'Gitzwarte nacht' in Amsterdam: wat is er nodig om antisemitisme te bestrijden?
10 november 2024 · 11:39| Leestijd: 10 min
Update: gisteren · 09:51
In dit artikel aan het woord
“Het begint bij iedere burger in Nederland, en bij jongeren. Als je antisemitisme tegenkomt, moet je gelijk een grens trekken."
"Ik voel me alleen. Ik heb het idee dat als er iets gebeurt, mensen mij niet gaan helpen. Dat gevoel is niet uit te leggen."
"Degenen die zich uiteindelijk rot hebben gelachen op donderdagnacht, waren de moellahs in Iran."
"Er wordt gesproken over een harde, repressieve aanpak voor antisemitisme, maar daar moeten we niet te veel van verwachten."
In het kort
Het ging donderdagnacht goed mis in Amsterdam. Na een voetbalwedstrijd tussen Ajax en de Israëlische club Maccabi Tel Aviv trokken pro-Palestijnse relschoppers door de hoofdstad, op 'jacht' naar joden. Israëlische voetbalfans werden op verschillende locaties belaagd en mishandeld. Hoe kon dit zo misgaan? En wat is de juiste manier om antisemitisme aan te pakken?
Samenvatting van DIT artikel
Op 7 november brak in Amsterdam geweld uit na de Europa League-wedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv. Maccabi-supporters werden in de binnenstad belaagd en mishandeld door relschoppers die snel toesloegen en daarna vluchtten. "Dit is een uitbarsting van antisemitisme die ik nooit meer hoop te zien", zei burgemeester Femke Halsema achteraf. Maar hoe kan zulk antisemitisch geweld ingedamd worden?
In Dit is Tijs (EO) gaat presentator Tijs van den Brink daarover in gesprek met de Joods-Israëlische Keren Hirsch, VVD-Kamerlid Ulysse Ellian, hoogleraar Bart Wallet en stadsjournalist Marijn Schrijver. In Dit is de Dag (EO) vraagt presentator Margje Fikse ook aan misdaadjournalist John van den Heuvel hoe antisemitisme aangepakt kan worden.
Wat denk jij?
Ben jij weleens getuige geweest van antisemitisme op straat?
Aantal reacties: 0
Antisemitische rellen na voetbalwedstrijd in Amsterdam
Er is veel te doen om afgelopen donderdagavond, toen Israëlische voetbalsupporters werden opgejaagd en mishandeld op meerdere plekken in Amsterdam. Ajax speelde in de Johan Cruijff ArenA een Europa League-wedstrijd tegen de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv.
Gemeente Amsterdam hield er al rekening dat de wedstrijd zou kunnen leiden tot confrontaties tussen Israëlische voetbalfans en pro-Palestijnse activisten. Ze hadden meerdere voorbereidingen getroffen om geweldsincidenten te voorkomen.
Om welke voorzorgsmaatregelen gaat het?
De gemeente Amsterdam had voorafgaand aan de voetbalwedstrijd al een demonstratieverbod rond de arena afgegeven. Ook kon er in het hele gebied preventief worden gefouilleerd.
Daarnaast zette de politie zes ME-pelotons en 800 politieagenten uit het hele land in. Deze troepen stonden paraat in het gebied rondom de arena, maar ook op verschillende andere plekken in de hoofdstad,
Die voorbereidingen mochten echter niet baten. Als de Maccabi-voetbalfans na de wedstrijd terugkeren naar de binnenstad, barst het geweld los. De Maccabi-fans worden aangevallen door relschoppers op scooters en worden ingesloten door taxichauffeurs.
Wat gebeurde er in de uren voorafgaand aan de wedstrijd?
In de uren voorafgaand aan de wedstrijd had de groep hooligans al meerdere aanvaringen gehad, waardoor de spanning in de stad opliep. Er werden Palestijnse vlaggen van gevels getrokken en verbrand, en er werden racistische leuzen geroepen. Vlak voor de wedstrijd waren er bij de Johan Cruijff ArenA ook een aantal opstootjes. Pro-Palestijnse demonstranten waren namelijk toch in het beveiligde gebied rondom de arena gekomen.
Een taxichauffeur in de stad werd mishandeld, en een groep taxichauffeurs zou de confrontatie met hooligans hebben gezocht. Ondertussen werden mensen in pro-Palestijnse Telegramgroepen en op social media opgeroepen om een 'jodenjacht' uit te voeren na de wedstrijd.
Gedwongen om 'Free Palestine' uit te spreken
De politie probeert in te grijpen, maar dat gaat moeizaam. De relschoppers vallen de Israëliërs snel aan en vluchten vervolgens weg. Een Israëlische man die probeert te ontsnappen, krijgt zwaar vuurwerk voor zijn voeten geworpen. De relschoppers roepen: "Nu weet je hoe het voelt, klootzak", verwijzend naar de Gaza-oorlog. Anderen worden geslagen tot ze op grond liggen, nagetrapt, uitgescholden en gedwongen om de leus "Free Palestine" uit te spreken. Ook enkele voorbijgangers die niet uit Israël komen worden aangevallen. Zij moeten hun paspoort laten zien om aan het geweld te ontkomen.
In de loop van de nacht worden tientallen relschoppers gearresteerd. Israëliërs worden door politietroepen naar hun hotels geëscorteerd. Twintig tot dertig van hen zijn gewond. Vijf Israëlische slachtoffers worden naar het ziekenhuis gebracht.
De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenNetanyahu: 'Het was net de Kristallnacht'
De premier van Israël, Benjamin Netanyahu, spreekt van "serieus geweld" tegen de voetbalsupporters. "Het was net de Kristallnacht", zegt hij in een verklaring.
Burgemeester Femke Halsema van Amsterdam kijkt terug op een "gitzwarte nacht", vertelt ze in een persconferentie. "Onze stad is diep beschadigd. De Joodse cultuur is diep bedreigd. Dit is een uitbarsting van antisemitisme die ik nooit meer hoop te zien."
Wat is de Kristallnacht?
De Kristallnacht vond plaats in de nacht van 9 op 10 november 1938 in nazi-Duitsland, zo'n 86 jaar geleden. Tijdens deze nacht werden duizenden Joodse winkels, huizen en synagogen vernield door nazi's en nazi-aanhangers. Veel Joodse mensen werden mishandeld, gearresteerd of zelfs gedood.
Deze nacht wordt gezien als het begin van de openlijke vervolging van Joden door het naziregime.
'Herken me niet in het geschetste beeld'
Er zijn veel beelden te zien van geweld tegen Israëliërs, maar er zijn er ook video's waarop te zien zou zijn dat aanhangers van Maccabi Tel Aviv zich misdragen. Zo zouden ze in de buurt van Amsterdam Centraal zwaar vuurwerk hebben afgestoken, meldt een ooggetuige tegenover het AD. Het Parool deelt beelden van voetbalfans die met een broekriem in de hand door het centrum lopen. Bij YouTube-verslaggever Bender is te zien dat Maccabi-supporters stukken hout uit een pallet halen. Als de groep op het Spui is aangekomen, is te zien dat ze ergens stenen vandaan hebben gehaald.
Tegenover De Telegraaf spreken politiebronnen tegen dat de Joodse supporters zich misdroegen en daarmee de agressie mogelijk over zichzelf afriepen. "Ik was er de hele dag en avond bij", zegt een ME’er tegen de krant. "Ik herken me totaal niet in het door sommigen geschetste beeld dat aanhangers van Maccabi provoceerden of geweld uitlokten. Integendeel."
Meerdere rellen
Het is niet de eerste keer dit jaar dat er in Amsterdam rellen zijn rondom de oorlog in Gaza. In het voorjaar werd een schade van 4,1 miljoen euro aangericht op de campus van de Universiteit van Amsterdam tijdens anti-Israëlische demonstraties. Op 7 oktober waren er ook pro-Palestijnse demonstraties en gewelddadige incidenten bij Israëlische herdenkingen waarbij de politie moest ingrijpen.
Dit is de discussieHoe pak je antisemitisme aan?
Is er een manier om zulke gewelddadige, antisemitische incidenten, zoals in Amsterdam, in de toekomst te voorkomen? En zo ja, hoe kunnen we dat doen? Volgens Keren Hirsch, PvdA-fractievoorzitter in Amsterdam-Zuid en Joods-Israëlische, kunnen we meerdere maatregelen nemen om antisemitisme in te dammen. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat er weer geld gaat naar organisaties die vertellen over de Holocaust en nu kampen met financiële tekorten, zoals Kamp Westerbork en Kamp Vught. En er moet meer onderwijs komen:
"Er moet meer educatie komen over de Holocaust, over het jodendom, over de islam. Er moet veel meer verbinding komen. (...) Veel mensen hebben geen idee wat een Israëliër of Joods iemand is. Ze hebben een beeld gecreëerd dat het allemaal kindermoordenaars zijn, of dat alle zionisten dood moeten. Dat krijg ik ook letterlijk naar mijn hoofd."
"Mirjam Bikker en Frans Timmermans hebben ook het ‘hate crime’-voorstel aangenomen. Dat moet zo snel mogelijk worden doorgevoerd. Want dat zou betekenen dat als de daders worden opgepakt, ze in ieder geval langer vast kunnen blijven zitten. En we hebben helaas ook veel meer politie nodig in Nederland."
Misdaadjournalist John van den Heuvel is het met Hirsch eens dat mensen weer in verbinding moeten komen met elkaar. "We zullen toch op een of andere manier weer gesprek moeten", zegt hij in Dit is de Dag (EO).
Van den Heuvel heeft verder weinig vertrouwen in strenge straffen voor antisemitisch geweld. Hij vertelt:
"Er wordt gesproken over een harde, repressieve aanpak voor antisemitisme, maar daar moeten we niet te veel van verwachten. We zijn nu al niet in staat om mensen in gevangenissen op te sluiten vanwege een tekort aan personeel. Er lopen 3000 veroordeelden vrij rond. (...) Er moet vooral efficiënter worden opgetreden tegen jodenhaters."
Wat bedoelt Van den Heuvel met 'efficiënter optreden'?
In Dit is de Dag (EO) stelt John van den Heuvel dat de driehoek in Amsterdam 'uitermate zwak' heeft opgetreden tijdens de rellen donderdagnacht.
Hij legt uit waarom de driehoek veel beter zou kunnen functioneren: 'Dat ze zich in de nachtelijke uren laten verrassen door een groep ‘jodenjagers’, om het zo maar te noemen, die op scootertjes door de stad rijden en een soort 'hit and run'-acties uitvoeren, is onbegrijpelijk. We weten al veel langer dat deze groepen zich van dit soort stadsguerilla-methoden bedienen. En dan is het volgens mij toch relatief eenvoudig om daar een bepaalde strategie op te bedenken."
De politie had bijvoorbeeld beter kunnen nadenken over met welke voertuigen ze naar de rellen trokken, vindt Van den Heuvel. "Ze moeten zelf ook met scooters en motoren flexibel te zijn, ze moeten aanhoudingseenheden inzetten en niet met logge ME-busjes door de stad racen, zoals nu het geval was", vertelt hij. "Er is bovendien een hele centrale in Amsterdam waar je met honderden camera's alles kunt volgen in de binnenstad. Ik vraag me af of ze op die centrale hebben zitten slapen, want als je al die camera's gewoon uitleest en volgt, hadden ze precies kunnen zien wat er gebeurde."
Volgens Bart Wallet, hoogleraar Joodse Studies, is het daarnaast belangrijk dat 'gewone Nederlanders' een vuist maken tegen antisemitisme. Hij legt uit aan DIT (EO):
“Het begint bij iedere burger in Nederland, en bij jongeren. Als je antisemitisme tegenkomt, moet je gelijk een grens trekken en zeggen: ‘Dit gaat mis, je bent bezig om negatieve vooroordelen over joden over te dragen.’ We moeten voorkomen dat die stereotypen worden doorgegeven aan nieuwe generaties. Dat kunnen we alleen met elkaar.”
Volgens Wallet is het bovendien cruciaal dat Amsterdammers - van moslims, tot christenen, tot vakbonden - eensgezind tegen Jodenhaat optreden. Antisemitisme schaadt niet alleen de Joodse mensen, maar ook de identiteit van onze hoofdstad:
"Joden hebben Amsterdam mede gemaakt tot de stad die het is. Als we hier een Joodse gemeenschap krijgen die zegt: ‘Wij durven niet meer naar buiten te treden’, dan verliest Amsterdam een stukje van haar ziel."
Volgens Hirsch zou het veel betekenen als Nederlanders voor de Joodse gemeenschap opkomen. Ze vertelt:
"Ik voel me alleen, ik voel me bedreigd. Het heeft me weken gekost om mijn Davidsster weer te dragen op straat, en zelfs nu draag ik er nog een sjaal overheen. Ik durf ook niet in een taxi te stappen, geen haar op mijn hoofd. Ik heb het idee dat als er iets gebeurt, mensen mij niet gaan helpen. Dat gevoel is niet uit te leggen."
Wilders reageert fel: is islamisering de aanjager van jodenhaat?
Na donderdagavond benadrukte PVV-leider Geert Wilders in meerdere berichten op X dat moslims achter de antisemitische rellen zaten. De groeiende Jodenhaat in Nederland zou volgens Wilders een bijproduct zijn van islamisering. Hij schrijft onder andere: "Het veroordelen van de jodenjacht in Amsterdam is niet genoeg. De daders moeten het land uit. Ik waarschuw al ruim twintig jaar voor de groeiende jodenhaat in NL door de voortdurende massaimmigratie en islamisering van ons land."
Maar zijn die aantijgingen ook terecht? Volgens stadsjournalist Marijn Schrijver waren moslims wel degelijk nauw betrokken bij het geweld van donderdagnacht.
“Op het stadhuis wordt gesproken over ‘scooterjongeren en taxichauffeurs’, maar ga er maar vanuit dat Marokkaanse jongeren met islamitische achtergrond oververtegenwoordigd waren. Die worden opgevoed met het conflict in Palestina. Je ziet in Amsterdam ook overal Palestijnse vlaggen, het leeft enorm.”
Wallet zag ook dat Marokkaanse jongeren prominent aanwezig waren. Die jongeren radicaliseren echter niet alleen vanwege hun directe omgeving:
"Social media zijn een voedingsbodem voor wat we donderdagnacht gezien hebben. Ongelooflijk veel jongeren halen hun nieuws van accounts als 'Cestmocro'. Het afgelopen jaar zijn zowat alle klassieke vooroordelen tegen Joden daar herhaald."
Daar staat tegenover, volgens Hirsch, dat de islam in zijn algemeenheid niet het probleem is. Ze vindt het geen goed idee om te generaliseren:
"Tuurlijk ga ik niet zeggen dat dit aan een heel geloof ligt. In het jodendom heb je ook radicale stromingen. Vroeger werden alle joden ook over één kam geschoren. Dat liep niet goed af. Als we dat nu met andere geloofsgroepen gaan doen... Dat kan absoluut niet. Haat bestrijd je niet met haat."
VVD-Kamerlid Ellian sluit zich daarbij aan; het geweld behoort tot een specifieke stroming binnen de islam. Die stroming wordt echter wél actief gepromoot in Nederland:
"Alleen de écht radicale islam is onverenigbaar met westerse vrijheden, en zij hebben het niet goed voor met joden. (...) Er zijn nu ook allerlei radicale krachten actief in Nederland, die via tussenpersonen proberen om mensen hier te mobiliseren. Socialmediapagina’s zoals Cestmocro hebben daar ook een rol in. Degenen die zich uiteindelijk rot hebben gelachen op donderdagnacht, waren de moellahs in Iran. Dat de globalisering van de Intifada lukt, werd deze donderdagnacht duidelijk."
Wat is een 'moellah' en wat is de 'globalisering van de Intifada'?
- Een 'moellah' is een islamitisch geestelijk leider. Hij geeft les over het geloof en kan ook leiding geven aan het gebed in de moskee.
- De 'globalisering van de Intifada' betekent dat de strijd tussen Israëliërs en Palestijnen niet in het Midden-Oosten blijft, maar zich ook verspreidt naar andere landen - zoals Nederland. De globalisering van de Intifada wordt vooral gesteund door pro-Palestijnse groepen en individuen.
Wat wordt er op de korte termijn gedaan tegen antisemitisch geweld?
Tot aanstaande donderdagmiddag, 14 november, blijft heel Amsterdam een veiligheidsrisicogebied. Er is extra politie-inzet in de stad en er wordt intensief aandacht besteed aan de beveiliging van "kwetsbare objecten en instellingen". Het is daarnaast verboden om te demonstreren.
Je mag ook geen gezichtsbedekkende kleding dragen, je mag geen voorwerpen bij je dragen die de openbare orde kunnen verstoren en je kunt in de stad preventief worden gefouilleerd.
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel?
Kijk Dit is Tijs terug
In Dit is Tijs (EO) gaat presentator Tijs van den Brink verder over dit onderwerp in gesprek met Bart Wallet, hoogleraar Joodse Studies, VVD-Kamerlid Ulysse Ellian, Keren Hirsch, fractievoorzitter PvdA Amsterdam-Zuid, en Telegraaf-stadsjournalist Marijn Schrijver. Bekijk de volledige aflevering hieronder.
Wil je liever streamen? Klik hier om de aflevering te bekijken via NPO Start.
Luister Dit is Tijs terug als podcast
Je kunt Dit is Tijs (EO) ook terugluisteren als podcast. Dat kan via je favoriete podcast-app of luister hieronder:
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister Dit is de Dag terug als podcast
Wil je meer horen over dit onderwerp? Luister Dit is de Dag (EO) waarin Margje Fikse in gesprek gaat met oud-politieman bij de Amsterdamse politie Klaas Wilting, misdaadjournalist John van den Heuvel en Keren Hirsch, fractievoorzitter van de PvdA in Amsterdam-Zuid. Klik hier om naar je favoriete podcast-app te gaan of luister hieronder:
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen- Antisemitisme in Nederland enorm toegenomen sinds Gaza-oorlog: 'Bang dat ik vermoord word'
Antisemitisme in Nederland enorm toegenomen sinds Gaza-oorlog: 'Bang dat ik vermoord word'
Het is een jaar geleden sinds de terreuraanslag van Hamas op het Israëlische volk en daarmee de start van de Gaza-oorlog. Sindsdien is het antisemitisme in Nederland enorm toegenomen. Hoe is het dagelijks leven voor Joden in ons land? En wat doe je als je je op straat niet meer veilig voelt: vechten, vluchten of bevriezen?
- Joodse Nederlanders blikken terug op 7 oktober en daarna: 'Ik werd kindermoordenaar genoemd'
Joodse Nederlanders blikken terug op 7 oktober en daarna: 'Ik werd kindermoordenaar genoemd'
Het is precies een jaar geleden dat Israël werd aangevallen door Hamas. 1200 mensen werden op brute wijze vermoord en 251 mensen gegijzeld. In het televisieprogramma Dit is Tijs (EO) vertellen drie Nederlandse joden over die heftige dag en de oorlog die daarop volgde. Daarnaast vertellen ze hoe ze ook oog hebben voor het lot van de Palestijnen.
- Bijna 7 op de 10 Nederlanders maakt zich zorgen over toenemende Jodenhaat
Bijna 7 op de 10 Nederlanders maakt zich zorgen over toenemende Jodenhaat
Een ruime meerderheid (66 procent) van de Nederlanders maakt zich sinds 7 oktober zorgen over de toename van antisemitisme. Dit blijkt uit een onderzoek uitgevoerd door het EO-onderzoeksplatform DIT, in samenwerking met DataIM. Aanstaande maandag markeert precies een jaar na de terreuraanslag door Hamas op Israëlische burgers, waarna de oorlog met Gaza uitbrak. De resultaten tonen dat dit ook voor verdeeldheid in Nederland heeft gezorgd.
