De paarse heide is in levensgevaar: wat is er aan de hand?
25 oktober 2023 · 09:25| Leestijd: 4 min
Update: 8 augustus 2024 · 15:44
In dit artikel aan het woord
"Dit speelt al jaren en de effecten zullen ook nog jarenlang blijven."
"Als je het hebt over een droog gebied dan is dat de Sallandse Heuvelrug."
"De heide is denk ik ook verandert sinds het geen landbouwfunctie meer heeft."
In het kort
De prachtige paarse heide, de favoriete wandelplek van veel Nederlanders, dreigt te verdwijnen, en daarmee de dieren die daar leven ook. Wat is eigenlijk het probleem? En kunnen we de hei nog redden?
Wat denk jij?
Ga jij graag naar de hei toe om te ontspannen?
Aantal reacties: 0
De paarse heide is in levensgevaar, wat nu?
Je zou zeggen dat er weinig aan de hand is als je in augustus en september over de heide loopt. De mooie paarse velden lijken er tiptop bij te staan. Maar schijn bedriegt. Het gaat er slecht aan toe, levensbedreigend zelfs. Zo is er op de Posbank op de Veluwe al 30% van 't landschap in een jaar tijd verdwenen. Het kost Staatsbosbeheer veel moeite om dit typische natuurgebied in stand te houden, want zonder ingrijpen verdwijnt de heide hoe dan ook.
De geschiedenis van de paarse heide
De grond waar heide op groeit, is eigenlijk erg arm aan voedingsstoffen. Maar juist in die arme grond komen die plantjes goed tot bloei. Hoe is dat zo ontstaan? Eeuwenlang was het agrarische grond. De grond werd intensief gebruikt en de voedingsstoffen in de grond verdwenen. De grond werd minder aantrekkelijk voor de landbouw, maar aantrekkelijker voor de heideplant.
Boeren lieten hun vee op de heide grazen. Die eten gras en ander groen op en zo krijgt de heide alle ruimte om te bloeien. De grond was voor boeren ook interessant om te plaggen. Bij plaggen wordt de bodem afgeschraapt en verwijder je al de vegetatie en het strooisel. De stukken bodem werden gebruikt om hutten te maken en werd gebruik om mest van te maken. Door de komst van kunstmest verdween de interesse in het heidegebied waardoor het vee uit het gebied verdween en grassen het land weer overnamen. De grond werd daardoor weer vruchtbaarder en minder geschikt voor de heideplant waardoor bosgebied het weer langzaam over nam.
Waarom is de heide van belang?
Als het verdwijnt dan neemt de biodiversiteit, de hoeveelheid plant- en diersoorten, nog meer af. Veel van die diertjes zijn afhankelijk van dat landschap. Variatie in natuur is belangrijk in Nederland. Als natuurgebieden niet beheert worden, nemen de sterkte planten het over waardoor veel andere planten en dieren uitsterven. Denk aan insecten of dieren die voorkomen dat de eikenprocessierups alleen maar meer opkomt en meer overlast veroorzaken. Daarnaast betekent minder biodiversiteit meer kans op plagen en ziektes.
Van alle planten en dieren die er ooit waren, is er nog maar 18% over volgens Natuurmonumenten. Ook zijn deze natuurgebieden beschermd, ook op Europees niveau. Dus daarom moeten deze natuurgebieden beheerd worden.
Dit is de discussieKan jij straks nog wel een wandeling op de paarse heide maken?
Het is duidelijk: de heide is in gevaar. Hoe kan die toch beschermd worden en is er nog toekomst voor de hei?
Peter Kampen, terreinbeheer van het Goois Natuurreservaat, laat in Dit is de Middag (EO) zien hoe zo'n bodem eruitziet en wat het probleem precies is:
"De bodem heeft verschillende lagen. Onderin zit zand en daarboven de laag met verschillende voedingstoffen waar de wortels van planten in zitten. Door teveel stikstof in die voedzame laag verdwijnen voedingstoffen zoals calcium en fosfaat en magnesium. Veel planten kunnen daardoor niet goed groeien.”
Het heideplantje is een sterke plant dat het goed doet in een bodem zonder veel voedingsstoffen. De dreiging zit hem dan ook niet in de voedingsbodem, maar het ontbreken van andere planten naast de heide.
"Die plant, die heidestruik, is wel heel sterk. Die passen zich aan aan dit soort schrale omstandigheden. Het zaad van die plant blijft in de bodem 70 tot 80 jaar levensvatbaar waardoor het heel veel tijd heeft om te ontkiemen. Het grootste probleem is wat er tussen de heide groeit. Dan zie je steeds minder kruiden, planten en bloemen en daarmee ook minder insecten. En minder planten en insecten leidt ook tot minder vogels, amfibieën en hagedissen die daar van leven."
Daar is het weer: stikstof, wederom de grote boosdoener. Daarbij wordt er al snel naar de boeren gekeken. Melkveehouder Jan wijst op de historische afkomst van het heidelandschap. Door de landbouw kan de heideplant zich uitbreiden. Bronninkreef weet wel waarom er steeds minder schaapskuddes rondlopen op de hei.
"Die schaapskuddes zie je bijna niet meer omdat je daar economisch niks uithaalt. Met de wol haal je de kosten van het scheren er nog niet eens uit. Daarnaast verspreiden die schapen hun uitwerpselen over de heide. En waar je poep ziet, zie je insecten. Dus ik snap dat er minder insecten zijn omdat er minder schapen lopen en dat is voor die korhoenders weer funest, omdat dat hij geen voer heeft. Dus ik pleit voor meer schapen op de hei.”
De korhoender is een vogel die bijna uitgestorven is en veel op de hei voorkomt. Door de inzet van natuurbeheerders bestaat hij nog. De achteruithollende kwaliteit van de hei is daar de oorzaak van. Om te voorkomen dat ze uitsterven worden er nieuwe korhoenders geïmporteerd om te zorgen voor vers bloed. Maar de kuikens moeten het wel zien te overleven.
"Die kuikens zijn in de eerste weken afhankelijk van dierlijke eiwitten. Zoals rupsjes, spinnetjes, krekels en mieren maar omdat die er bijna niet meer zijn, hebben die kuikentjes het heel erg moeilijk. Dat is echt een kritieke fase, als ze die doorkomen, dan gaan ze over op een plantaardig dieet."
Meer weten?
In Dit is de Middag (EO) gaat Hans van der Steeg in gesprek met Peter Kampen, Jesse Schuitenmaker en Jan Bronninkreef over de bedreigingen voor de hei. Je kunt het fragment hieronder zien. De hele aflevering kun je bekijken via NPO Start.
Praat mee
Wat is jouw favoriete manier om te ontspannen?
