Goedkopere boodschappen vanwege het Mercosur-verdrag: moeten we daar blij mee zijn?

7 december 2024 · 13:03| Leestijd: 6 min

Update: 9 december 2024 · 16:03

In dit artikel aan het woord

Henk VermeerTweede Kamerlid namens de BBB

"Met dit akkoord gaat de landbouw in de Europese Unie naar de filistijnen, waardoor we straks óók voor voedsel afhankelijk zijn van een ander werelddeel."

Bart GroothuisEuroparlementariër namens de VVD

"Dit is een grote stap voorwaarts voor onze veiligheid en welvaart op de lange termijn, zeker nu Trump weer aan de macht komt."

In het kort

Verschillende producten uit Zuid-Amerika worden binnenkort waarschijnlijk voordeliger. De Europese Commissie heeft namelijk een groot handelsverdrag gesloten met de Mercosur-landen in Zuid-Amerika (Brazilië, Argentinië, Uruguay, Paraguay en Bolivia), waardoor Europese handel met deze landen makkelijker en goedkoper wordt. Het akkoord krijgt echter veel kritiek, vooral van Europese boeren en milieuorganisaties. Betaalbare boodschappen... Kán dat ook slecht nieuws zijn?

Samenvatting van DIT artikel

De EU heeft na 25 jaar een handelsakkoord gesloten met de Mercosur-landen (Brazilië, Argentinië, Uruguay, Paraguay en Bolivia). Dit maakt handel tussen de twee unies eenvoudiger, waardoor Europese producten zoals kaas en wijn voordeliger worden en Mercosur-landen meer vlees en soja kunnen exporteren. Toch is er veel kritiek: Europese boeren vinden de concurrentie oneerlijk vanwege soepelere regels in Zuid-Amerika, en milieuorganisaties vrezen ontbossing in het Amazonegebied. Wegen de baten van dit akkoord op tegen deze kosten?

Bart Groothuis (VVD) vindt het Mercosur-verdrag goed voor Europa. Het zorgt voor een nieuwe afzetmarkt, minder afhankelijkheid van China en meer inkomsten voor boeren. Henk Vermeer (BBB) is juist bang dat Europese boeren niet kunnen concurreren met goedkopere Zuid-Amerikaanse producten. Hij waarschuwt dat dit verdrag onze voedselzekerheid in gevaar kan brengen.

Wat denk jij?

Heb jij wel eens gehoord van het Mercosur-handelsverdrag?

Ja, zeker

Nee, maar ik ben wel benieuwd

Aantal reacties: 0

Dit is de situatie

Europese Commisie sluit na 25 jaar Mercosur-verdrag, ondanks kritiek

Het handelsakkoord tussen de EU en de Mercosur-landen (Brazilië, Argentinië, Uruguay, Paraguay en Bolivia) is een van de grootste vrijhandelsdeals ter wereld. Samen vertegenwoordigen deze markten een vijfde van de wereldeconomie, met 700 miljoen consumenten. Het verdrag schaft veel importheffingen af, waardoor producten als kaas, wijn en medicijnen goedkoper naar Zuid-Amerika geëxporteerd kunnen worden. Andersom kunnen de Mercosur-landen goedkoper vlees, soja en grondstoffen naar Europa brengen.

Wat is Mercosur?

Mercosur is een economische samenwerking tussen vijf Zuid-Amerikaanse landen: Brazilië, Argentinië, Uruguay, Paraguay en sinds kort Bolivia. De naam staat voor "Mercado Común del Sur", wat "Gemeenschappelijke Markt van het Zuiden" betekent. Het doel van Mercosur is om handel binnen deze regio te bevorderen, vergelijkbaar met de Europese Unie.

Het heeft de twee partijen maar liefst 25 jaar gekost om een akkoord te bereiken; in 1999 begonnen de onderhandelingen. Volgens Europese Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen gaat het dan ook om een "historische deal". Ze verwacht “meer banen, meer keuzevrijheid en gedeelde welvaart."

Waarom heeft het 25 jaar geduurd om dit verdrag te sluiten?

De onderhandelingen over het handelsakkoord begonnen in 1999. Het proces duurde zo lang vanwege grote verschillen in belangen tussen de EU en de Mercosur-landen. Bijvoorbeeld:

Europa wil dat Mercosur-landen meer doen om ontbossing tegen te gaan.
Zuid-Amerikaanse landen willen juist meer toegang tot de Europese markt voor producten zoals vlees en soja.
Daarnaast waren er in Europa zorgen over oneerlijke concurrentie voor boeren.

Bezorgdheid over oneerlijke concurrentie en milieu

Toch zijn niet alle Europese landen blij. Vanuit onder andere Nederland, Polen en Frankrijk klinkt kritiek. Boeren benadrukken dat de regels in Zuid-Amerika minder streng zijn. Zuid-Amerikaanse boeren hoeven bijvoorbeeld minder rekening te houden met dierenwelzijn en ze mogen bestrijdingsmiddelen gebruiken die voor Europese boeren verboden zijn. "We zijn voor handel, maar wel op een eerlijk speelveld," zegt Klaas Johan Osinga van LTO Nederland.

Lof en kritiek van Europese politici

Europese politici zijn verdeeld over het Mercosur-verdrag. De één schaart zich achter de critici, de ander is juist erg enthousiast.

Nederland staat niet te springen om het Mercosur-verdrag. Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde eerder deze week nog tegen het verdrag. De laatste jaren gebeurde dat vaker, uit angst voor de oneerlijke concurrentie. De Franse president Emmanuel Macron noemt het akkoord “onaanvaardbaar in zijn huidige vorm” en ook de Poolse regering heeft aangegeven het verdrag niet te steunen.

Ondertussen hebben Duitsland en Spanje al aangegeven dat ze het akkoord steunen. Zij benadrukken dat Europa met met het akkoord de invloed van China in Zuid-Amerika kan beperken.

Daarnaast maken milieuorganisaties zich zorgen om de natuur in het Amazonegebied. Het handelsakkoord zal naar verwachting namelijk leiden tot meer handel in producten zoals soja en vlees, waarvoor Mercosur-landen extra landbouwgrond moeten aanleggen. Dit kan betekenen dat er meer bossen gekapt worden om ruimte te maken voor vee en gewassen.

Met andere woorden: Zuid-Amerikaanse kazen en wijnen zullen dankzij het akkoord misschien goedkoper worden, maar dat kan ten koste gaan van het milieu, dierenwelzijn en onze gezondheid. Wegen deze nadelen op tegen ze voordelen?

Dit is de discussie

Is het Mercosur-handelsakkoord goed, of juist niet?

Bart Groothuis, Europarlementariër namens de VVD, denkt dat dit verdrag goed zal uitpakken voor Europa - ook voor Europese boeren. Hij vertelt:

Bart GroothuisEuroparlementariër namens de VVD

"Dit is een grote stap voorwaarts voor onze veiligheid en welvaart op de lange termijn, zeker nu Trump weer aan de macht komt. Hij dreigt met hoge importtarieven, dus hebben we nieuwe exportmarkten nodig. Bovendien hebben de Chinezen in twee jaar tijd hun investeringen in Zuid-Amerika al vervierendertigvoudigd, dus ze hebben daar al een alternatief aanbod. Als wij deze kans nu niet pakken, dan verarmen we onszelf."

"De Wageningen Universiteit heeft ook al een onderzoek gedaan naar de verwachte impact van het Mercosur-verdrag. Daaruit bleek dat pluimveehouderijen tussen de 700 en 1200 euro per jaar meer winst krijgen, en varkensboeren zo'n 2100 euro extra per jaar. Niet aan omzet, maar aan opbrengsten."

Factcheck: is het echt zo dat Nederlandse landbouwbedrijven baat hebben bij dit verdrag?

Wat Groothuis zegt klopt, maar er wordt een nuance uit het onderzoek van de Wageningen Universiteit weggelaten.

Gemiddeld zullen landbouwbedrijven inderdaad 200 euro extra omzet kunnen verwachten, en het klopt ook dat varkens- en pluimveehouderijen baat hebben bij het verdrag. Wat Groothuis er niet bij vertelt: de zuivelindustrie en de akkerbouw gaan er niet op vooruit, en boeren die koeien en kalven houden gaan erop achteruit.

Bron: Wageningen Universiteit

Henk Vermeer, Tweede Kamerlid namens de BBB, is het daar mee oneens. Hij benadrukt dat Zuid-Amerikaanse boeren zich aan minder regels hoeven te houden en Europese boeren daardoor weg kunnen concurreren. Dat is zorgelijk:

Henk VermeerTweede Kamerlid namens de BBB

“De argumenten die de heer Groothuis noemt waarom dit akkoord goed is, beschrijven juist waarom het slecht is. Wij waren al van de VS afhankelijk voor onze veiligheid, van Rusland voor gas en olie, van China voor goedkope producten… En met dit akkoord gaat onze eigen landbouw in de EU naar de filistijnen, waardoor we straks óók voor voedsel afhankelijk zijn van een ander werelddeel. Dat is niet alleen oliedom, het is ook levensgevaarlijk.”

Groothuis herkent zich niet in die zorg. Hij vertelt:

Bart GroothuisEuroparlementariër namens de VVD

"We hebben nog steeds quota op bijvoorbeeld de hoeveelheid rundvlees die geïmporteerd kan worden uit de Mercosur. Het gaat over anderhalf procent van de totale consumptie in Europa. Dat is 200 gram vlees per EU-inwoner, per jaar. Dan is er toch geen sprake van dat je je voedselzekerheid uitlevert?"

"Bovendien, over afhankelijkheid gesproken: in het verdrag is afgesproken dat de EU voorrang krijgt op lithium uit de Mercosur. Op dit moment zijn we nog voor ruim 90 procent van onze kritieke aardmaterialen afhankelijk van China, een land dat het niet zo best met ons voor heeft. Zij kunnen die afhankelijkheid inzetten als wapen, dus we moéten wel diversificeren."

Vermeer staat open voor lithiumhandel met de Mercosur, maar dat neemt niet weg dat dit verdrag risico's brengt voor de Europese landbouw:

Henk VermeerTweede Kamerlid namens de BBB

"We kunnen zeker deals sluiten over lithium. Maar we moeten toch niet onze voedselzekerheid met zo’n verdrag riskeren? Kijk, uiteindelijk gaan wij eerder dood als we geen voedsel hebben dan geen lithium. (…) De praktijk zal ons leren dat wij straks weggeconcureerd worden door Zuid-Amerikaanse producten die geproduceerd worden onder de lagere standaarden voor volksgezondheid en arbeid."

Dit is het vooruitzicht

Wat gebeurt er nu met het akkoord?

Het handelsakkoord tussen de EU en de Mercosur-landen is nog niet definitief. Het akkoord moet nog goedgekeurd worden door alle EU-lidstaten. Dit proces kan maanden duren, omdat het akkoord juridisch gecontroleerd en vertaald moet worden. Landen die kritisch tegenover de deal staan, zoals Frankrijk en Nederland, kunnen de goedkeuring vertragen. Dat kan nog eens maanden, in het ergste geval jaren duren.