Is het tijd om het koningshuis af te schaffen?
19 oktober 2023 · 11:01| Leestijd: 5 min
Update: 8 augustus 2024 · 15:44
In dit artikel aan het woord
"In een democratische staat is het heel raar dat er onderdelen van de regering via erfopvolging gaan."
"Het is een aardige wake up call voor het koningshuis"
"Ik zou niet voor het afschaffen van het koningshuis hebben gestemd. Ik vraag me af of je hier nu je energie op moet inzetten."
"Het is een visitekaartje voor Nederland en de cultuur en historie die erbij komt kijken. Ik ben heel trots op het Koningshuis. Ik vind het zó belangrijk voor Nederland."
"Ik ben niet direct heel koningsgezind maar ik ben ook zeker niet tegen de koning."
"Het koningshuis mag van mij wat meer een ceremoniële betekenis hebben want ze hebben nog steeds heel erg veel macht."
In het kort
De leden van GroenLinks/PvdA willen het afschaffen van de monarchie opnemen in hun partijprogramma. Wat vinden de voor- en tegenstanders hier van?
Waarom vinden leden van GroenLinks/PvdA dit wetsvoorstel belangrijk?
Leden van GroenLinks en de PvdA willen het afschaffen van de monarchie opgenomen zien in het gezamenlijke verkiezingsprogramma van hun partijen. Op een bijeenkomst waar ze hierover gepraat hebben, is hierover een wetsvoorstel ingediend. Daar hebben de meeste mensen (ongeveer 52 procent) besloten dat dit een goed idee is.
Waarom vinden leden van GroenLinks/PvdA dit wetsvoorstel belangrijk?
De mensen die voor het wetsvoorstel zijn, noemen de monarchie en het principe van erfopvolging dat daarbij hoort ‘een verouderd systeem van ongelijkheid’. Ze zeggen ook dat er elk jaar heel veel geld naar het koningshuis gaat. Dat geld kan beter gebruikt worden om mensen te helpen die het moeilijk hebben. Dit was een vaak genoemd argument tijdens de bijeenkomst in Ahoy in Rotterdam.
Andere mensen haalden aan dat prins Bernhard vroeger betrokken was bij de nazi's, en dat de koninklijke familie veel geld verdiende aan het koloniale verleden, zoals een recent onderzoek aantoonde. Ook spraken ze over het biertje dat koning Willem-Alexander dronk met de Russische leider Vladimir Poetin tijdens de Olympische Spelen in 2014 in Sotsji.
Mensen die niet voor het idee zijn, benadrukten tijdens de bijeenkomst op zaterdag het belang van de geschiedenis en de symbolische rol van het koningshuis. Ze waarschuwden ook dat een republiek niet per se beter zou zijn.
De mensen die het verkiezingsplan hebben geschreven, vonden het geen goed idee om de wijziging voor te stellen. Ze dachten dat de huidige voorstellen al genoeg waren. Hierin staat dat koning Willem-Alexander alleen nog maar een symbolische rol krijgt en bovendien belasting moet betalen.
Koninkrijk der Nederlanden
Nederland is een constitutionele monarchie. Dat betekent dat de positie van de Koning in de Grondwet staat, ook wel constitutie genoemd.
In de Grondwet staat dat de Koning samen met de ministers de regering vormt. De Koning is het staatshoofd van het Koninkrijk der Nederlanden. Sinds 30 april 2013 is dit koning Willem-Alexander.
Uitkeringen voor het Koninklijk Huis
Koning Willem Alexander, koningin Maxima, prinses Amalia en prinses Beatrix krijgen elk jaar geld zonder belastingen te betalen. In 2023 krijgt koning Willem-Alexander ongeveer €6,4 miljoen. Van dat geld is €5,3 miljoen bedoeld om personeel en spullen te betalen. Ze krijgen ook andere voordelen, zoals belastingvoordelen en het recht om paleizen te gebruiken.
Taken van de Koning
De Koning heeft als staatshoofd een aantal taken. Elke wet moet door de Koning worden ondertekend. Eerst zet de Koning zijn handtekening eronder, daarna doet een minister dat ook. Zo weet iedereen dat de wet geldig is. Dit noemen we 'contraseign'. De minister neemt dan de verantwoordelijkheid voor die wet, maar de Koning geeft hem de goedkeuring. De Koning is de baas van een belangrijke groep mensen die helpt met beslissingen nemen. Die heet de 'Raad van State' en de Koning is de baas van die groep. Elk jaar spreekt de Koning een speciale toespraak uit, de Troonrede. Hij vertelt dan wat er in het land gaat gebeuren.
Wat denk jij?
Vind jij dat het koningshuis afgeschaft moet worden?
Aantal reacties: 0
De voor- en tegenstanders van het Koningshuis
Er zijn veel mensen die een mening hebben over het Koningshuis. Ook binnen GroenLinks/PvdA is er verdeeldheid. Zo is een wijzigingsvoorstel met een nipte meerderheid (ruim 52% stemde voor) aangenomen. Dit betekent dat 48% van de linkse combinatie tegen dit wijzigingsvoorstel stemde. Maar wat zeggen deze mensen dan? Huub Bellemakers, raadslid namens GroenLinks in Nijmegen en indiener van het voorstel, vertelt hierover in Dit is de Dag (EO).
"In een democratische staat is het heel raar dat er onderdelen van de regering via erfopvolging gaan. Terwijl je gewoon denkt: dat moet democratisch gekozen worden. Net zoals we ook vinden dat onze ministers democratisch gecontroleerd kunnen worden (...) Het betekent niet dat dit niet belangrijk is."
"Het is logisch dat het volgens GroenLinks/PvdA geen ultieme prioriteit moet zijn in het verkiezingscampagne. Er is een klimaatcrisis. Ook spelen thema's als armoede en woningbouw op het moment een grote rol. Maar als je hier principieel iets van vindt, dan moet je daar gewoon aan werken. Net zo goed als er eeuwen geleden partijen zijn geweest die heel erg lang hebben gewerkt aan het algemeen kiesrecht."
Peter Kanne, onderzoeker I&O Research, vertelt wat de kiezer van een land zonder koning vindt.
"Daar is nog lang geen meerderheid voor. Maar als je naar de geschiedenis van dit soort peilingen kijkt, over het wel of niet behouden van een monarchie, dan gaven altijd 80 tot 90% van de mensen hun steun aan de monarchie. 10% wilde een land zonder koning. Dat is nu een heel stuk geschoven en dat percentage is flink gedaald. Ook zie je dat het vooral de jonge mensen zijn die niet erg enthousiast zijn voor het koningshuis. Daar liggen de cijfers veel lager en bij GroenLinks/PvdA zijn er op dit moment veel jonge kiezers. Het is een aardige wake up call voor het koningshuis."
Peter Rehwinkel, staatsrechtdeskundige en oud-Eerste en Tweede Kamerlid namens de PvdA, vraagt zich af of het nu de juiste tijd is om veel bezig te moeten zijn met het koningshuis.
"Ik zou niet voor het afschaffen van het koningshuis hebben gestemd. Ik vraag me af of je hier nu je energie op moet inzetten. Ik zeg niet dat ik het niet belangrijk vind maar ik weet niet of hier nu zo heel erg principieel op geoordeeld is. Als een partijleider (lijsttrekker PvdA/GroenLinks) ook zelfs aangeeft dat het niet bovenaan zijn prioriteitenlijstje komt te staan, dan denk ik: zet inderdaad in op klimaat en bestaanszekerheid. Juist ook in deze tijden."
Hij sluit de discussie af met dat het nogmaals écht een wape up call voor het koningshuis moet zijn maar dat een republiek op het moment nog geen alternatief is.
"Ik wil Peter Kanne en Huub Bellemakers absoluut nageven dat dit een wake up call is en dat het wat zegt dat mogelijk de grootste partij dit in zijn verkiezingsprogramma zet. Er is ook veel vertrouwen weggeslagen, met name in coronatijd en dat is ook niet herwonnen. Maar als je ook kijkt naar wat de steun voor een republiek is, dan is dat ook nooit meer dan 15-25 procent geweest. Dus de republiek is op dit moment nog geen alternatief."
Wat zeggen de voorstanders?
Mensen die het voorstel (het afschaffen van de monarchie) steunen, zeggen dat de monarchie (de regering met een koning of koningin) en de regel dat de troon van ouder op kind overgaat, ouderwets zijn. Ze vinden ook dat er elk jaar veel geld naar het koningshuis gaat. Ze denken dat dit geld beter besteed kan worden aan mensen die het meer nodig hebben.
Sommige mensen haalden herinneringen op aan het feit dat prins Bernhard vroeger betrokken was bij de nazi's, of aan de geschiedenis van Nederland als koloniale macht, waarvan de koninklijke familie volgens een recent onderzoek veel rijkdom heeft gekregen.
Wat zeggen de tegenstanders?
Mensen die niet voor het voorstel (het afschaffen van de monarchie) zijn, benadrukken hoe belangrijk de geschiedenis en de symbolische rol van de koninklijke familie is. Ze waarschuwen ook dat een republiek niet per se beter zou zijn. Iemand zei tijdens een congres zelfs: "Dan zouden we de afgelopen twaalf jaar president Rutte hebben gehad."
Benieuwd naar het volledige gesprek? Luister dan naar Dit is de Dag (EO):
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenDe meningen zijn verdeeld
Ewout Klok, ondernemer in Hoogeveen, is voorstander van het koningshuis. Hij kan met trots zeggen dat hij het erg belangrijk vindt voor Nederland.
"Ik vind het argument dat het koningshuis zoveel geld kost echt niet goed. Reken ook eens uit wat het ons oplevert. Denk aan internationale handel. Ook is het een visitekaartje voor Nederland en de cultuur en historie die erbij komen kijken. Ik ben heel trots op het koningshuis. Ik vind het zó belangrijk voor Nederland. Ook naar buiten toe, op internationaal vlak."
Anneke Holdijk, zorgmedewerker in Amersfoort, vertelt dat ze niet heel koningsgezind is, maar ook zeker niet er helemaal op tegen.
"Ik ben niet direct heel koningsgezind maar ik ben ook zeker niet anti-koning. Ik snap ook niet goed waarom we het meteen moeten afschaffen."
Eveline van Wanrooij, stadsgids in Rotterdam, vindt het soms nog wel vrij storend hoe zaken binnen het koningshuis lopen.
"Het koningshuis mag van mij wat meer een ceremoniële betekenis hebben, want ze hebben nog steeds heel erg veel macht. Als je dan ook leest dat Maxima dingen doet op het gebied van geld die niet openbaar mogen worden gemaakt en de geheimzinnigheid die daarbij komt kijken, dat stoort me aan het koningshuis."
Benieuwd naar de volledige aflevering? Kijk dan naar Dit is de Middag (EO):
Praat mee
Wat is jouw mening over het koningshuis?
