-voetbal van 2034 zal (hoogstwaarschijnlijk) worden gespeeld in Saudi-Arabië. Dit besluit leidt tot veel kritiek vanwege het mensenrechtenbeleid in het land en de controversiële rol van de FIFA in het selectieproces. Dit roept de vraag op: moet Nederland zich actief uitspreken tegen het toernooi in Saudi-Arabië, of is dat niet nodig?

Samenvatting van DIT artikel

Saudi-Arabië wordt waarschijnlijk gastland voor het WK 2034. Er is kritiek, omdat het land mensenrechten schendt en vrouwen en LHBTI-personen discrimineert. Ook zijn er zorgen over de arbeidsomstandigheden bij de bouw. FIFA wordt bekritiseerd omdat het toewijzingsproces niet eerlijk en open was. Critici denken dat Saudi-Arabië het WK gebruikt om zijn imago te verbeteren. De KNVB is teleurgesteld, maar heeft weinig invloed omdat Saudi-Arabië de enige kandidaat was. Nederland moet kiezen: deelnemen of protesteren tegen het toernooi.

Wat denk jij?

Vind jij dat Nederland mee zou moeten doen aan een WK-voetbal in Saudi-Arabië?

Ja, politiek en sport kun je prima gescheiden houden

Ja, maar we moeten ons dan wel uitspreken tegen de schending van mensenrechten

Nee, dat moet je vanwege de schending van mensenrechten echt niet willen

Aantal reacties: 0

Dit is de situatie

Het WK-voetbal 2034 wordt waarschijnllijk gespeeld in Saudi-Arabië

Saudi-Arabië wordt vrijwel zeker het gastland voor het WK-voetbal in 2034, iets wat tot dusver nog tot weinig kritiek leidt. Dat is opvallend, want het leven is er nog minder vrij dan in Qatar - en dat land werd wel bedolven onder de kritiek ten tijde van het WK.

De mensenrechtensituatie in het land is erbarmelijk. Er worden mensenrechten geschonden, onder andere door beperkingen van de vrijheid van meningsuiting en discriminatie tegen vrouwen en LHBTI-personen. Daarnaast wordt er gevreesd voor de uitbuiting van de arbeidsmigranten die naar verwachting nodig zijn voor de enorme bouwprojecten, zoals nieuwe stadions en infrastructuur.

Daarnaast speelt voetbalorganisatie FIFA een omstreden rol in het proces. FIFA-baas Gianni Infantino beloofde in 2018 dat hij bij nieuwe toernooien zou waken over "de hoogste standaarden op het gebied van ethisch gedrag" en "toewijding aan duurzaamheid en mensenrechten". Het voetbal zou "nooit meer terugvallen in oude gewoontes". De organisatie lijkt nu echter onvoldoende druk uit te oefenen op Saudi-Arabië om hervormingen door te voeren.

'Gebrek aan democratisch proces'

Het land is overigens als enige kandidaat overgebleven voor 2034, waardoor nationale voetbalbonden weinig keus hebben bij de stemming. Dat zit zo: er is een specifieke periode waarin landen hun voorstel moeten indienen bij de FIFA. In oktober 2023 werd deze periode vrij plotseling door de FIFA geopend voor het WK-voetbal van 2034. Saoedi-Arabië meldde zich enkele minuten later al met een compleet plan. Andere landen, bijvoorbeeld Australië, moesten in 25 dagen nog een plan opstellen. Dat is toen niet gelukt, waardoor het land zichzelf niet als kandidaat kon aanmelden. Saudi-Arabië was uiteindelijk het enige land dat voor de deadline een goed plan indiende.

De KNVB heeft aangegeven teleurgesteld te zijn in het proces rondom de toewijzing van het WK 2034 aan Saudi-Arabië. Bondsvoorzitter Just Spee bekritiseerde het gebrek aan een open en democratisch proces binnen de FIFA.

Wat vindt de KNVB?

De KNVB zegt geen mogelijkheid te zien om het besluit te boycotten en benadrukt dat de bond afhankelijk is van het bidbook en de mensenrechtentoets van de FIFA. Als Saudi-Arabië officieel als gastland wordt bevestigd, zal de KNVB deelnemen, mocht Nederland zich kwalificeren. Opvallend is dat de KNVB ook niet openlijk kritisch is, iets wat ze bij Qatar wel waren. "De geopolitieke verhoudingen in de wereld zijn aan het verschuiven", zegt een woordvoerder van de KNVB desgevraagd tegen NRC. "Een belangrijke les is dat onze primaire rol die van voetbalbond is en dat we ons daar ook op focussen."

Dit is de discussie

Moet Nederland zich verzetten tegen een WK-voetbal in Saudi-Arabië?

Critici zijn bang dat het WK in Saudi-Arabië zal worden gebruikt als een poging om het internationale imago van het land op te poetsen. Die strategie wordt ook wel sportswashing genoemd.

Wat is sportswashing?

Sportswashing verwijst naar het gebruik van grote sportevenementen door landen of organisaties om hun internationale imago te verbeteren. Vaak wordt de strategie ingezet als er kritiek is op hun beleid of de mensenrechtensituatie in het land. In het geval van Saudi-Arabië kan het WK 2034 worden gezien als een manier om aandacht af te leiden van mensenrechtenschendingen, zoals de beperkingen op vrijheid van meningsuiting en discriminatie tegen vrouwen en LHBTI-personen.

De vraag is dus: moet Nederland, of specifieker de KNVB, zich verzetten tegen deelname of steun aan het WK van 2034?

Carolien Roelants is jarenlang Midden-Oosten-redacteur geweest bij NRC en is nu columnist. Zij vindt niet dat Nederland zich duidelijk hoeft uit te spreken tegen de locatie van het WK-voetbal in 2034. Ze stipt aan dat het op veel gebieden steeds beter gaat in Saudi-Arabië.

Carolien RoelantsColumnist, was tientallen jaren Midden Oosten-redacteur bij NRC

"Ik ken geen land dat zo verandert als Saudi-Arabië. De rechten van vrouwen verbeteren. Het klopt dat er geen enkele politieke vrijheid is; zelfs nog minder dan onder de vorige koning Abdoellah bin Abdoel Aziz al-Saoed. Onder zijn beding kon ik nog vrouwenactivisten interviewen, nu zitten ze gevangen of ze hebben een spreekverbod. Maar toch is er sprake van een enorme sociale liberalisering; de zeer strikte scheiding tussen vrouwen en mannen is grotendeels voorbij."

"Natuurlijk worden de rechten van arbeidsmigranten op grote schaal geschonden, maar ik wijs er ook op dat daar verbetering in zit. Het kafala-systeem [zie uitleg hieronder, red.] is hervormd. Niet genoeg en het wordt niet goed doorgevoerd, maar mijn punt is toch: naarmate je meer met zo'n land doet en in zo'n land bent, er ook meer druk komt op de leiding om er wat aan te verbeteren. Ik zie dat wel degelijk gebeuren. Het betekent ook dat veel inwoners in aanraking komen met buitenlanders."

Wat is het kafala-systeem?

Het kafala-systeem, dat in veel Golfstaten voorkomt, is een 'sponsorprogramma' waarbij arbeidsmigranten afhankelijk zijn van hun werkgever voor hun verblijfsstatus. Dit systeem leidt vaak tot uitbuiting, omdat arbeiders of hun werk, of het land niet kunnen verlaten zonder toestemming van hun sponsor. Amnesty International heeft aangegeven dat Saudi-Arabië plannen heeft voor grote infrastructuurprojecten voor het WK, maar er zijn geen hervormingen aangekondigd om misbruik van dit systeem te voorkomen.

Twee jaar geleden zei de secretaris-generaal van KNVB, Gijs de Jong, nog dat hij zich niet kon voorstellen dat Nederland aanwezig zou zijn op dat toernooi. Nu geeft de bond aan dat ze "zeker zullen gaan voetballen". Beuming snapt dat de KNVB machteloos was bij het maken van de keuze voor Saudi-Arabië, maar:

Floor BeumingAmnesty International

"Het is duidelijk dat de KNVB wil uitdragen: we gaan overal voetballen, ongeacht de situatie. Ze hebben het hele tijd over verbinding en zeggen: laten we contact blijven houden en op die manier druk uitoefenen. Wij zeggen: dat moet je doen, maar het is ook heel erg belangrijk dat je heel duidelijk publiekelijk zegt, ook naar de FIFA toe, dat zij het mensenrechtenbeleid niet toepassen in dit geval. De FIFA lapt dat beleid aan haar laars, en je zou verwachten dat de KNVB wel wat bozer zou zijn. Er is nu een soort apathie, omdat ze er toch niets aan kunnen doen, en omdat ze zeggen: laten we maar meegaan met de stroom. Maar ze zouden heel duidelijk moeten zeggen: zoals het bid er nu ligt is het niet voldoende, we maken ons zorgen en gaan dit heel nauw monitoren."

Wat is een bid?

Een 'bid' is de officiële kandidatuur die een land of stad indient om een groot sportevenement, zoals het WK voetbal, te organiseren. Het bid omvat een uitgebreid plan waarin je moet laten zien hoe je het evenement wilt hosten. Het bevat details over dingen als geplande infrastructuur (stadions, hotels, transport), financiering, en strategieën om mensenrechten en duurzaamheid te waarborgen. Dit proces wordt beoordeeld door de organisatie die het evenement beheert, in dit geval FIFA, om te bepalen of het land voldoet aan de eisen en standaarden.

In 2022 was er veel ophef rondom arbeidsmigranten die in Qatar werkten aan faciliteiten voor het WK-voetbal. Er verschenen rond het evenement documentaires en krantenartikelen over de uitbuiting van deze arbeiders. Gaan we daar in Saudi-Arabië een herhaling van zien? Beuming legt het uit.

"In Qatar waren er veel arbeidsmigranten. Honderdduizenden mensen zijn daar slachtoffer van geweest. Doden, maar ook mensen die zich in de schulden hebben gewerkt. In Saudi-Arabië zijn er acht miljoen arbeidsmigranten. Daar liggen de grootste risico's. Dat zijn de mensen die de elf nieuwe stadions en 850.000 nieuwe hotelkamers moeten bouwen. Dat zijn de laagst opgeleide, laagst betaalde krachten. In het hele bid worden nauwelijks afspraken gemaakt over hoe die mensen beschermd worden; geen minimumloon, niets over vakbonden of het vrijuit van baan kunnen wisselen."

"Verder is Saudi-Arabië een ontzettend afgesloten land. Voor organisaties als Amnesty en Human Rights Watch is het ontzettend lastig om daar onderzoek te doen. Dus hoe gaan we monitoren wat er daar de komende jaren gebeurt?"