Wie moeten we herdenken op 4 mei? 'Doden van toen hebben niets te maken met doden van nu'

Discussie over Nationale Dodenherdenking

In heel Nederland zijn we op 4 mei twee minuten stil. Maar voor wie zijn we stil? Met de Nationale Dodenherdenking voor de deur is een discussie over die vraag losgebarsten. Want moet er naast de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog ook aandacht zijn voor de doden die vallen in hedendaagse oorlogen, zoals die in Gaza?

Een groep ambtenaren en oud-diplomaten wil in Den Haag tijdens de Nationale Dodenherdenking een eigen herdenking organiseren voor de slachtoffers in Gaza. Dat doen ze onder de noemer '4 mei inclusief'. In Nieuwsuur (NTR) reageerde Emile Schrijver, de directeur van het Joods Cultureel Kwartier, daar als volgt op: "Mag het ook één dag per jaar niet over Gaza gaan? Dat vind ik een gerechtvaardigde vraag." Hij vindt dat ze de herdenking politiseren door een herdenking voor Gaza. Zo'n herdenking mag van hem "tot en met 3 mei, op 6 of 7 mei, maar laten we het op 4 en 5 mei over andere dingen hebben".

BBB-leider Caroline van der Plas reageerde fel op het plan van '4 mei inclusief'. Ze is bang dat demonstranten met "terroristische vlaggen gaan zwaaien". Op X plaatste ze een tweet: "BBB wil dat 4 mei een waardige, veilige herdenking blijft. Geen plek voor extremisme, geen 'inclusieve' herdenking."

Op LinkedIn schrijft antropoloog Danielle Braun, zelf Joods, dat het juist goed is dat er ook aandacht is voor andere oorlogen. Volgens haar is de Dodenherdenking "nooit alleen een eerbetoon aan het verleden, maar ook een spiegel van de machtsverhoudingen in het heden". Door de genocide in Gaza en deportaties in de VS, en medelanders die andere oorlogen hebben meegemaakt, is het volgens Braun "logisch dat het herdenken een andere vorm en inhoud krijgt".

Wie moeten we herdenken op 4 mei?

Antropoloog Danielle Braun schreef het al op LinkedIn, maar zegt het ook in Dit is de Dag (EO): tijdens de Nationale Dodenherdenking moet ook ruimte zijn voor slachtoffers van oorlogen die nu woeden, specifiek voor die in Gaza.

Danielle Braun

Antropoloog

"Het is belangrijk dat je mensen die zich oprecht zorgen maken over wat er in deze tijd gebeurt, juist ook vanuit het begrip 'nooit weer', ergens een plek en een stem moet geven tijdens de herdenking: een plek waar je mag staan en een plek in het programma. Je herdenkt het verleden, maar dat kan je nooit los zien van de context van het heden."

000

"Er is een genocide in Gaza bezig of hoe je het wilt noemen. En de Nederlandse regering levert wapens en geeft politieke steun aan Israël. Dus er is sprake van een uitzonderlijke situatie. Rituelen voegen zich altijd naar de actualiteit. Ikzelf en veel andere Nederlanders met een Joodse achtergrond willen een stem geven aan stemlozen. En ik verzet me tegen het recht op slachtofferschap."

000

Daar is rabbijn en bijzonder hoogleraar Yanki Jacobs het niet mee eens. Tijdens de Nationale Herdenking moeten alleen slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht worden.

Yanki Jacobs

Rabbijn en bijzonder hoogleraar

"4 en 5 mei zijn belangrijke Nederlandse symbolen die we moeten koesteren. Dat zeg ik niet als Joodse Nederlander, maar als Nederlandse Jood: laat 4 mei voor wat het is. Laten we stil blijven staan bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Nederland en dat op een waardige wijze, zonder dat we het politiseren en daarmee het slachtofferschap van de slachtoffers onteren. We moeten stilstaan bij de slachtoffers van toen. De doden van toen hebben niets te maken met de doden van nu."

000

Braun en anderen willen dus ook ruimte op 4 mei voor het herdenken van oorlogsslachtoffers in Gaza. Jacobs vindt het verkeerd om de herdenking zo actueel te maken.

"Gaan we dan elk jaar stilstaan bij het onderwerp dat op dat moment actueel is? We kunnen het specifiek gaan hebben over dit conflict, er zijn ontelbare conflicten in de wereld waar Nederland indirect bij betrokken is. Ik vind het verkeerd om het zo actueel te maken en dat je het niet meer kan hebben over waardig herdenken."

000

"De keuze om specifiek op 4 mei stil te staan bij Gaza, heeft niets met het welzijn van de Palestijnen te maken en niets met het herdenken van de doden uit de Tweede Wereldoorlog. Het is een bewuste keuze om te polariseren en provoceren."

000

Luister naar Dit is de Dag

In Dit is de Dag (EO) gaat Tijs van den Brink verder over dit onderwerp in gesprek. Beluister de uitzending hieronder als podcast. 

Luister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.

• Waarom sommige dorpen dit jaar al op 3 mei herdenken

  Waarom sommige dorpen dit jaar al op 3 mei herdenken