Hoe herken je nepnieuws tussen alle berichten over Israël en Gaza?

Volop nepnieuws verspreid over Israël en Gaza

Sinds zaterdagochtend is de oorlog tussen Israël en de Palestijnse terreurbeweging Hamas in volle gang. Op social media verschijnen ontzettend veel berichten over wat er allemaal gebeurt, daar in de Gazastrook en Israël. Die berichten komen voor een deel van professionele journalisten, zij werken voor bekende nieuwsorganisaties. Maar de updates komen óók van 'gewone burgers'. En die kloppen niet altijd. Afhankelijk van wie je precies volgt op social media, staan deze berichten meestal gewoon door elkaar op je tijdlijn. Daardoor kan het lastig zijn om echt nieuws te onderscheiden van nepnieuws.

Zo ging er deze week een video rond op social media waarin kinderen te zien waren die worden vastgehouden in kooien. Hamas zou deze kinderen opgesloten houden, was daarbij de boodschap. Maar wat bleek? Deze video is vier jaar oud. Ook werden er beelden gedeeld van raketaanvallen die al jaren oud zijn. 

Waarom maken mensen eigenlijk nepnieuws? Daar kunnen ze verschillende redenen voor hebben. Een daarvan is geld verdienen. Hoe meer kliks op een artikel of een video, hoe meer geld de makers krijgen voor advertenties. Een andere belangrijke reden waarom mensen nepnieuws verspreiden, is omdat ze meningen willen beïnvloeden en verwarring willen zaaien. Door negatieve berichten over de andere partij te delen, kunnen mensen slechter over de vijand gaan denken.

Wist je dat nepnieuws pas sinds 2017 in de Van Dale staat? Het artikel gaat verder onder deze video van NOS op 3.

Wie is verantwoordelijk voor betrouwbaar nieuws over Israël en Gaza?

Dat er nepnieuws verspreid wordt, daar is geen ontkomen meer aan. De vraag is nu wie er verantwoordelijk voor is dat mensen zo goed mogelijk geïnformeerd worden en dat ze nieuws zien dat klopt. Is dat alleen een taak voor officiële nieuwsorganisaties? Of hebben mensen zelf ook een bepaalde verantwoordelijkheid?

Volgens journalist Peter Olsthoorn is het in ieder geval belangrijk dat officiële nieuwsorganisaties goed checken of iets klopt. Toch heeft dit volgens hem geen invloed op mensen die niet per se op zoek zijn naar de waarheid. Olsthoorn zegt dat je moet kijken naar wat nepnieuws bij de ontvanger doet. En die laat zich niet zo makkelijk overtuigen door factcheckers, zegt hij bij Dit is de Dag (EO).

000

scherm sluiten

000

Peter Olsthoorn

Journalist

"We zijn afhankelijk van officiële nieuwskanalen. Twitter is één groot open riool de afgelopen dagen. Het is verschrikkelijk wat daar allemaal passeert wat niet waar is. Als iets miljoenen keren rondgaat, dan is het de taak van officiële nieuwsorganisaties om te proberen, voor zover mogelijk, het te checken. Hoe verschrikkelijk de beelden ook, dat is ons werk als journalist. Je moet niet je eigen gevoeligheid als maatstaf nemen."

000

000

scherm sluiten

000

"Toch is er altijd een flink deel complotdenkers, die willen liever geen genuanceerd nieuws consumeren. Zij zoeken onderbouwing voor hun gevoel. Ze zijn in dit geval meer voor Israël of juist meer voor de Palestijnen, en dan zoeken ze soms ook het nepnieuws dat die opvatting ondersteunt."

000

Van wat er circuleert op internet zoekt Yorick de Vries voor de NOS uit wat waar is en wat niet. Hij vindt net als Peter Olsthoorn dat nieuwsorganisaties een belangrijke taak hebben om te controleren wat klopt en wat niet. Maar het valt hem ook op dat mensen op sociale media zelf weinig actie ondernemen om te controleren of berichten wel of niet waar zijn. Ze zouden daar wel iets meer mee bezig mogen zijn, zo zegt De Vries.

000

scherm sluiten

000

Yorick de Vries

Online onderzoeker

"Het is ook een beetje de eigen verantwoordelijkheid van mensen om te controleren of iets wel of niet klopt. Mensen zijn de laatste tijd wel heel veel 'passief' nieuws aan het consumeren. Op TikTok of Twitter is het enige wat je hoeft te doen: scrollen, liken en retweeten. Je bent dus niet per se actief bezig met wat er in die berichten naar voren komen. Mensen zouden daar meer verantwoordelijkheid in kunnen nemen. Bijvoorbeeld door zelf na te gaan of de bronnen die ze volgen op sociale media wel of niet betrouwbaar zijn. Ga eens kijken of bepaalde kanalen in het verleden gefactcheckt zijn en ontvolg deze als ze onbetrouwbaar zijn."

000

Luister onze podcast

Benieuwd naar de hele discussie? Luister hier naar Dit is de Dag (EO) waarin presentator Joram Kaat in gesprek gaat met journalist Peter Olsthoorn en online onderzoeker Yorick de Vries.

• De Israëlische vlag hijsen als steunbetuiging: waarom kiezen gemeenten zo verschillend?

  De Israëlische vlag hijsen als steunbetuiging: waarom kiezen gemeenten zo verschillend?

• Oorlog in Israël en Gazastrook wakkert enorme polarisatie weer aan: 'Een 'ja maar' past nu niet'

  Oorlog in Israël en Gazastrook wakkert enorme polarisatie weer aan: 'Een 'ja maar' past nu niet'