Doe alsof je thuis bent... Maar niet te lang
Hoe gastvrij zijn we naar vluchtelingen?
27 juli 2023 · 10:00
Update: 2 augustus 2023 · 08:26
In gesprek met
Erik Scherder
Hoogleraar neurowetenschap
"Het beloningsgevoel is groter bij Oekraïeners, omdat ze bij onze groep horen."
Gerjan
Nam Oekraïense vluchtelingen in huis
"Als het eerst Syriërs waren geweest, had ik misschien nee gezegd."
Ineke Strouken
Expert volkscultuur
"Van oudsher zijn we gastvrij. Dat is de afgelopen tijd snel veranderd."
Albert Heller
Journalist De Gelderlander
"Ze waren toch wel meer ontvankelijk voor Oekraïeners dan voor Afghanen."
Zihni Özdil
Verhuisde als kind naar Nederland
"Ik vind het hele uitgangspunt van gastvrijheid ontzettend problematisch."
In het kort
Toen vorig jaar de oorlog in Oekraïne uitbrak, ontvingen we duizenden vluchtelingen met open armen. Ondertussen halen veel Nederlanders al jaren de neus op voor vluchtelingen uit andere landen. Is dat verklaarbaar? Hoe gastvrij zijn we voor vluchtelingen?
Wat denk jij?
Is het normaal dat wij Nederlanders gastvrijer zijn naar Oekraïners dan naar vluchtelingen uit verre landen?
Toen Poetin in 2022 Oekraïne binnenviel, openden Nederlanders door het hele land hun deuren voor Oekraïense vluchtelingen. Daarbovenop gooiden we samen ruim 184 miljoen euro in de hulppot van Giro555. Een enkeling stapte zelfs in de auto om te helpen bij de Oekraïense grens.
Die solidariteit van de Nederlanders was opmerkelijk, zeker als je het vergelijkt met andere crises. In 2015 werd in meerdere Nederlandse dorpen nog fel gedemonstreerd tegen de komst van Syrische vluchtelingen, en in de afgelopen twee jaar werden kleine dorpen zoals Harskamp en Albergen nog opgeschud door felle protestacties tegen asielzoekers. Driekwart van de Nederlanders vindt dat asielzoekers aan moeten kloppen bij buurlanden voor hulp, en niet bij het Westen. Een kwart van de Nederlanders gelooft dat asielzoekers allemaal gelukszoekers zijn.
Wat is het verschil tussen asielzoekers en vluchtelingen?
Iemand die vanuit een ander land vlucht naar Nederland is in de eerste instantie altijd een asielzoeker. Tijdens het asielproces wordt beoordeeld of ze voldoen aan de criteria om als vluchteling erkend te worden. Er moet namelijk duidelijk bewijs zijn dat de asielzoeker in eigen land gevaar loopt.
Als de overheid beslist dat het voor de asielzoeker in eigen land inderdaad niet veilig is, wordt de persoon officieel een vluchteling. Vluchtelingen krijgen onder andere een verblijfsvergunning, bescherming van de overheid, toegang tot onderwijs, gezondheidszorg en ondersteuning bij het inburgeren in de samenleving.
Nu wordt verwacht dat er in 2023 nog meer asielzoekers naar Nederland zullen komen. Hoe dat zal vallen bij de Nederlandse bevolking, is nu nog de vraag. Wanneer zijn we gastvrij, en wanneer sluiten we onze deuren voor nieuwkomers?
Hoeveel asielzoekers zijn er de afgelopen jaren naar Nederland gekomen?
Zo'n 73% procent van alle asielzoekers mag in Nederland blijven wonen. Zij krijgen een status als vluchteling.
Dit is de discussie
Vluchtelingen zijn welkom - onder voorwaarden
De een neemt mensen in huis, de ander houdt de deuren gesloten: Nederlanders gaan allemaal anders om met vluchtelingen. Toch zien experts en ervaringsdeskundigen patronen in onze gastvrijheid.
Volgens hersenwetenschapper Erik Scherder is het heel voorstelbaar dat Nederlanders gastvrijer omgaan met Oekraïeners dan met mensen uit, bijvoorbeeld, Arabische landen. Sterker nog, volgens Scherder is dat te onderbouwen met hersenwetenschap. Dat stelt hij in in Dit is de Kwestie (EO).
Je zou het misschien niet snel zeggen, maar als het erop aankomt is bijna iedereen volgens Scherder een beetje racistisch. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat we mensen die op onszelf lijken sneller associëren met positieve eigenschappen. Ons lichaam maakt ook meer geluksstofjes aan als we mensen ontmoeten die op ons lijken. Dat proces is helemaal onbewust en voorgeprogrammeerd in ons brein. We hebben er zelf misschien weinig erg in, maar dit proces kan er dus voor zorgen dat we witte vluchtelingen enthousiaster ontvangen:
"Een verklaring is dat het beloningsgevoel bij de mensen die uit Oekraïne komen groter is. Dat je weet: zij behoren tot mijn groep. (...) Het zou kunnen dat mensen dat idee minder hebben bij, bijvoorbeeld, Syriërs. Dat zijn mensen die niet direct tot jouw groep behoren. Zij zien er wat anders uit, ze hebben een andere achtergrond, dus je bent dan wat voorzichtiger.''
Albert Heller, journalist bij De Gelderlander, heeft met zijn eigen ogen gezien hoe anders mensen reageren als een nieuwkomer een niet-Westers uiterlijk heeft. Hij was een paar jaar aanwezig bij een gewelddadige demonstratie in Harskamp. Inwoners van het Veluwse dorpje schreeuwden felle leuzen en staken auto's in brand als verzet tegen de komst van 800 Afghaanse asielzoekers. Toen Oekraïeners een jaar later in het dorpje werden opgevangen, bleef het op straat daarentegen rustig. Dat is niet voor niets, denkt Heller.
''De inwoners van Harskamp waren denk ik toch wel iets meer ontvankelijk voor Oekraïeners dan voor Afghanen misschien. Dat ze denken: dat staat dichter bij ons.''
''Ik weet nog dat ik hier tijdens de demonstratie tegen de Afghanen stond, en toen klonk het ineens 'Auschwitz, back for blacks!' (...) Dat is niet zoals het hoort. Dat is racisme.''
Ineke Strouken, expert volkscultuur, beaamt dat Nederlanders zich liever openstellen voor mensen die op hen lijken. Interessant is, aldus Ineke, dat we die inschatting eigenlijk helemaal niet goed kunnen maken. Oekraïeners lijken aan de buitenkant misschien meer op Nederlanders, maar dat zegt lang niet alles.
"Syriërs begrijpen we niet heel goed, omdat zij verder van ons af staan. De Oekraïners wilden we redden en we haalden ze met zijn allen in huis. Pas naderhand bleek dat zij ook best een andere cultuur hadden.''
Historicus Zihni Özdil vindt het kwalijk dat we überhaupt over gastvrijheid spreken als het om vluchtelingen gaat. Als tweejarige kwam hij naar Nederland als kind van Turkse gastarbeiders. Hij heeft ervaren dat Nederlanders immigranten altijd als 'gasten' blijven zien, zelfs als ze al jarenlang in Nederland wonen. Dat moet anders, ongeacht afkomst.
De term 'gastvrijheid' gaat uit van iemand die eigenlijk niet in je huis hoort, die je moet tolereren of eventjes wil onthalen, maar die eigenlijk weer weg moet."
"Ik ben gewoon een Nederlander net als iedereen en wil gewoon getolereerd worden in mijn eigen land. Ik ben geen gast in mijn eigen land en dat is een best wel moeilijke boodschap."
Dit is hun verhaal
Annet en Gerjan namen Oekraïense vluchtelingen in huis: 'Als het eerst Syriërs waren geweest, had ik misschien nee gezegd'
Annet en Gerjan Wielink zijn twee van de duizenden Nederlanders die hun huis en hart hebben opengesteld voor Oekraïners. In 2022 ving het koppel zes Oekraïense vluchtelingen op.
“Het was vrij snel duidelijk dat we dit gingen doen”, vertelt Annet in Dit is de Kwestie (EO). “We hebben het er natuurlijk wel over gehad. We hebben zelf vier kinderen, waarvan eentje meer zorg nodig heeft. Ook hebben we een bedrijf. Gaan we dit trekken, wat komt er op ons pad? Aan de andere kant denken we ook: het moet maar ook zo zijn en we gaan het gewoon aan.”
En wat zouden Annet en Gerjan doen als ze het aanbod krijgen om zes Syriërs op te vangen? Annet: “Het is niet dat de deur gelijk dicht zou zitten.” Wel heb je er bepaalde gedachtes bij, zegt Gerjan. “Laat ik het zo zeggen: als het eerst Syriërs waren geweest, had ik misschien nee gezegd. Daar moet ik eerlijk in zijn. Maar dit gaat nu goed, dit is een positieve ervaring.”
Wat denk jij?
Zou jij asielzoekers in huis nemen als dat nodig is?
Praat mee!
Wat vind jij: moeten we alle vluchtelingen omarmen, of mogen we ook grenzen stellen voor wie we toelaten? En wat zijn die grenzen? Wij zijn benieuwd naar jouw mening!
Wat denk jij?
Hoe moeten wij in Nederland omgaan met vluchtelingen?
28 juli 2023 · 04:52
Niet praten over mensen maar met hen: https://www.vluchtelingenwerk.nl/nl/project/project-bekend-maakt-bemind-voorlichting-uw-klas-organisatie
