Docent Gijs maakte een lesbrief over de Derde Wereldoorlog: 'Sommigen leerlingen willen meevechten'

Gijs staat voor de klassen van de bovenbouw Mavo en Havo van het Isendoorncollege te Warnsveld. Zijn lesbrief ‘Derde Wereldoorlog’ was eerder al een groot succes. Helemaal toen hij in een wit veiligheidspak met gasmasker voor de klas verscheen. “Voor de grap deden we alsof de Russen waren binnengevallen.” Wat dat betreft is Gijs niet zo bang dat je de kinderen daarmee bang maakt. “Ach, en een beetje humor relativeert.”

Gijs tijdens zijn les over de Derde Wereldoorlog

Onrust

Vandaag doet leraar Gijs het wat rustiger aan, hoewel hij het niet kon laten om wat oude spullen uit zijn eerste wereldoorlog-verzameling mee te nemen: twee gasmaskers en een Franse helm. Toch begrijpt Gijs ook de kritiek op al die aandacht voor rampen en oorlog. “Ik bedoel, zo’n boekje in de bus om je voor te bereiden creëert ook een bepaald gevoel van onrust. Dat snap ik wel. Maar het is niet verkeerd om mensen een beetje te attenderen. Het gaat ook niet alleen over oorlogssituaties. Neem die stroomstoring een half jaar geleden in Spanje. Die Spanjaarden konden niks meer. Het is echt niet verkeerd om voorbereid te zijn. Kijk, we leefden tot nu toe in gouden tijden en daarom is zelfredzaamheid niet vanzelfsprekend meer. Dus ja, het wakkert misschien onrust aan maar wees dan gewoon voorbereid.”  

Een rondje door de klas laat overigens zien dat niet bij alle kinderen thuis de paniek al toegeslagen is. Vooraan zitten Elisa en Sara. “We hebben het er wel eens over gehad thuis, maar volgens mij hebben we verder niks voorbereid,” vertelt Sara. “Ik denk dat mijn vader het wel wil, maar dat mijn moeder het niet nodig vindt.” Elisa valt haar bij: “Nee, bij ons ook niet. We hebben wel wat pasta en saus.” Ruben zit in het midden van de klas en vult lachend aan: “Ja, wij hebben ook wel wat flessen water en een paar blikken soep, maar vooral veel flessen wijn in de kelder.”

"Als er oorlog komt en ik ben 18, dan wil ik best wel meevechten."

Docent Gijs merkt dat ook de jongeren zelf niet zo bezig zijn met oorlogsdreiging en rampen. “Sommige leerlingen zijn wel betrokken bij wat er gebeurt in de wereld, maar de meesten denken: ik leef mijn leven, heb mijn vrienden en vriendinnen en ik zie het allemaal wel. Ze zijn voornamelijk bezig met kind zijn, gelukkig maar. En als ik het dan opwerp, of ze bang zijn voor oorlog bijvoorbeeld, ontstaat er een gesprek en dat is goed.” En als dat gesprek eenmaal op gang komt, valt er toch meer over te zeggen dan wat pasta en saus in de kelder.  

Elisa (15)

Vechten

Zo had geen van de leerlingen verwacht dat de oorlog tussen Rusland en Oekraïne zo lang zou duren. Sara: “Toen het begon, vond ik het niet heel spannend. Ik dacht dat het gewoon maar even zou zijn en dat het niet een hele serieuze oorlog zou worden.” Jan, aan de ander kant van de klas, valt haar bij: “Ja, ik dacht ook: het is rot voor Oekraïne, maar over een paar maanden is het wel weer klaar." Zijn buurman Kick blijft nuchter: “Maar ik focus me meer op school dan op die oorlog. Dit jaar hebben we examens.”

Toch is vooruitkijken ook wel weer lastig door die oorlog, vindt Sara: “Nou ja, ik weet niet zo goed hoe de toekomst eruitziet. Er is een kans dat er iets gebeurt met die oorlog.” Jan laat zich niet zo gauw van zijn stuk brengen: “Ach, ik denk dat het over tien jaar nog steeds hetzelfde is. Dat er verder niks gaat gebeuren. Poetin zegt zoveel maar hij heeft het lef niet. Hij is alleen maar bezig met bangmakerij. Dus over tien jaar werken we allemaal en hebben we een mooi huis.” Kick naast hem, laat zijn focus op het examen toch even varen: “Ja, maar ik denk wel dat als er oorlog komt, dat het gelijk een wereldoorlog wordt. Omdat China achter Rusland staat.”

Kick (15)

Hij krijgt Jan er nog steeds niet mee op de kast: “Ik denk ook weleens dat er een derde wereldoorlog komt, maar ik ben er niet heel bang voor.” Benny heeft er gemengde gevoelens bij: “Hebben we straks eindelijk school afgemaakt, kan je eindelijk gaan werken, komt er oorlog en moet je het leger in. Dat is dan toch weggegooide tijd?” Het leger is uiteraard een onderwerp dat voorbijkomt. Moet de dienstplicht weer worden ingevoerd? Moeten jongeren vrijwillig een dienstjaar doen? Kick is stellig: “Als er oorlog komt en ik ben 18, dan wil ik best wel meevechten.” Ook Jan is van de partij: “Als het moet, zou ik in het leger gaan.” Bang voor kogels is hij niet: “Nee, dan gebeurt het maar. Het is wat het is. Maar goed, ze roepen al een tijdje dat het oorlog wordt en dat is nog steeds niet gebeurd.”

Ruben (15)

Elisa valt hem bij: “Ja, het is meer dat we iets van een cyberaanval gaan krijgen. Of nu met die drones. We horen al vijf jaar dat het naar Nederland kan komen. We weten het nu wel.” Het zit Benny toch niet lekker: “Ja, maar er moet nu wel een keer een einde aan komen, anders zitten we hier over tien jaar nog mee. Ben je eindelijk klaar met school, moet je het leger in. Dat ga ik niet doen, hoor. Daar heb ik geen zin in.” Dat vindt Sara ook: “Ik zou zeker niet in het leger willen, maar als het moet, dan moet het. Ik vind het ook niet echt eng als er oorlog komt. Het enige wat ik eng vind, zijn de wapens die ze nu hebben: dat je heel Nederland zou kunnen platgooien. Dat is wel eng, maar ik maak me daar ook niet heel veel zorgen over.”

"Toen Rusland Oekraine binnenviel, was het echt een hype op TikTok."

Info bombardement

Gijs kent de geluiden uit zijn klas wel. Wat hij opmerkelijk vindt, is dat de kinderen het ene grote nieuwsfeit nauwelijks opmerken en zich dan over een ander feit heel druk maken. “Toen Israël bijvoorbeeld bij die aanval op Iran die generaal had gedood, vroegen kinderen ineens: komt er een derde wereldoorlog? Dat vond ik bijzonder. Was het social media waardoor dat opeens naar voren kwam?”

Daar ziet Gijs een belangrijke taak voor hem als docent. "De tienerjaren zijn je meest vormende jaren. Hoe jij nadenkt over de wereld. Je politieke voorkeur, je seksuele voorkeur, alles wat met jouw eigenheid te maken heeft. De kinderen worden ondertussen, om in de sfeer te blijven, gebombardeerd met info via social media. En driekwart daarvan is waarschijnlijk troep. Dus als docent kan ik dat met ze bespreken en de nuance aanbrengen in wat er op ze afkomt. Dat is heel dankbaar en nuttig werk, en heeft effect op de lange termijn." Hij geeft een voorbeeld: “Toevallig hadden we het net over de holocaust. Begint er ineens een jongen over 271.000 slachtoffers in plaats van 6 miljoen. Al dat soort theorieën en desinformatie komt bij de kinderen binnen. En zij zijn nog niet media-wijs of in staat om dat te filteren.”

Benny (15)

Wat nieuwsgaring betreft, speelt social media een grote rol. Elisa: “Ik hoorde via TikTok dat Rusland Oekraine was binnengevallen. Er kwamen toen ineens heel veel berichten over, het was echt een hype. Iedereen was heel erg voor Oekraïne.” Maar Elisa leunt niet alleen op de socials voor haar nieuws: “Als ik iets op social media zie, dan kijk ik ook bij de NOS of het klopt." De anderen beamen dat. Hoewel social media wel een belangrijke bon blijft, krijgen de meesten ook nieuwsmeldingen via de NOS app. En Kick heeft daarnaast zo zijn extra bronnen: “Ik luister gewoon naar mijn ouders.” Ruben: “Mijn ouders kijken ‘s avonds altijd het nieuws. Dus dat krijg ik dan ook mee.” Kritisch blijven is belangrijk volgens Benny: “Soms zie je dingen waarvan je je afvraagt of het wel echt is. Dan zoek ik het op op google, of het van een betrouwbaar account komt.”

Sara (16)

Bang maken

Dus de vraag of we onze jongeren bang maken met berichten over oorlog, is eigenlijk een gepasseerd station: ze krijgen het toch al binnen. En dat vinden de jongeren bij Gijs in de klas niet erg, als ze maar weten hoe ze ermee om kunnen gaan.

Ruben kan dat wel: “Het is belangrijk dat we weten wat er gaande is in de wereld. Maar het leven gaat verder ook gewoon door. Wij zitten nu dus in ons examenjaar, dus voor ons is het belangrijk dat we focussen op school en niet alleen maar met oorlog bezig zijn.” Jan: “Ik wil wel weten wat er allemaal gebeurt. Dat ik ook een soort van wijsheid hebt, dat ik van alle dingen iets weet, hoe het allemaal gebeurt in de wereld. Want stel je voor dat er een oorlog uitbreekt en je weet van niks, dat is ook een beetje raar, toch?”  

Sara zit dan toch meer in team Ruben: “Ja, het is belangrijk om een beetje te weten wat er gaande is in de wereld. Maar ik denk ook weer niet dat je teveel hoeft te weten, zeg maar. We moeten ook gewoon naar school en ons concentreren.” Jan: “Maar stel dat de overheid zegt: het komt wel goed, er is niks aan de hand, en er gebeurt opeens wel iets? Dan is iedereen boos: waarom hebben jullie niks gezegd? Waarom zijn we niet voorbereid? Dus ik vind dat de overheid dat juist goed doet en dat we voorbereid moeten zijn op de dingen die we kunnen verwachten.”

Jan (16)

Benny: “Ja, als er iets gebeurt en je weet niet wat het is, dan heb je ook gelijk paniek. Dan gaan mensen dingen doen die ze misschien beter niet hadden kunnen doen.” Elisa: “Maar nu is het al een hele ophef over die drones en dat ze Nederland aan het bespioneren zijn. En dan die noodpakketten. Dat was ook in het Sinterklaasjournaal. Dan denk ik: moet je die kinderen helemaal bang maken dan? Ik vind dat niet zo nodig.” Sara: “Maar ik vind die drones eigenlijk wel weer eng, want dan weet je dat ze er over nadenken om iets met Nederland te doen.”

Basis

Daarom is Gijs ervan overtuigd dat je maar beter de juiste feiten op tafel kunt leggen: "Een eigen mening begint bij feiten." Dat was ook een belangrijke motivatie om zelf lesbrieven te schrijven. “En dan gewoon met kinderen het gesprek erover aangaan. Ook over angstgevoelens daarbij. En dan kun je gaan speculeren: moeten we ons zorgen maken, waarom zou het fout kunnen gaan? Waarom zou het niet fout kunnen gaan? Dat bespreken we op die manier met elkaar.” Gijs merkt dat dat werkt voor zijn leerlingen: "Het geeft meer duidelijkheid. Ze vormen een visie op bepaalde onderwerpen en leren beter na te denken."

Gijs Korenblik: 'Het verleden is nog steeds onderdeel van ons wezen.'

Hij vervolgt: "En pas als je de juiste feiten hebt, kan je ook kijken naar de verschillende perspectieven daarop. Kijk naar Oekraïne: je kunt op verschillende manieren naar de feiten kijken. De Russische visie: dat de NAVO de afgelopen 30 jaar tegen alle afspraken in toch uitbreidde. En de Oekraïense: een soeverein land dat wordt binnengevallen en wordt bedreigd met kernwapens. Als kinderen die beide perspectieven weten, dan kunnen zij daar zelf over nadenken en op basis van de feiten zelf een mening vormen. Dat is het gouden ei zeg maar."  

"Pas als je het verleden kent, begrijp je je plaats in het heden.”

Geschiedenis is daarbij onmisbaar volgens Gijs: “Ik combineer de twee vakken vaak met elkaar. Geschiedenis geeft een mooie doorkijk van het verleden naar het heden. En vice versa. Hoe komen bepaalde ideeën en ontwikkelingen tot stand? Hoe ging dat vroeger?

Als ik het heb over de Eerste Wereldoorlog, kan ik gelijk ook de loopgraven van Oekraïne laten zien. Of als ik het over de Holocaust heb: hoe herken je genocide? Dingen uit het verleden, komen terug in het heden. Het verleden is nog steeds onderdeel van ons wezen. Je moet die basis hebben om het 'nu' te begrijpen. Pas als je het verleden kent, begrijp je je plaats in het heden.”

Dit maakten we ook

• Truus Krijnen-Wagenaar (105): ‘Dit keer zal het me niet gebeuren dat ik niet voorbereid ben!’

  Truus Krijnen-Wagenaar (105): ‘Dit keer zal het me niet gebeuren dat ik niet voorbereid ben!’

• 'Er zijn nog veel essentiële zaken die ontbreken': Dit móet er in jouw noodpakket

  'Er zijn nog veel essentiële zaken die ontbreken': Dit móet er in jouw noodpakket

• Column Corien: 'Moet er een bijl, een hakmes in mijn noodpakket?'

  Column Corien: 'Moet er een bijl, een hakmes in mijn noodpakket?'

• Kabinet scherpt advies aan: alle Nederlanders hebben een noodpakket voor 72 uur nodig

  Kabinet scherpt advies aan: alle Nederlanders hebben een noodpakket voor 72 uur nodig

• Ben jij voorbereid op langdurige stroomstoringen? Veel Nederlanders hebben een noodpakket in huis

  Ben jij voorbereid op langdurige stroomstoringen? Veel Nederlanders hebben een noodpakket in huis

• Is de overheid zelf wel goed voorbereid op een ramp? 'Ze laten steken vallen'

  Is de overheid zelf wel goed voorbereid op een ramp? 'Ze laten steken vallen'

• Moet jij je voorbereiden op een wereldoorlog of een enorme ramp?

  Moet jij je voorbereiden op een wereldoorlog of een enorme ramp?