Nieuwjaarstraditie onder vuur
Hoe lang mogen we zelf nog vuurwerk blijven afsteken?
2 december 2023 · 06:00
Update: 19 december 2023 · 10:11
In gesprek met
Tjeerd de Faber
Oogarts
"In de coronajaren is aangetoond dat een landelijk vuurwerkverbod zorgt voor veel minder gewonden."
Emiel Willemsen
Vuurwerkverkoper
"Als er een landelijk vuurwerkverbod komt, gaat iedereen naar het buitenland. Dan heb je er helemaal geen controle meer over."
Rob Metz
Burgemeester Soest
"De schade aan mens, milieu en dier werd op zó groot, dat het niet meer opwoog tegen het individuele plezier van vuurwerk."
Henk van Dijk
Nationale Politie
"Er vallen rond de jaarwisseling tal van gewonden en soms zelfs doden. Dat is toch volkomen onacceptabel?"
In het kort
Oliebollen eten, het aftelmoment om twaalf uur en natuurlijk vuurwerk afsteken. Allemaal tradities die je ongetwijfeld doen denken aan de jaarwisseling. Toch is de traditie van het vuurwerk afsteken aan het veranderen: in steeds meer gemeenten mag het al helemaal niet meer.
Wat denk jij?
Wat vind jij van deze ontwikkeling?
Dit is de situatie
Vuurwerkverbod op steeds meer plekken
Dit jaar hebben meer gemeenten besloten om een vuurwerkverbod in te voeren. In zestien gemeenten mag je deze jaarwisseling helemaal geen vuurwerk afsteken. Vorig jaar was dat nog zo in twaalf gemeenten. Daarnaast zijn er nog drie gemeenten die erover nadenken om dit verbod in te laten gaan vanaf de jaarwisseling van 2024 naar 2025.
Voor het eerst hebben Tilburg, Arnhem, Amersfoort en Eindhoven gekozen om vuurwerk helemaal te verbieden in hun hele gemeente. Op de meeste plekken waar het vuurwerkverbod geldt, worden grote vuurwerkshows georganiseerd. In Ede, Zwolle en Zutphen zijn ze van plan het vuurwerkverbod vanaf 2024/2025 ook in te voeren, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws.
Gemeenten met een vuurwerkverbod
- Amsterdam
- Rotterdam
- Schiedam
- Haarlem
- Bloemendaal
- Heemstede
- Apeldoorn
- Nijmegen
- Heumen
- Mook en Middelaar
- Soest
- Utrechtse Heuvelrug
- Tilburg (nieuw)
- Arnhem (nieuw)
- Amersfoort (nieuw)
- Eindhoven (nieuw)
Waarom kiezen gemeenten voor een vuurwerkverbod?
Gemeenten in Nederland kiezen voor een vuurwerkverbod om een paar belangrijke redenen. Eén daarvan is veiligheid. Vuurwerk kan gevaarlijk zijn en voor ongelukken zorgen. Het verbod helpt om verwondingen en schade te voorkomen. Ook gaat het om overlast. Vuurwerk maakt veel lawaai en kan problemen veroorzaken. Het verbod kan helpen om die hinder te verminderen en ervoor zorgen dat mensen en dieren minder last hebben.
Milieu is ook belangrijk. Vuurwerk zorgt voor vieze lucht en kan de natuur schaden. Minder vuurwerk gebruiken is beter voor de omgeving. Ten slotte is het handhaven van regels ook een reden. Een verbod maakt het makkelijker voor de autoriteiten om ervoor te zorgen dat iedereen zich aan de regels houdt. Dat kan helpen om de jaarwisseling beter te laten verlopen.
Het blijkt in alle gemeenten nog lastig om het vuurwerkverbod te handhaven. Veel mensen negeren het verbod en steken toch gewoon vuurwerk af.
Hoeveel vuurwerkslachtoffers vallen er elk jaar?
Tijdens de laatste jaarwisseling (2022/2023) raakten 1.253 mensen gewond door het afsteken van vuurwerk. Dat blijkt uit cijfers van Kenniscentrum Veiligheid NL. Dat zijn er véél meer dan in de jaren ervoor, maar dat komt doordat er bij de jaarwisselingen 20/21 en 21/22 coronamaatregelen waren. Het aantal gewonden was ongeveer even hoog als bij de jaarwisseling van 2019 naar 2020, de laatste voordat de coronapandemie ons land bereikte.
Wat zijn nu de regels voor het afsteken van vuurwerk?
In Nederland mag je vuurwerk afsteken op oudejaarsdag vanaf 18.00 uur tot nieuwjaarsdag 02.00 uur. Dat betekent dat je alleen tijdens die uren particulier vuurwerk mag gebruiken, zoals vuurpijlen en knalvuurwerk. Het is niet toegestaan om op andere momenten vuurwerk af te steken. Je moet minstens 16 jaar oud zijn om vuurwerk te kopen dat je kunt afsteken en vanaf 12 jaar mag je kleinere soorten vuurwerk kopen, zoals sterretjes.
Er zijn ook soorten vuurwerk die je niet mag gebruiken. Chinese rollen, lawinepijlen en nitraten zijn bijvoorbeeld verboden, omdat ze te gevaarlijk zijn. Als je toch dit soort vuurwerk hebt, kan je een hoge boete krijgen en wordt je vuurwerk afgepakt. Je bent ook strafbaar als je vuurwerk afsteekt binnen vuurwerkvrije zones.
Dit is de discussie
Tijd voor een landelijk verbod?
Nu steeds meer gemeenten kiezen voor een vuurwerkverbod, ontstaan in steeds meer regio's verschillende regels. In de ene plaats is het verboden om vuurwerk af te steken, terwijl het een dorp verderop nog wel mag. Dat is voor veel mensen verwarrend. Is het tijd voor een landelijk vuurwerkverbod?
Als het aan oogarts Tjeerd de Faber ligt wel. Hij vindt het goed dat steeds meer gemeenten kiezen voor een vuurwerkverbod, maar het gaat naar zijn mening allemaal veel te langzaam. De Faber vindt dat er direct een algeheel landelijk verbod moet komen, zegt hij in gesprek met DIT (EO).
"Nu ontstaat er een soort lappendeken. In Rotterdam mag je geen vuurwerk afsteken, maar even verderop in Barendrecht mag het wel. Er moet gewoon duidelijkheid komen. In de coronajaren is aangetoond dat een landelijk vuurwerkverbod zorgt voor veel minder gewonden."
Volgens vuurwerkverkoper Emiel Willemsen gaat een landelijk vuurwerkverbod niet helpen om de jaarwisseling veiliger te laten verlopen. Hij denkt dat zo'n verbod zelfs averechts zal werken en dat veel mensen vuurwerk in het buitenland gaan kopen, als het bij ons verboden wordt. En wat mensen over de grens kopen, is volgens hem meestal gevaarlijker vuurwerk dan wat ze nu afsteken.
"Het vuurwerk dat wij verkopen, het consumentenvuurwerk, daar gebeurt niet zoveel mee. Dat is veilig. Waar het mis mee gaat, is het illegale vuurwerk dat mensen over de grens halen. Wanneer wij ons vuurwerk niet meer mogen verkopen, gaat iedereen naar het buitenland. Ik kan er een heleboel opnoemen uit mijn omgeving die dat gaan doen. En dan heb je er helemaal geen controle meer over."
Oogarts De Faber benadrukt dat lang niet alle letsels ontstaan door illegaal vuurwerk uit het buitenland. Bij oogletsels wordt zelfs 70% veroorzaakt door legaal vuurwerk. Wel is het zo dat bij zwaar illegaal vuurwerk - per afgestoken stuk - het risico op letsel veruit het grootst is. Om te voorkomen dat mensen hun vuurwerk massaal in het buitenland gaan kopen, moeten er op Europees niveau afspraken gemaakt worden, vindt De Faber.
"Ik heb goede contacten met mijn collega’s in Duitsland en daar is vuurwerkletsel ook een enorm groot probleem. Jarenlang was Nederland koploper qua aantal vuurwerkgewonden, maar Duitsland heeft ons ingehaald. Daarom moeten ook andere landen ingrijpen."
Als het aan Tjeerd de Faber ligt, zijn centrale vuurwerkshows de toekomst. In veel andere landen worden deze al jaren georganiseerd en daar zijn dan ook geen vuurwerkgewonden meer. Vuurwerkverkoper Willemsen denkt dat deze centrale vuurwerkshows niet dezelfde sfeer kunnen bieden als het zelf afsteken van vuurwerk. In Nederland zullen veel mensen die shows aan zich voorbij laten gaan, verwacht hij.
"Nu gaan mensen om twaalf uur naar buiten. Om de buren gelukkig nieuwjaar te wensen, te kijken naar het vuurwerk dat de lucht ingaat of om het zelf af te steken. Als er buiten geen vuurwerk meer te zien is, blijven mensen binnen. Bij een centrale vuurwerkshow is die beleving compleet anders. Het eerste jaar komen er misschien nog best wat mensen kijken, maar daarna zal het afnemen. Vooral ouderen gaan daarvoor niet naar buiten, zeker niet als ze ook nog een stuk moeten fietsen."
Oogarts De Faber is weinig hoopvol over de komende jaarwisseling.
"Dit wordt mijn 25e nieuwjaarsdienst. Als er in de regels niets verandert, dan weet ik wel wat ik in de ochtend van 1 januari aan het doen ben. Dat frustreert. Het hele jaar door zijn we bezig om mensen 10% of 15% beter te laten zien. En dan is er een feestje en worden er ineens tientallen gezonde ogen aan diggelen geschoten."
Henk van Dijk van de Nationale Politie vindt dat het tijd is om de vuurwerktraditie in Nederland op een andere manier in te richten. Hij is geen voorstander van de lokale verboden die er nu zijn. Die zijn lastig te handhaven en dus zou een algeheel vuurwerkverbod volgens hem veel meer overzicht geven. Dat zegt hij in Dit is de Dag (EO).
"Mensen zeggen dat het hier gaat om een traditie. Maar er zijn rond de jaarwisseling tal van gewonden en soms zelfs doden. Er zijn hulpverleners die ertegen opzien om aan het werk te gaan. Bang om schade op te lopen, bijvoorbeeld aan het gehoor. Dat is toch volkomen onacceptabel? Het is raar dat we dat normaal vinden. Kennelijk is de kracht van de traditie sterk. Natuurlijk gaan we als politie proberen om het zo goed en veilig mogelijk te laten verlopen. Maar het blijft een absurde situatie."
In dit artikel komen met name tegenstanders van vuurwerk aan het woord, maar er is ook een enorme groep liefhebbers. Onder hen zelfs ook Anthony, die zijn duim kwijtraakte door vuurwerk. Wat deze groep zo mooi vindt aan vuurwerk, lees je hier:
Dit is zijn verhaal
Rob Metz is burgemeester in een vuurwerkvrije gemeente
De gemeente Soest begon in 2016 als een van de eerste Nederlandse gemeenten met een proef waarbij op sommige plekken geen vuurwerk meer mocht worden afgestoken tijdens de jaarwisseling. Vier jaar later was het afsteken van vuurwerk in de hele gemeente verboden. Andere gemeenten zagen dit en gingen ook nadenken over minder vuurwerk tijdens oud en nieuw. Langzaamaan zijn er daardoor meer plekken in Nederland waar geen vuurwerk meer mag worden afgestoken.
Lees zijn verhaal: Rob Metz is sinds 2013 de burgemeester van Soest
Het heeft nog wel tijd nodig voordat het vuurwerkverbod echt effect heeft, denkt Metz. Tijdens de afgelopen jaarwisseling is er in Soest nog nauwelijks gehandhaafd. "Klopt, daar ben ik heel eerlijk in. En bij de komende jaarwisseling gaan we het niet anders doen. Handhaving is hierbij gewoon ontzettend lastig. Ik heb wel de indruk dat er vorig jaar iets minder vuurwerk is afgestoken. Dat een groot deel van de mensen er steeds beter over nadenkt. En dat is de winst. Voordat zo’n verbod écht effect gaat hebben, zijn we misschien wel tien of twintig jaar verder."
Centrale vuurwerkshow?
Waar andere gemeenten kiezen voor een alternatief, bijvoorbeeld centraal georganiseerde vuurwerkshows, doet de gemeente Soest dat niet. Volgens Metz speelt daarbij mee dat zijn gemeente bestaat uit twee kernen: Soest en Soesterberg. "Dan zouden we al twee shows moeten organiseren. Bovendien is Soest een lintdorp, het is niet echt gecentreerd rondom een dorpskern. Een geschikte locatie voor zo’n show hebben we dus niet. Daarnaast blijf je bij een vuurwerkshow de discussie over uitstoot houden. Als alternatief kan je dan nog denken aan een droneshow, maar dat is zo duur, daar gaat de gemeenteraad niet mee akkoord."
Als het aan burgemeester Metz ligt, komt er snel een landelijk vuurwerkverbod én een verbod op de verkoop. "Dat zou het allemaal veel gemakkelijker maken."
"Een groot deel van de mensen denkt er steeds beter over na. Dat is de winst."
Dit is de community
Dit zegt ons WhatsApp-panel
We vroegen ons WhatsApp-panel wat zij ervan vinden dat steeds meer gemeenten het afsteken van vuurwerk verbieden. Is het een goede ontwikkeling dat deze traditie langzaam maar zeker plaatsmaakt voor centrale vuurwerkshows?
"Ik vind vuurwerk prachtig. Maar aan het vrij vuurwerk afsteken zijn inmiddels te veel nadelen verbonden. Schade aan mensen en materiaal, dieren die helemaal de kluts kwijtraken. Maak er, net als in veel andere landen, mooie georganiseerde vuurwerkshows van. Een voordeel is zeker ook dat het een prachtige ontmoetingsplek is voor veel mensen uit je gemeente: dit beleef je samen!"
"Ik vind dat vuurwerk individueel moet kunnen. Een keer per jaar is dat voor velen een hoogtepunt na gezellig samen de avond doorgebracht te hebben. Het is immers een lang gekoesterde traditie. Echter, als het vuurwerk op bommen gaat lijken, vind ik dit te ver gaan. Dus het siervuurwerk vind ik mooi, maar de extreme knallen (welke ieder jaar heftiger lijken te worden) niet."
"Ik ben voor het inperken door een vuurwerkvrije binnenstad of centrum, maar tegen door gemeenten bekostigde vuurwerkshows. Het ideaal is wellicht vuurwerkverenigingen als schietclubs, waar je een VOG nodig hebt, een lidmaatschap en cursussen. In plaats daarvoor mag men wel het jaar door, in afspraak met gemeente, oefenen en shows verzorgen."
"Tegen. Vuurwerk is 364 dagen per jaar al verboden met 0,0 handhaving. Zelfs in gecontroleerde omgevingen als stadions wordt gewoon op grote schaal vuurwerk afgestoken. Levensgevaarlijk zonder enige handhaving of acties tegen daders en clubs. En dan mogen huisvaders met oud en nieuw geen vuurwerk met hun kinderen op oudejaarsavond? Terwijl het tuig gewoon ongehinderd verder gaat met illegaal vuurwerk moet de normale burger daar weer voor boeten. Nee, nee en nog eens nee."
"Het grootste probleem is dan altijd de handhaving. Om die reden ben ik wel voor een vuurwerkverbod met deze voorwaarde, anders heeft het geen zin."
"Ja, centrale shows zijn veel minder vervuilend, vele malen veiliger en ook nog eens veel leuker om naar te kijken."
Dit is het debat
Dit is de Dag
In Dit is de Dag (EO) gaat Tijs van den Brink met Martijntje Bakker (directeur VeiligheidNL), Henk van Dijk (Nationale Politie) en Nathalie de Vries (vuurwerkverkoper) in gesprek over de stelling 'Moet er een landelijk vuurwerkverbod komen?'. Luister de uitzending terug als podcast:
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenDit maakten we ook
Wat denk jij?
Wat moet er (nog meer) gebeuren om het aantal vuurwerkslachtoffers omlaag te brengen?
- tu
tumbinlog
21 december 2023 · 00:38
Er moeten nog veel meer slachtoffers vallen tot het kwartje valt. De cijfers: Op 31 december 2022 en 1 januari 2023 zijn 389 personen op een Spoedeisende Hulpafdeling (SEH) van een ziekenhuis behandeld voor vuurwerkletsel. Naast deze vuurwerkslachtoffers op de SEH bezochten naar schatting 864 personen met vuurwerkletsel een huisartsenpost. Het totaal aantal vuurwerkletsels dat tijdens de jaarwisseling 2022-2023 is gezien bedraagt daarmee naar schatting 1.253. In 2022 werd een tiental amputaties vastgesteld, van een of meerdere vingers voor zover bekend door zwaar illegaal vuurwerk. Het aandeel gewonde omstanders was 46 procent. Van alle slachtoffers op zowel de SEH als de HAP had 42 procent een brandwond, vooral aan handen en vingers, en 22 procent oogletsel. Enkele tientallen slachtoffers meldden (ook) gehoorschade. Ik vraag me af hoe men zou reageren wanneer er bij een terreurdaad die voorkomen had kunnen worden in een nacht tijd 1.253 gewonden zouden vallen.
