'From the river to the sea, Palestine will be free': onschuldige leus of pure Jodenhaat?
17 oktober 2023 · 14:30| Leestijd: 6 min
Update: 9 augustus 2024 · 16:00
In dit artikel aan het woord
"De uitspraak is altijd verbonden geweest aan de gewapende strijd tegen Israël."
"De slogan komt erop neer dat mensen oproepen tot vrijheid."
In het kort
Misschien heb je het meegekregen bij al het nieuws uit Israël en Gaza: de leus 'From the river to the sea, Palestine will be free'. Die wordt gebruikt bij demonstraties voor Palestina. Is dit een onschuldige leus of regelrechte Jodenhaat?
Wat denk jij?
Moet Nederland een duidelijke en actieve rol aannemen in het conflict tussen Hamas en Israël?
Aantal reacties: 0
'Van de rivier tot aan de zee'
Sinds de aanval van Hamas op Israël op zaterdag 7 oktober, is er een hevige oorlog aan de gang tussen Israël en de Palestijnse gebieden. Ook in Europa houdt deze oorlog veel mensen bezig en in Nederland is dat niet anders. Zo deden afgelopen zondag nog 15.000 mensen mee aan een pro-Palestina-demonstratie in Amsterdam.
Bij deze demonstratie hadden veel mensen Palestijnse vlaggen bij zich en er werden ook vlaggen uitgedeeld. Demonstranten riepen leuzen als 'Free, free Palestine'. De deelnemers aan de demonstratie waren divers. Ze hadden verschillende achtergronden, leeftijden en kwamen uit het hele land.
Waarom is de Jordaan zo'n belangrijke rivier?
Een andere leus die veel te horen is bij demonstraties voor Palestina is: 'From the river to the sea, Palestine will be free'. Die betekent: een vrij Palestina van de rivier (de Jordaan) tot de zee (de Middellandse Zee).
De Jordaan is een rivier die van de Dode Zee naar het Meer van Tiberias stroomt. Het is de grens tussen aan de ene kant Jordanië en aan de andere kant Israël en de Palestijnse Westelijke Jordaanoever. De Jordaan is hemelsbreed ongeveer 170 kilometer lang, maar door de vele bochten is de werkelijke lengte veel groter. Hoe groot precies, is onduidelijk, berekeningen verschillen van 330 tot zelfs 400 kilometer.
De Jordaan is een rivier die vaak voorkomt in de Bijbel. In het boek Jozua staat dat de Israëlieten na hun reis door de woestijn de Jordaan overstaken om het Beloofde Land te bereiken. In de evangeliën wordt verteld dat Johannes de Doper Jezus Christus doopte in deze rivier, vlakbij Betanië. Tegenwoordig laten mensen van overal ter wereld zich ook in de Jordaan dopen.
Dit is de discussieOnschuldige kreet of pure Jodenhaat?
De leus 'from the river to the sea, Palestine will be free' ligt erg gevoelig. De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema zei onlangs in de gemeenteraad dat ze vindt dat 'free Palestine' moet kunnen, maar dat 'From the river to the sea' te ver gaat, omdat daarmee het bestaan van de staat Israël niet wordt erkend.
De uitspraak is al langer discutabel. In 2021 kwam het zelfs tot een rechtszaak nadat een activist de leus had geroepen tijdens een demonstratie. De rechter oordeelde toen dat de uitspraak niet strafbaar is en het Hof in Amsterdam kwam afgelopen zomer tot dezelfde conclusie. Toch zien veel mensen 'From the river to the sea' niet als een onschuldige kreet, maar als pure Jodenhaat.
Dat laatste vindt ook Jan van Benthem, hij is buitenlandcommentator bij het Nederlands Dagblad. Volgens hem is de uitspraak heel sterk verbonden met Hamas en heeft de slogan vanuit Hamas een heel specifieke bedoeling: het vernietigen van de staat Israël.
"Ik vind de leus niet wenselijk, de uitspraak is altijd verbonden geweest aan de gewapende strijd tegen Israël. Alleen al als je zegt: een vrij Palestina van de rivier tot de zee, betekent het dat er geen Israël meer zal zijn. Daar is dan geen ruimte meer voor. Als de uitspraak echt wordt gedaan met de intentie om Israël te vernietigen, vind ik het antisemitisch. Maar veel mensen die de slogan gebruiken zullen dat niet beseffen en die intentie niet hebben."
Gerard Jonkman werkte voor het Rode Kruis in Palestijnse vluchtelingenkampen. Tegenwoordig is hij directeur van The Rights Forum, een kenniscentrum op het gebied van de kwestie-Palestina/Israël. In zijn ogen wordt de uitspraak gedaan met goede intenties en is er geen sprake van Jodenhaat bij mensen die de slogan gebruiken.
"Dit is een uitspraak met een heel lange historie. Hij komt al uit de jaren 60, ver voordat Hamas werd opgericht. De slogan komt erop neer dat mensen oproepen tot vrijheid en een einde aan de bezetting voor de Palestijnen. Ik denk dat het heel belangrijk is om te kijken wat de intentie is en de intentie die ik zie is absoluut geen Jodenhaat. De rechter heeft ook gezegd dat dit valt onder de vrijheid van meningsuiting."
Dat de rechter in 2021 oordeelde dat de uitspraak niet strafbaar is, zegt volgens Jan van Benthem niet alles. Hij denkt dat diezelfde rechter nu wel anders zou oordelen, omdat de slogan voor Israëliërs inmiddels veel meer betekent dan twee jaar geleden.
"In 2021 had je ook een conflict tussen Hamas en Israël, waarbij ook veel raketten werden afgeschoten. Maar dat was niet zo'n gruwelijk conflict als deze. Je moet kijken naar de realiteit van nu. De slogan betekent psychologisch nu veel meer voor de mensen aan de andere kant, die de aanvallen van deze maand hebben gezien. Ze zien het als de grootste aanval op Joden na de Tweede Wereldoorlog. Op hen komt de leus anders over dan hoe demonstranten het bedoelen. De boodschap ligt ook in het oor van de hoorder."
Luister onze podcast
Benieuwd naar de hele discussie? Luister hier naar Dit is de Dag (EO) waarin presentator Tijs van den Brink het debat leidt met Jan van Benthem (Buitenlandcommentator Nederlands Dagblad) en Gerard Jonkman (The Rights Forum).
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenVeel zorgen over strijd tussen Israël en Palestijnen
Veel mensen in Nederland maken zich zorgen over de strijd tussen Israël en de Palestijnen. Dit komt naar voren uit een onderzoek van I&O Research in samenwerking met de Volkskrant. De meerderheid vindt dat Hamas het geweld heeft laten oplaaien. Ongeveer driekwart van de mensen vindt dat die partij verantwoordelijk is, terwijl bijna niemand (slechts 4%) denkt dat Hamas nauwelijks tot niet verantwoordelijk is.
Naast Hamas houdt een flink deel Israël (45%) en vooral premier Netanyahu (51%) volledig of grotendeels verantwoordelijk voor het conflict. Als het gaat om de Palestijnse Autoriteit, die de controle heeft over delen van de Westelijke Jordaanoever maar niet over de Gazastrook, vindt slechts 28% dat ze verantwoordelijk zijn voor de situatie.
Uit het onderzoek blijkt ook dat oudere mensen zich meer zorgen maken over de strijd dan jongeren. Onder de 50-64-jarigen is 82% bezorgd, terwijl bij de 65-plussers dit percentage 93% is. Bij jongeren zijn de zorgen ook hoog, bijna 70%, maar wel flink lager dan bij ouderen.
De onderzoekers vroegen ook hoeveel mensen het eens zijn met de manier waarop de Nederlandse regering het conflict tussen Israël en de Palestijnen aanpakt. Daaruit blijkt dat jongeren kritischer zijn dan ouderen. Onder de 65-plussers steunt 35% de reactie van de regering, terwijl slechts 17% van de 18 tot 24 jarigen dit doet. Het percentage mensen dat het er niet mee eens is, is ongeveer hetzelfde, maar jongeren weten het vaker niet.
Praat mee
Hoe kijk jij naar het conflict in Israël en de Palestijnse gebieden? Moeten we een kant kiezen of juist niet?
- Hoe herken je nepnieuws tussen alle berichten over Israël en Gaza?
Hoe herken je nepnieuws tussen alle berichten over Israël en Gaza?
- Hoe komt Hamas toch aan al dat geld voor raketten en drones?
Hoe komt Hamas toch aan al dat geld voor raketten en drones?
