Het ICC beschuldigt Netanyahu en Gallant van oorlogsmisdaden: is dat terecht? 'Dit gaat tegen alle realiteitszin in'
vandaag · 11:32| Leestijd: 9 min
Update: vandaag · 11:43
In dit artikel aan het woord
"We hebben zo vaak gezien dat hulp aan Gaza wordt tegengehouden door Israël. Ik snap dat dat leidt tot maatregelen."
"Het beeld dat Israël bewust bezig is met het uithongeren en het vernietigen van de burgerbevolking in Gaza gaat tegen alle realiteitszin in."
In het kort
Het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag heeft arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu de voormalige Israëlische minister van Defensie, Yoav Gallant, én Hamasleider Mohammed Deif. Volgens het ICC hebben Netanyahu en Gallant ernstige misdaden verricht, waaronder het gebruik van honger als oorlogswapen en het doden van burgers. Is de uitspraak van het ICC terecht, of gaat dit te ver?
Samenvatting van DIT artikel
Het ICC beschuldigt Netanyahu en Gallant van ernstige misdaden, zoals het gebruik van honger als wapen en het doden van burgers. Israël reageert fel en stelt dat het ICC alle legitimiteit verloren is. Meer dan 120 landen erkennen het ICC, wat betekent dat zij de politici kunnen arresteren als ze hun grondgebied betreden. Nederland heeft beloofd zich aan de afspraken te houden en contact met Netanyahu en Gallant te vermijden. Maar is dat ook terecht?
In Dit is de Dag (EO) gaan D66-Kamerlid Jan Paternotte en Uri Rosenthal, oud-minister van Buitenlandse Zaken, daarover in gesprek. Paternotte vindt het terecht dat er arrestatiebevelen zijn uitgedragen, omdat Israël Gazanen uithongert door hulp te blokkeren en onschuldige slachtoffers maakt in de strijd tegen Hamas. Rosenthal vindt het besluit van het ICC juist onterecht. Volgens hem is het niet waar dat de Israëlische Gazanen uithongert en hadden de Israëlische autoriteiten eerst de kans moeten krijgen om zelf onderzoek te doen naar hun vermeende oorlogsmisdaden. Dat is namelijk verplicht volgens het complementariteitsprincipe.
Wat denk jij?
Is het terecht dat het ICC arrestatiebevelen voor Netanyahu en Gallant heeft uitgevaardigd?
Aantal reacties: 0
Israël en VS verontwaardigd over arrestatiebevelen
Afgelopen donderdagochtend kwam het ICC in Den Haag met een officiële aankondiging: Netanyahu en Gallant moeten gearresteerd en vervolgd worden voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid vanwege hun rol in de Gaza-oorlog. Het hof heeft zich de afgelopen zes maanden over de kwestie gebogen, nadat strafrechtadvocaat Karim Ahmed Khan in mei dit jaar een aanklacht had ingediend.
De Israëlische regering reageert fel op het besluit: het kantoor van Netanyahu noemt de arrestatiebevelen "antisemitisch" en de Israëlische minister Gideon Saar (Buitenlandse Zaken) spreekt van een "zwarte dag" voor het ICC. Hij noemt het een "absurd besluit zonder bevoegdheid" en stelt dat het ICC alle legitimiteit verloren is. De Israëlische regering had voorheen overigens ook al geen goede band met het ICC: ze erkennen het Strafhof niet.
De VS weigert, net als Israël, het ICC te erkennen en schaart zich na de uitspraak van het Strafhof achter Israël. President Joe Biden vindt het besluit 'schandalig' en veroordeelt de keuze van het ICC om Netanyahu, Gallant én Hamasleider Mohammed Deif alle drie tegelijkertijd te bestraffen met een arrestatiebevel. Hij zegt in een verklaring: "Laat me duidelijk zijn: wat het ICC ook mag impliceren, er is geen vergelijking – geen enkele – tussen Israël en Hamas."
Wie is Hamasleider Mohammed Deif, en waarom kreeg hij ook een arrestatiebevel van het ICC?
Het ICC heeft gisteren ook een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen Hamasleider Mohammed Diab Ibrahim Al-Masri, beter bekend als Mohammed Deif. Hij wordt onder meer verdacht van moord en gijzelingen.
Israël meldde afgelopen zomer echter dat hij door het Israëlische leger, de IDF, is omgebracht. Toch vervolgt het ICC hem, omdat er geen officieel bewijs is van zijn dood.
Wat zijn de consequenties van de arrestatiebevelen?
Israël en de VS erkennen het ICC niet, maar ruim 120 andere landen erkennen doen dat wél. Dat betekent dat zij Netanyahu en Gallant officieel moeten oppakken als de politici hun grondgebied betreden. Het is echter de vraag of al die landen de daad bij het woord zullen voegen: het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken wil bijvoorbeeld nog niet toezeggen dat zij de politici zullen arresteren.
De Nederlandse minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken) heeft in de Tweede Kamer wél toegezegd dat Nederland zich aan de afspraak zal houden. Bovendien zal het kabinet "niet-essentiële contacten" met Netanyahu en Gallant vermijden, aldus de minister.
Dit is de discussieGaan de arrestatiebevelen te ver?
Is het terecht dat het ICC Netenyahu en Gallant wil arresteren vanwege oorlogsmisdaden? In Dit is de Dag (EO) gaan D66-Kamerlid Jan Paternotte en Uri Rosenthal, oud-minister van Buitenlandse Zaken, daar uitgebreid over in debat.
Zijn Netanyahu en Gallant schuldig aan oorlogsmisdaden?
Het ICC verdenkt Netanyahu en Gallant er onder andere van dat ze honger hebben ingezet als oorlogswapen en onschuldige burgers hebben gedood. Klopt dat ook?
Jan Paternotte vindt het in ieder geval terecht dat het ICC nu maatregelen neemt tegen de vermeende oorlogsmisdaden van Israël. Hij vertelt:
"We hebben het afgelopen jaar zo vaak gezien dat hulp aan Gaza wordt tegengehouden door Israël. Er zijn meer dan 17.000 kinderen omgekomen. (...) Honger als wapen gebruiken is verboden, het collectief straffen van de Gazanen voor de terreurdaden van Hamas mag niet, maar dat is wél wat we zien gebeuren en wat steeds meer rapporten laten zien. Ik snap dat dat op een gegeven moment leidt tot maatregelen."
Factcheck: klopt deze uitspraak van Jan Paternotte?
Paternotte zegt dat Israël hulp voor Gaza tegenhoudt, maar dat staat op internationaal niveau ter discussie.
Volgens de VN houdt Israël wel degelijk veel hulp tegen, zeker in Noord-Gaza. Ongeveer 30 procent van alle hulpmissies aan de noordgrens wordt door de Israëlische autoriteiten tegengehouden, aldus de organisatie. Danny Danon, Israëlisch ambassadeur bij de VN, stelt echter dat Gaza juist 'overstroomd wordt' met 'zoveel mogelijk hulp'. Hij zegt dat Hamas hulpladingen kapen; daarom bereiken maar weinig hulptroepen het Gazaanse volk.
Of er inderdaad 17.000 kinderen zijn omgekomen, is moeilijk objectief vast te stellen. Het (door Hamas gecontroleerde) Palestijnse ministerie van Volksgezondheid spreekt van 12.500 omgekomen kinderen. Unicef spreekt van tenminste 14.000. Volgens de VN is het wél zo dat 17.000 kinderen in Gaza momenteel op zichzelf zijn aangewezen, zonder enig ouderlijk toezicht.
Rosenthal is het niet met Paternotte eens dat Israël hulp voor Gazanen blokkeert. De Israëliërs zetten zich juist in om de Gazanen te ondersteunen, ziet hij:
"De VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen heeft een paar dagen geleden nog bevestigd dat als er trucks met voedsel en dergelijken Gaza binnenrijden, die onmiddellijk overmeesterd worden door Hamas-figuren en criminele 'gangs' waarmee Hamas samenwerkt. Wij hebben met eigen ogen gezien dat Israël op verschillende punten wegen heeft aangelegd om hulp mogelijk te maken. Kortom, het beeld dat Israël bewust bezig is met het uithongeren en het vernietigen van de burgerbevolking in Gaza gaat tegen alle realiteitszin in."
Toelichting: wat heeft de VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen precies bevestigd?
De VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen, beter bekend als UNRWA, probeerde afgelopen zaterdag 16 november samen met het VN-Wereldvoedselprogramma een voedselkonvooi naar Gaza te sturen. Israël bood ondersteuning aan het UNRWA en deelde een onbekende route vanaf de Israëlische grenspost Kerem Shalom die het konvooi kon volgen.
Die ondersteuning mocht echter niet baten: het konvooi werd, kort nadat ze de grens over waren, op gewelddadige wijze geplunderd. Zeker 97 van de 109 vrachtwagens zijn verloren gegaan. Het is niet bekend wie de vrachtwagens heeft geplunderd.
Het UNRWA heeft gemeld dat het Israëlische leger niet te hulp schoot tijdens de plunderingen. Ze zijn daar verontwaardigd over: het UNRWA benadrukt in een verklaring op X dat Israël verantwoordelijk is voor de veiligheid van de hulpkonvooien totdat die hun bestemming hebben bereikt.
Israël is op zijn beurt al decennialang kritisch op het UNRWA. Ze vinden onder andere dat het UNRWA zich anti-Israëlisch opstelt. In oktober heeft het Israëlische parlement een wetsvoorstel aangenomen om het UNRWA toegang tot Gaza te verbieden, maar die wet wordt pas doorgevoerd in 2025.
Factcheck: Klopt deze uitspraak van Uri Rosenthal?
Rosenthal zegt: 'Trucks worden onmiddellijk overmeesterd worden door Hamas-figuren en criminele gangs waarmee Hamas samenwerkt'. Over deze uitspraak bestaat echter discussie.
Israël zegt namelijk dat Hamas achter de plunderingen zit, maar Hamas ontkent dat. De lokale bevolking in Gaza beaamt dat Hamas niet de schuldige is: de plunderingen worden volgens hen verricht door de criminele bendes. Voorheen smokkelden die bendes vooral illegaal sigaretten, maar de afgelopen periode wenden ze zich steeds vaker tot hulpkonvooien.
Daarnaast ontkent Hamas dat ze samenwerken met deze criminele bendes; Hamas heeft naar eigen zeggen een vijandige relatie met hen. Ze hebben zelfs een nieuwe eenheid opgericht om voedselkonvooien voor Gazanen van criminele bendes te beschermen.
En dat beschermen, dat deden ze naar eigen zeggen óók tijdens de laatste plundering op 16 november. Het Hamas-geleide ministerie van Binnenlandse Zaken stelt dat zij na de plunderingen een gewapende groep hebben aangevallen die zich had verzameld bij de grensovergang. Daarbij werden volgens het ministerie zeker twintig bendeleden gedood.
Paternotte benadrukt dat de Israëlische overheid wel degelijk hulptroepen blokkeert:
"Ik spreek Sigrid Kaag en andere mensen in die regio. Zij benadrukken aan de lopende band dat er veel te weinig hulp naar Gaza wordt gestuurd om mensen daar in leven te houden. Dat kun je gewoon afmeten aan het gewicht van die vrachtwagens. (…) Daar komt bij dat Israël de hulpvoorziening bij de grensovergangen in het noorden Gaza regelmatig onmogelijk maakt. Daar heeft die hongersnood in het voorjaar en ook nu plaatsgevonden."
Is dit het juiste moment voor het ICC om arrestatiebevelen uit te vaardigen?
Dat het ICC op dit exacte moment arrestatiebevelen uitvaardigt, is juridisch gezien controversieel. Het schuurt namelijk tegen de fundamenten van het zogenaamde 'complementariteitsprincipe', een principe dat is opgenomen in het oprichtingsstatuut van het ICC.
Dat principe dicteert, simpel gezegd, dat misdrijven eerst door nationale autoriteiten moeten worden vervolgd voordat het Internationaal Strafhof zich erover buigt. Het ICC lapt dat principe nu een beetje aan de laars, stelt Rosenthal, want Israël heeft zelf nog geen onderzoek gedaan naar Israëlische oorlogsmisdaden.
Volgens Rosenthal is dat onaanvaardbaar. Hij vertelt:
"Als je nu kijkt naar Israël, zie je dat pijlers van de democratische rechtsstaat onder druk staan. Er is één waarop zonder twijfel veel druk staat, dat is de rechterlijke macht. Netanyahu heeft namelijk voortdurend geprobeerd om die rechterlijke macht een kopje kleiner te maken. Het ICC is [vanwege het complementariteitsprincipe, red.] verplicht om een land met goede rechtspraak de gelegenheid te geven om eerst zelf onderzoek te doen. Dat hebben ze ook gedaan na oorlogsmisdaden in bijvoorbeeld Australië en het Verenigd Koninkrijk. Nu wordt in feite dat heft uit handen geslagen voor Israël."
Wanneer hebben Australië en het Verenigd Koninkrijk oorlogsmisdaden gepleegd sinds de oprichting van het ICC?
Australië en het Verenigd Koninkrijk zijn allebei beschuldigd van het plegen van oorlogsmisdaden in het Midden-Oosten. Het ICC heeft hen echter niet vervolgd, omdat de nationale autoriteiten in deze landen volgens het ICC zelf voldoende onderzoek hadden gedaan naar de oorlogsmisdaden.
Een kort overzicht van de oorlogsmisdaden per land:
Australië
In 2020 presenteerde de Australische regering een rapport waarin werd vastgesteld dat Australische speciale troepen tijdens de oorlog in Afghanistan (2001–2014) oorlogsmisdaden hadden begaan. Australische soldaten zouden onder andere onterecht burgers hebben gedood en gevangenen hadden mishandeld.
Verenigd Koninkrijk
In Irak, tussen 2003 en 2008, werden Britse soldaten beschuldigd van het mishandelen van Iraakse gevangenen, waaronder fysiek geweld en marteling. In Afghanistan, tussen 2006 en 2013, waren er beschuldigingen van het onterecht doden van burgers en mishandeling van gevangenen door Britse troepen. Deze beschuldigingen werden onderzocht, maar er werd geen bewijs gevonden voor systematische oorlogsmisdaden.
Overige bronnen: Journal of International Criminal Injustice, ICC
Volgens Paternotte was het in dit geval noodzakelijk dat het ICC een besluit nam; de problemen in Gaza zijn té urgent.
"Wat in het voorjaar de aanklacht was, ook bij het ICC, is dat die oorlogsmisdaden [van Israël, red.] nog steeds plaatsvinden. Daarom is besloten dat er nu moet worden ingegrepen. Als we wachten op de rechtsgang in Israël, dan gaat dat nog wel even duren. Oftewel: dat gaat niet helpen. Dus is het nu een goed moment."
Is de reactie van Nederland gepast?
Caspar Veldkamp, minister van Buitenlandse Zaken, heeft kort na de uitspraak van het ICC toegezegd dat Nederland Netanyahu en Gallant zal arresteren als zij op Nederlands grondgebied komen. Zowel Paternotte als Rosenthal zijn het eens met die keuze, maar volgens Rosenthal gaat het te ver dat de minister al het niet-essentiële contact met Netanyahu wil mijden.
“Het staat buiten kijf dat Nederland zich aan het besluit van het ICC moet houden en Netanyahu moet arresteren als hij voet op Nederlandse bodem zet… Maar wat bij mij anders ligt, is dat verhaal over essentiële en niet-essentiële contacten. Ik heb namelijk begrepen dat die maatregel niet direct verbonden is aan het arrestatiebevel. Het is dus een politieke afweging. (…) Ik denk dat de relatie tussen Nederland en Israël hiermee ernstig wordt geschaad.”
Paternotte ziet dat anders. Hij vertelt:
"Ik denk dat de reactie van Veldkamp logisch is. Volgens mij betekent dit vooral dat we Netanyahu niet weer gaan 'normaliseren'. We kunnen wel met elkaar constateren dat tien maanden lang oproepen tot een staakt-het-vuren niks heeft opgeleverd, dus het kan nu niet weer ‘business as usual’ zijn. Het is natuurlijk wel de vraag hoe dit voornemen uiteindelijk uitpakt, want wat zijn niet essentiële en niet-essentiële contacten?"
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel?
Luister Dit is de Dag terug als podcast
In Dit is de Dag (EO) gaat presentator Joram Kaat verder over dit onderwerp in gesprek met Uri Rosenthal, oud-minister van Buitenlandse Zaken en D66-Kamerlid Jan Paternotte. Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
Dit maakten we ook- Hoe voer je een normaal gesprek over de oorlog in Gaza?
Hoe voer je een normaal gesprek over de oorlog in Gaza?
Op 7 oktober 2023 werd de wereld opgeschrikt door de bloedigste aanslag in Israël sinds de oprichting van de staat. Een jaar na dato is het land nog altijd in oorlog, zitten er nog gijzelaars vast en vallen er dagelijks slachtoffers in Gaza. De protesten zijn heftig en een normale discussie hierover is bijna onmogelijk. “Het stemt me moedeloos.”
- 'Gitzwarte nacht' in Amsterdam: wat is er nodig om antisemitisme te bestrijden?
'Gitzwarte nacht' in Amsterdam: wat is er nodig om antisemitisme te bestrijden?
Het ging donderdagnacht goed mis in Amsterdam. Na een voetbalwedstrijd tussen Ajax en de Israëlische club Maccabi Tel Aviv trokken pro-Palestijnse relschoppers door de hoofdstad, op 'jacht' naar joden. Israëlische voetbalfans werden op verschillende locaties belaagd en mishandeld. Hoe kon dit zo misgaan? En wat is de juiste manier om antisemitisme aan te pakken?
- Oorlogsnieuws volgen via sociale media: 'Cestmocro brengt halve waarheden'
Oorlogsnieuws volgen via sociale media: 'Cestmocro brengt halve waarheden'
Hoe volg jij het nieuws over de oorlog in Israël en Gaza? Toevallig via sociale media? Je bent niet de enige. Maar let wel op, op sociale media circuleert veel nepnieuws. Een van de kanalen die beschuldigd wordt van nepnieuws is het populaire Instagram-account Cestmocro. Wat is de kritiek op Cestmocro? En waarom zijn we zo gevoelig voor nepnieuws?
