Leesontwijkend gedrag
Leesvaardigheid Nederlandse tieners belabberd: 'Dit is de TikTok-generatie'
19 december 2023 · 13:00
Update: 19 december 2023 · 13:54
In gesprek met
Pamela Sharon
Young adult-schrijver en docent
"TikTok-filmpjes duren een paar seconden. Waar haal je de concentratie vandaan voor een boek?"
Marjolein Moorman
Wethouder Onderwijs Amsterdam
"Als jongeren analfabeet het onderwijs verlaten dan heeft dat een enorme impact op de samenleving."
Tom Eikelboom
Leest af en toe een kinderboek
"Voordat ik ga slapen, lees ik wel een boek."
Billy Rouwenhorst
Booktokker en docent geschiedenis
"Laat leerlingen vooral lezen wat ze willen lezen en dan komt het plezier terug."
In het kort
Pak je nog wel eens een boek? Heel goed. Steeds minder mensen lezen namelijk. Uit onderzoek blijkt zelfs dat een op de drie Nederlandse vijftienjarigen een onvoldoende scoort voor leesvaardigheid. Hoe komt dat? En wat helpt om ze weer aan het lezen te krijgen?
Wat denk jij?
Las/lees jij als kind graag boeken?
Dit is de situatie
Leerlingen lezen steeds slechter
Over ontlezing is al van alles gezegd, maar een nieuw onderzoek bewijst dat we inderdaad steeds slechter zijn in lezen. Al gaat het in dit onderzoek specifiek over vijftienjarigen.
Het internationale onderzoek (PISA) vond plaats in 81 landen, waaronder veertien EU-landen. En wat blijkt: Nederlandse vijftienjarigen scoren ver onder het gemiddelde. En ze scoren zelfs slechter dan vier jaar geleden. Een op de drie Nederlandse leerlingen krijgt nu een onvoldoende voor leesvaardigheid. Van de EU-landen, doet alleen Griekenland het nog slechter dan Nederland.
In bovenstaande grafiek zie je dat het leesniveau van Nederlandse leerlingen inmiddels lager ligt dan in het gemiddelde van de veertien oorspronkelijke EU-landen. Ook de landen die aangesloten zijn bij de OESO, een samenwerkingsverband van 37 landen, scoren gemiddeld nu hoger dan Nederland.
Wat zijn de oorzaken van de slechte leesvaardigheid?
Maar waar is leesvaardigheid precies goed voor? Het helpt kinderen allereerst om goed te kunnen functioneren in de samenleving. Want als je bijvoorbeeld bepaalde formulieren niet begrijpt, kan dat zomaar voor problemen zorgen. Maar lezen is voor nog veel meer dingen nuttig: je leert je inleven in anderen, je krijgt kennis over de wereld waarin je leeft, je leert om te reflecteren en het is goed voor je persoonlijke groei.
Dit is de discussie
Pak een boek in plaats van je mobiel
Boeken zijn niet meer zo boeiend voor kinderen. Maar waarom? En hoe krijg je ze weer aan het lezen? Als booktokker doet Billy Rouwenhorst hard haar best om kinderen via filmpjes op TikTok weer aan het lezen te krijgen. Maar als docent geschiedenis op het vmbo ziet ze dat de leesvaardigheid bij veel kinderen erg slecht is, zegt ze in Dit is de Dag (EO).
"Heel veel punten bij toetsen blijven liggen, omdat vragen niet goed worden gelezen. Vragen waarbij staat dat ze een bron nodig hebben en dat ze dan niet de bron gebruiken. Dat is heel erg zonde. Soms denk ik ook: jongens, kom op."
Over hoe het komt dat kinderen slechter lezen heeft Rouwenhorst wel een idee.
"Ik denk dat onder meer sociale media en met name TikTok daar een aandeel in heeft. Ik maak me daar ook schuldig aan hoor. Ik ga even snel nog op TikTok scrollen en dan is het al een half uur later. En ook corona heeft heel erg bijgedragen. Veel leerlingen hebben heel lang thuisgezeten met veel online onderwijs en verkort onderwijs."
Ook Pamela Sharon, schrijfster van boeken voor jongvolwassenen en docent, ziet TikTok als oorzaak voor de slechte leesvaardigheid bij kinderen.
"En je ziet toch ook dat de spanningsboog van kinderen heel erg kort is. We hebben allemaal te maken met de TikTok-generatie. TikTok-filmpjes duren een paar seconden en dan scrollen we weer door. Waar ga je dan de concentratie vandaan halen om op de bank te zitten een boek te lezen en je daarin te verliezen? Ik merk het bij mezelf ook, als ik een boek aan het lezen ben, dat ik dan toch de neiging heb om hem na een half uurtje even weg te leggen en op mijn socials te kijken."
Sharon vindt het schokkend dat je het op de basisschool al mis ziet gaan door de boeken die kinderen mogen lezen.
"Er is weinig leesplezier onder jongeren. Dat heeft met name te maken met het verplichten van bepaalde boeken. De Dog Man-boeken zijn nu heel populair met stripjes enzo. Veel leerkrachten zeggen: dat mag je van mij niet lezen. Daar ben ik het niet mee eens. Ik vind het belangrijk dat kinderen plezier krijgen in lezen en leeskilometers maken."
Booktokker Rouwenhorst is het met Sharon eens dat bij het lezen van boeken de focus moet liggen op plezier.
"Ik denk dat bij het vak Nederlands ook gekeken moet worden naar wat voor boeken leerlingen moeten lezen voor boekverslagen. Laat leerlingen vooral lezen wat ze willen lezen en dan komt het plezier terug. En dan gaat hopelijk ook het niveau begrijpend lezen omhoog."
Marjolein Moorman, wethouder Onderwijs in Amsterdam, is geschrokken van de uitkomsten van het onderzoek, zegt ze in Op1 (EO/WNL).
"1 op de 3 vijftienjarigen heeft een grote kans om straks als analfabeet het onderwijs te verlaten. Het effect op de samenleving daarvan is enorm. Bijvoorbeeld op de economie, want hoe laat je je economie draaien als ze niet goed zijn opgeleid? En ook op de democratie, je hebt kritische burgers nodig voor een goede democratie. Hoe doe je dat als je zelf niet eens de bijsluiter van je medicijnen kan lezen?"
Hoewel afgelopen jaren al miljarden in het onderwijs is geïnvesteerd zonder duidelijke resultaten, ligt daar volgens Moorman toch de oplossing.
"We hebben afgelopen jaren te weinig gedaan om dit probleem op te lossen. Terwijl onderwijs het fundament is van de samenleving. Ik heb leraren nodig en ik heb het nodig dat de opleidingen beter zijn. En ik heb het nodig dat er meer wordt geïnvesteerd in zij-instromers. We moeten ervoor zorgen dat we het leraarschap weer een enorm gewaardeerd beroep maken. Want leraren geven onze toekomst vorm. Onze militairen en onze agenten krijgen een gratis opleiding en een baangarantie. Waarom krijgen onze leraren dat niet? Een leraar beschermt onze toekomst net zo goed."
Gezocht: kinderen die lezen
Zijn ze er nog, kinderen die lezen? Jawel. Twee kinderen vertellen in Dit is de Dag (EO) dat ze af en toe nog een boek lezen. Robin den Uyl is dertien jaar en leest een Engels boek.
"Dat het een Engels boek is, is toevallig. Omdat dit een boekenserie is die niet in het Nederlands te krijgen is. Omdat ik Engels begrijp kan ik het ook lezen. Nederlands is mij aangeleerd via andere mensen en Engels heb ik vooral geleerd door social media. Dus er zit wel een verschil. Maar op zich snap ik wel wat er bedoeld wordt als er iemand in het Engels tegen mij praat. Soms gebruik ik onbewust en soms bewust Engelse woorden als ik het Nederlandse woord er voor niet weet."
Tom Eikelboom gamet graag en leest maar heel af en toe een boek.
"Als ik even niks te doen heb, dan vermaak ik mezelf in die tijd met TikTok. In de middag na schooltijd, zit ik soms een kwartiertje te scrollen op mijn telefoon. Maar voordat ik ga slapen zit ik niet heel veel op mijn telefoon en dan lees ik wel een boek."
Wat denk jij?
Wat is jouw favoriete kinderboek?
Meer horen?
Luister naar Dit is de Dag
In Dit is de Dag (EO) gaat presentator Joram Kaat in gesprek met Billy Rouwenhorst (Booktokker (@BillyLeest) en docent geschiedenis op het vmbo), Pamela Sharon (young adult-schrijver en docent op een internationale school), Robin den Uyl (leest af en toe een kinderboek) en Tom Eikelboom (leest af en toe een boek).
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen
