Christelijke leiders spreken zich uit tegen extreemrechts: maar is dat wel nodig?
30 september 2024 · 17:00| Leestijd: 6 min
Update: 1 oktober 2024 · 10:59
In dit artikel aan het woord
"Ik vind dat kerk en staat gescheiden moeten zijn. Maar de kerk mag wel zeggen: in principe is ieder mens gelijk en ieder mens geliefd."
"Ik kan me totaal niet vinden in de verklaring. Er wordt een karikatuur gemaakt van de zorgen van mensen."
"Ik vraag me werkelijk af hoe je de Bijbel en de christelijke normen en waarden kan rijmen met de standpunten die de PVV uitdraagt."
"Het is de verantwoordelijkheid van de mensen zelf wat ze stemmen. Wij gaan als PKN geen stemadvies geven."
"Doordat ze in de verklaring de koppeling maken naar de PVV en Forum voor Democratie, sluiten ze mensen uit."
In het kort
"Extreemrechts en het evangelie gaan niet samen", dat zeggen ruim achthonderd christelijke leiders, waaronder dominees en theologen. Maar moet de kerk zich wel bemoeien met de politiek?
Samenvatting van DIT artikel
Christelijke leiders, waaronder dominees en theologen, ondertekenden een verklaring dat het evangelie en extreemrechts onverenigbaar zijn. Ze wijzen op de noodzaak voor de kerk om stelling te nemen tegen extreemrechtse ideologieën, die volgens hen in strijd zijn met de christelijke waarden van gelijkwaardigheid en solidariteit.
Initiatiefnemer Harmen Niemeijer, directeur van Micha Nederland, benadrukt dat het evangelie vraagt om iedereen lief te hebben, zonder uitsluiting, en ziet dat niet als politiek, maar als een moreel gesprek. Trijnie Bouw van de Protestantse Kerk Nederland vindt dat de kerk geen politieke uitspraken moet doen, maar dat mensen moeten nadenken over hun eigen verantwoordelijkheid en in hun eigen kerk het gesprek moeten aangaan. PVV-stemmer Bert Schouwstra voelt zich weggezet en vindt dat de zorgen van veel mensen karikaturaal worden voorgesteld. Predikant Cynthia Haaswijk begrijpt niet hoe christenen de standpunten van de PVV kunnen rijmen met Bijbelse waarden. BBB-Statenlid Niels Oosterom vindt dat de verklaring juist uitsluit in plaats van verbindt.
Wat denk jij?
Evangelie en extreemrechts gaan niet samen
Aantal reacties: 0
Christelijk manifest tegen extreemrechts
Het duurde een paar weken, maar toen waren er achthonderd ondertekenaars voor de verklaring 'Evangelie en extreemrechts gaan niet samen'. De ondertekenaars zijn christelijke leiders, waaronder veel dominees en theologen.
Wat is extreemrechts?
Extreemrechtse partijen zijn antidemocratisch. Ze verwerpen de beginselen van de parlementaire democratie. En daarbij wordt het gebruik van geweld niet uitgesloten. Radicaal-rechtse partijen zijn niet per se antidemocratisch. Ze respecteren in principe de basisregels van de democratie. Maar sommige ideeën van radicaal-rechtse partijen staan wel op gespannen voet met democratische waarden, zoals de bescherming van de rechten van minderheden.
Bron: Montesquieu Instituut
Het manifest is een initiatief van de christelijke organisatie Micha Nederland. De verklaring begint met een korte motivatie. Gewezen wordt op extreemrechtse politieke partijen die door heel Europa verkiezingen winnen en deelnemen aan regeringen. In andere landen hebben kerkleiders duidelijk stelling genomen. De boodschap van die kerkleiders is dat extreemrechts gedachtegoed en extreemrechtse politiek niet samengaan met het evangelie. "In Nederland overheerst tot nu toe de stilte vanuit kerkelijk leiderschap", aldus de ondertekenaars. Omdat ze vinden dat de kerk nu stelling moet nemen, komen ze met deze verklaring. Ze roepen daarnaast heel christelijk Nederland op de verklaring te onderschrijven.
De ondertekenaars vinden dat iedereen gelijkwaardig is en dat niemand tot één kenmerk gereduceerd mag worden. Daarnaast vinden ze dat een christelijke levensovertuiging onmogelijk kan samengaan met een extreemrechtse ideologie. Verder onderschrijven ze dat christelijke leiders niet mogen zwijgen over extreemrechts.
Wat vinden de ondertekenaars nog meer?
1. Menselijke waardigheid behoort tot de kern van het christelijk geloof. Iedereen is gelijkwaardig en mag niet tot één kenmerk gereduceerd worden. Dehumaniserende taal en metaforen zijn onacceptabel en doen geen recht aan de diversiteit van mensen.
2. Een christelijke levensovertuiging kan onmogelijk samengaan met een extreem-rechtse ideologie. Extreemrechtse (politieke) partijen benadrukken dat westerse volken superieur zijn aan andere volken. Dit wij/zij-denken ondermijnt naastenliefde en staat haaks op het evangelie van Gods liefde voor álle mensen zonder enig onderscheid.
3. Onze roeping tot naastenliefde is onbegrensd. We moeten ook opkomen voor anderen, niet alleen voor onszelf. Het idee van ‘eigen volk eerst’ staat haaks op de Bijbelse boodschap van solidariteit met allen.
4. Gemakzuchtige politiek is schadelijk en het is belangrijk om ons daartegen te verzetten. Politici wijzen vaak bepaalde groepen aan als zondebok en bieden simpele oplossingen voor complexe problemen. Dit creëert onrust en verergert het lijden van mensen.
5. Christelijke leiders mogen niet zwijgen over extreemrechts. Het is onze verantwoordelijkheid om te voorkomen dat extreemrechtse denkbeelden 'normaal' worden. Dit is cruciaal voor de geloofwaardigheid van het evangelie en vraagt om reflectie op de geschiedenis van de kerk.
6. De profetische stem mag niet verstommen uit angst voor polarisatie. Het is noodzakelijk om voor gerechtigheid te staan. Ons geloof vraagt ons dringend om te blijven praten over racisme en discriminatie, zodat ons evangelie krachtig blijft.
NB: Dit is een korte samenvatting van de verklaring. De originele tekst lees je hier.
PVV en Forum voor Democratie
In de verklaring worden twee politieke partijen bij naam genoemd, de PVV en Forum voor Democratie (FvD). Deze partijen stellen volgens het manifest dat: "De superioriteit van westerse landen mede te danken is aan onze (...) joods-christelijke erfenis. Politici van die partijen zeggen te willen strijden voor het behoud van de joods-christelijke cultuur, waarbij het volgens hen nodig is om (...) niet-westerse migranten te weren." De tekst gaat verder: "Hierdoor worden niet-westerse groepen, en in het bijzonder moslims, neergezet als tweederangs burgers. De naam van Christus wordt hiermee misbruikt."
De opstellers hebben ervoor gekozen om de term extreemrechts te gebruiken en niet radicaal-rechts. Dit motiveren ze als volgt: "Partijen als de PVV en FvD ondermijnen de democratische rechtsstaat door bijvoorbeeld de rechterlijke macht en de vrije pers aan te vallen en discriminerende voorstellen te doen die tegen grondrechten ingaan. Ze gebruiken hun democratische rechten om de democratie zelf uit te hollen."
Dit is de discussieMoeten christelijk leiders zich uitspreken tegen extreemrechts?
Honderden christelijke leiders hebben zich dus uitgesproken tegen extreemrechts. Maar is dat wel iets wat de kerk moet doen? Harmen Niemeijer, directeur van Micha Nederland, nam het initiatief voor de verklaring. Hij vertelt bij Dit is Tijs (EO) waarom:
"God houdt van iedereen. Het kan niet zo zijn dat we mensen uitsluiten. Het fascinerende is dat onze verklaring nu wordt uitgelegd als een politiek manifest. Maar wij zeggen eigenlijk dat het evangelie ons vraagt om om te kijken naar iedereen. En daarin is er geen grens en geen onderscheid tussen mensen. Wij spreken ons niet uit tegen de overheid, wij vinden dat het gesprek in de kerk gevoerd moet worden."
"Ik vind dat de kerk en staat gescheiden moeten zijn. Maar ik vind ook dat de kerk mag zeggen: in principe is ieder mens gelijk en ieder mens geliefd. Als we dat al niet meer kunnen zeggen. Dat maakt het wel heel ingewikkeld. Ik snap dat mensen er een politieke boodschap in lezen, maar dat is niet wat wij zeggen. Onze oproep is: laten wij het gesprek voeren over dit ingewikkelde onderwerp. Ik herken bij mijzelf ook racistische reflexen. En ik denk dat we het daar te weinig over hebben. Samenleven met de ander is moeilijk, maar daar moet je het gesprek over aangaan."
In andere Europese landen hebben kerken zich al uitgesproken tegen extreemrechts. Maar de PKN, de grootste protestantse kerk van Nederland, heeft nog niet van zich laten horen. De voorzitter van de PKN, Trijnie Bouw, vindt dat niet iets wat de kerk moet doen:
"Het is voor ieder kerklid ontzettend belangrijk om hierover na te denken. Waartoe ben ik geroepen? En van daaruit ook: wat is mijn politieke voorkeur? Dat is de verantwoordelijkheid van de mensen zelf. Ze moeten in vrijheid en in de lokale geloofsgemeenschap daarover het gesprek voeren. Dat gebeurt gelukkig ook heel veel. Maar wij gaan geen stemadvies geven. Ik ben geen paus."
"Als we ons uitspreken doen we dat in concrete gevallen. Waarbij we ook vanuit de praktijk horen dat het ingaat tegen wat barmhartig en rechtvaardig is. We hebben ons bijvoorbeeld uitgesproken over het afschaffen van de bed-bad-broodregeling."
Niet iedere christen kan zich vinden in de verklaring. Bert Schouwstra is christen, maar stemde PVV bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen. Toen hij de verklaring las dacht hij: daar gaan we weer.
"Ik ben geen islamofoob, maar ik ben wel bang voor de radicale islam die onze maatschappij veracht en eigenlijk gewoon omver wil werpen. Dat moeten we hier niet willen hebben. Alleen de PVV laat dat geluid horen. Ik was altijd een trouwe CDA-stemmer."
"Ik kan me totaal niet vinden in de verklaring. Er wordt een karikatuur gemaakt van de zorgen van mensen. Het zijn oprechte zorgen van 2,5 miljoen mensen over wat er gaande is in dit land. Alles wordt maar onder extreem geschaard en richting het nazisme getrokken. Ik voel me nu weggezet. Er zijn nu achthonderd mensen die mij heel boos aankijken omdat ik PVV heb gestemd. Welke kant gaan we op?"
Toen predikant Cynthia Haaswijk de verklaring las, zette ze direct haar handtekening eronder. Ze vond het een "no-brainer". Ze begrijpt niet hoe andere christenen op de PVV kunnen stemmen.
"Ik kan extreemrechts en het evangelie niet rijmen. En ik vraag me af hoe anderen het wel kunnen rijmen. Meneer Schouwstra, u noemt zichzelf christen, en ik vraag me werkelijk af hoe u de Bijbel en de christelijke normen en waarden kan rijmen met de standpunten die de PVV uitdraagt en waar u klaarblijkelijk achter staat. Ik ben daar echt oprecht benieuwd naar."
BBB-Statenlid Niels Oosterom is net als PVV-stemmer Schouwstra niet blij met de verklaring.
"In de verklaring veroordelen ze een aantal daden van wat zij extreemrechts noemen. En vervolgens maken ze ook de koppeling naar Fvd en PVV, daarmee sluiten ze die mensen uit. Terwijl het doel van de verklaring is om juist geen mensen uit te sluiten."
Wat denk jij?
De kerk mag zich uitspreken over politiek
Aantal reacties: 0
'De kerk moet politiek en geloof gescheiden houden'
Mag de kerk zich uitspreken over politieke ontwikkelingen? Wij vroegen het ons WhatsApp-panel. De reacties lees je hieronder.
"Ik vind het vreemd dat de kerken dit uitgesproken hebben. De kerk moet bij zijn stof blijven, politiek en het geloof gescheiden houden. Links is bovendien gevaarlijker."
"Ik vind dit zulke onzin; de PVV en FvD zijn niet extreemrechts. Bovendien: deze partijen knokken voor een groot deel voor onze eigen mensen, de Nederlandse burgers, terwijl partijen als PvdA en GroenLinks alleen maar beleid voeren dat het land kapotmaakt. Als de grenzen openblijven, komen er met de dag meer mensen onder de armoedegrens. Dat ik minstens tien jaar op een huis moet wachten terwijl mensen die hier net komen voorrang krijgen, is 100% links beleid. Dáár gaat het land kapot aan."
"Ik vind het goed, zelfs noodzakelijk, dat de kerk waarschuwt voor sterke tendensen in de samenleving die het land te gronde richten. Het gedachtegoed van extreemrechts heerst bij de PVV en krijgt steeds meer steun - ook onder christenen. Een heilloze, egoïstische weg!"
"Ik vind dat wij als Christenen ook realistisch moeten zijn . Aangezien er veel jonge mannen van allerlei pluimage en islamitische landen hiernaartoe komen, lijkt mij dat er nauwkeurig gekeken moet worden of ze daadwerkelijk uit een bedreigende situatie komen. Maar vooral vind ik dat ze zich ook aan moeten passen aan onze cultuur. Dat doet ellk fatsoenlijk mens als ze op visite gaan."
"Ze hebben de vrijheid om te zeggen wat ze willen, zou ik zeggen. Daarbij, als de kerk ergens vroeger goed voor was, was het wel fatsoen en medeleven. Daar kunnen de PVV en FvD nog veel over leren."
"Ik vind dit echt heel vreemd. Christenen spreken zich ook niet op deze manier uit tegen abortus en euthanasie, terwijl dat mij veel belangrijker lijkt. Ik vind deze verklaring niet christelijk, maar gewoon heel erg links."
Wil jij ook meepraten over dit soort onderwerpen en je mening laten horen? Meld je dan aan voor het DIT-WhatsApp-panel door op het blokje hieronder te klikken. Je WhatsApp-applicatie opent dan automatisch. Stuur ons 'DIT AAN' in het chatgesprek. Dan ben je aangemeld!
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel?
Kijk Dit is Tijs (EO) terug
In Dit is Tijs (EO) gaat Tijs van den Brink verder over dit onderwerp in gesprek met Harmen Niemijer (directeur Micha Nederland), Cynthia Haaswijk (ondertekenaar en voorganger), Trijnie Bouw (voorzitter PKN) en Bert Schouwstra (christelijke PVV-stemmer). Bekijk de volledige uitzending hieronder.
Wil jij de aflevering liever streamen? Klik hier om de aflevering te bekijken via NPO Start.
Dit maakten we ook- Strengste asielbeleid ooit: wat denken christenen hiervan? 'Het is een barmhartigheidscrisis'
Strengste asielbeleid ooit: wat denken christenen hiervan? 'Het is een barmhartigheidscrisis'
