Chanoeka in oorlogstijd: kan het joodse feest nog veilig gevierd worden?
8 december 2023 · 16:16| Leestijd: 4 min
Update: 8 augustus 2024 · 15:36
In dit artikel aan het woord
"Ik merk wel dat er nu steeds meer signalen komen dat je toch even extra moet opletten."
"Als rabbijn zeg ik: wil je de Menora in huis aansteken en niet delen met de buitenwereld, dan mag dat. Die beleving is dan niet minder joods. Je hoeft je daar niet rot over te voelen.”
In het kort
Chanoeka, oftewel het joodse feest van het licht, is begonnen. De oorlog tussen Hamas en Israël maakt van Chanoeka dit jaar een beladen viering. Kunnen mensen dit feest nog wel veilig vieren?
Praat mee
Merk jij in je omgeving dat antisemitisme toeneemt?
Chanoeka vieren in tijden van oorlog in Israël en Gaza
De oorlog tussen Hamas en Israël maakt van Chanoeka dit jaar een beladen viering. Als reactie op de oorlog vinden wereldwijd demonstraties plaats, waaronder protesten tegen het optreden van het Israëlische leger. Bij deze demonstraties waren regelmatig antisemitische leuzen te horen als ‘from the river to the sea, Palestine will be free’. Ook nam het aantal bedreigingen richting joden en de joodse gemeenschap wereldwijd toe.
In de tijd dat christenen feestdagen vieren als Kerst en Advent, viert de joodse gemeenschap dus het feest Chanoeka. Dit feest duurt afhankelijk van de joodse kalender acht dagen, en het staat bekend als ‘het feest van de lichtjes’. Dit jaar vond op de Dam de Nationale viering plaats, die meer beladen was dan normaal. Sinds het uitbreken van de oorlog in Israël voelen steeds meer joden zich onveilig, ook om het feest Chanoeka in het openbaar te vieren.
Wat is Chanoeka precies? Rabbijn Yanki Jacobs legt het uit
“Het verhaal speelde zich 2300 jaar geleden af. Er vond een onderdrukking plaats en de joden moesten zich beschermen tegen het grote Griekse leger. De onderdrukten wonnen uiteindelijk van de onderdrukkers. Toen ze vervolgens naar Jeruzalem kwamen, zagen ze daar in de tempel de menorah, de kandelaar. Toen ze deze wilden aansteken, bleek er slechts voldoende olie te zijn voor één dag. En toen geschiede het wonder en die lampjes bleven acht dagen branden.
Als wij vandaag de dag Chanoeka vieren, dan staan wij dus stil bij twee punten. Eén: het wonder van de olie. En twee: de winst van de onderdrukten. Ze hebben ons geprobeerd te vernietigen, maar we zijn er nog steeds.”
Is Chanoeka vieren wel veilig?
Traditiegetrouw worden er bij veel Joodse gezinnen tijdens het feest een chanoekia aangestoken, dat is een negenarmige kandelaar. Het idee is dat je elke dag net wat meer licht toevoegt, er komt dus elke dag een kaarsje bij. Het is gebruikelijk om de kandelaar daarna voor het raam te zetten, zodat anderen kunnen zien dat er Chanoeka gevierd wordt.
Yanki Jacobs steekt tijdens de uitzending de eerste lichtjes van de chanoekia aan.
Echter zijn er steeds meer joden die zich angstig voelen. Zij zien een verharding in de samenleving plaatsvinden, waarin joden steeds minder een plek krijgen. Na de oorlog in Israël is dit enorm toegenomen. Daarom besluiten sommige joden om dit jaar geen chanoekia voor het raam te plaatsen, zo ook Anne-Maria van Hilst.
“Ik voel mij er niet altijd veilig bij. Ik vind dat altijd wel iets lastigs, want ik ben iemand die heel open is over zijn jodendom. (…) Maar ik vind het wel belangrijk om te kunnen kiezen aan wie ik het deel en waar ik het laat zien. En als je dat zo voor je raam in huis zet, dan weet je gewoon niet zeker wat er gaat gebeuren.”
Rabbijn Yanki Jacobs geeft aan wel zijn chanoekia voor het raam te willen plaatsen. Wel benadrukt hij dat hij het respecteert dat er mensen zijn die dit niet doen, omdat zij zich angstig voelen. Hier is in het codex dan ook een uitzonderingsclausule bedacht, vertelt hij.
“In deze clausule staat dat in het geval dat het gevaarlijk is, je de gordijnen dicht mag doen. Dan mag je hem (de chanoekia, red.) op tafel zetten in plaats van voor het raam. Dat is een uitzonderingsclausule, gereserveerd voor gitzwarte perioden die onze geschiedenis helaas toch gekend heeft. En dus als rabbijn zeg ik, wil je de Menora in huis aansteken en niet delen met de buitenwereld, dan mag dat. Die beleving is dan niet minder joods. Je hoeft je daar niet rot over te voelen.”
Ondanks deze uitzonderingsclausule vindt Van Hilst het pijnlijk dat de veel joden continue bezig zijn met hoe ze zich aan de buitenwereld tonen, en waar ze kunnen laten zien dat ze joods zijn.
“Het is wel heel naar dat je er zo over moet nadenken. Een vriend van mij die draagt een kruisje, die hoeft daar niet over na te denken. Dat maakt het wel cru.”
De Nationale viering van Chanoeka op de Dam verliep sfeervol en rustig. Het feest duurt tot de avond van 15 december.
Praat mee
Luister terug
Wil je de hele aflevering van Dit is de Dag over Chanoeka terugluisteren? Dat kan hier:
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen
