Is JA21 er klaar voor om mee te regeren? 'Als er één opstapt, heb je heibel in de tent'

Dit is de situatie

Verkenner Wouter Koolmees heeft verslag af

Volg jij de formatie een beetje? Het blijft spannend wat er in Den Haag gebeurt. Vanavond komt Wouter Koolmees, de verkenner, met zijn advies over hoe het nu verder moet. Een van de mogelijkheden: een centrumrechts kabinet waarin JA21 meedoet.

Dat zou een grote stap zijn voor de partij van Joost Eerdmans. Nog niet zo lang geleden had JA21 maar één zetel in de Tweede Kamer. Nu zijn het er negen. De partij is flink gegroeid en lijkt klaar voor een grotere rol. Maar de vraag is: kunnen ze ook echt mee regeren?

'Lastige puzzel'

Volgens Koolmees is het vormen van een nieuw kabinet 'een lastige puzzel'. En dat is het ook. Veel partijen willen niet met elkaar samenwerken. Zo wil de VVD niet met GroenLinks-PvdA in één kabinet, en bijna alle andere partijen sluiten bijvoorbeeld Forum voor Democratie en de PVV uit. Daardoor blijven er weinig combinaties over.

Toch lijkt er iets te bewegen. Er wordt nu gekeken of D66 en het CDA eerst samen kunnen praten over de inhoud. Zij wonnen de verkiezingen en lijken bereid om elkaar op te zoeken. Misschien kunnen daarna de VVD en JA21 aansluiten.

Veel verschil tussen JA21 en D66

Maar dat is nog niet zo eenvoudig. JA21 is een partij die hard inzet op thema’s als migratie, veiligheid en Nederlandse cultuur. D66 is juist een progressieve partij die heel anders denkt over deze onderwerpen. D66-leider Rob Jetten zei het al: "We staan op veel punten ver uit elkaar."

Aan de andere kant wil Joost Eerdmans laten zien dat zijn partij klaar is voor verantwoordelijkheid. Na de verkiezingen zei hij: "Wij zijn bereid om te regeren."

Dit is de discussie

JA21 mogelijk in de regering: zijn ze er klaar voor?

Terwijl de politieke puzzel dus nog lang niet is gelegd, is het de vraag of JA21 er klaar voor is om mee te regeren. Een plek in de coalitie vraagt iets anders dan oppositie voeren. Het gaat om compromissen sluiten en samenwerken met partijen die soms heel anders denken. Kan een jonge partij als JA21 die stap maken, of verschillen ze inhoudelijk te veel van andere mogelijke regeringspartijen?

Volgens politiek journalist Chris Aalberts is het idee van een kabinet mét JA21 helemaal niet zo vergezocht als het op het eerste gezicht lijkt. JA21 wordt, in tegenstelling tot bijvoorbeeld PVV en Forum voor Democratie, niet door veel partijen bij voorbaat al uitgesloten. Daardoor kun je er tenminste over praten, zegt Aalberts in Dit is de Dag (EO).

000

scherm sluiten

000

Chris Aalberts

Politiek journalist

"Het is heel realistisch. Om de doodsimpele reden dat JA21 een ander imago heeft dan alle andere partijen op de uiterste rechterflank. Bij PVV en Forum voor Democratie zijn we die discussie al lang voorbij. Natuurlijk, er zijn grote verschillen tussen D66 en JA21, maar op een thema als klimaat hoeft dat helemaal geen probleem te zijn. Het echte hoofdpijndossier is migratie, daar draait JA21 op, daar zullen ze moeten leveren. Tegelijk zijn Joost Eerdmans en Annabel Nanninga geen extremen, maar juist pragmatische mensen die het democratische systeem omarmen. Zij zouden zich prima kunnen binden aan het stelsel dat we hebben."

000

Hendrik Noten, columnist bij Vrij Nederland, is een stuk sceptischer over de rol van JA21 in een mogelijk kabinet. Hij gelooft niet dat de partij zomaar een betrouwbare coalitiepartner kan worden, simpelweg omdat de kloof met partijen als D66 en het CDA te groot is.

000

scherm sluiten

000

Hendrik Noten

Columnist Vrij Nederland

"Inhoudelijk is de afstand tussen D66 en JA21 enorm. Van klimaat tot stikstof, van migratie tot het gas in Groningen, daar liggen werelden tussen. En ja, het klopt dat JA21 minder hard klinkt dan PVV of Forum, maar dat komt ook doordat het politieke landschap steeds verder naar rechts opschuift. Wat eerst radicaal leek, lijkt nu redelijk. Uit analyses van de Orde van Advocaten blijkt dat JA21 veel voorstellen doet die in strijd zijn met de rechtsstaat. Dan is het nogal een geloofsstap om te denken dat dat allemaal uit opportunisme ineens overboord wordt gegooid voor een coalitie."

000

Ook in De Spindoctors (EO) komt de mogelijke rol van JA21 ter sprake. Volgens Raymond Mens, oud-campagnestrateeg van de VVD, is het vanuit strategisch oogpunt logisch dat partijen als de VVD of het CDA serieus kijken naar samenwerking met JA21. Maar hij ziet ook de valkuilen: met een coalitie van 75 zetels is er geen meerderheid en ligt politieke chaos op de loer.

000

scherm sluiten

000

Raymond Mens

Voormalig VVD-campagnestrateeg

"Rob Jetten wil bovenal resultaten boeken en de rit uitzitten. Om dat te doen met een club als JA21, waarbij hij net op 75 zetels uitkomt… Er hoeft er maar eentje op te stappen en je hebt heibel in de tent. Het is gewoon niet stabiel. Ik denk dat GroenLinks-PvdA ook heel instabiel is op dit moment, maar daar kunnen er zes weglopen en er is niets aan de hand."

000

Marjolein Kampschreur is voormalig campagnestrateeg van D66 en zij ziet het simpelweg niet gebeuren dat deze partij in een kabinet stapt met JA21. Daarvoor zijn de ideologische verschillen volgens haar veel te groot.

000

scherm sluiten

000

Marjolein Kampschreur

Voormalig D66-campagnestrateeg

"Vergeet niet hoeveel de programma’s van de PVV en JA21 op elkaar lijken. Tim Hofman zei het terecht: JA21 is eigenlijk de PVV met jasje-dasje aan. Heel veel punten komen overeen, ideologisch en inhoudelijk zitten ze gigantisch op één lijn. Ik vraag me af hoe D66 die draai moet gaan maken. Of er moet heel veel water bij de wijn bij JA21."

000

Meer weten?

Luister onze podcast

Benieuwd naar de hele discussie? Luister hier naar Dit is de Dag (EO) waarin presentator Margje Fikse in gesprek gaat met Chris Aalberts (politiek journalist) en Hendrik Noten (columnist Vrij Nederland). Luister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.

En wil je de hele aflevering horen van De Spindoctors (EO), waarin presentator Guido van Dijk in gesprek gaat met Raymond Mens (oud-VVD-campagnestrateeg) en Marjolein Kampschreur (voormalig D66-campagnestrateeg)? Deze vind je hieronder of luister je hier in jouw favoriete podcast-app. Tussen minuut 49.36 en 52.56 gaat het over JA21.

Dit maakten we ook

• Wat voor kabinet moet er komen? DIT vindt ons panel: 'Stabiel en wijs beleid is nodig'

  Wat voor kabinet moet er komen? DIT vindt ons panel: 'Stabiel en wijs beleid is nodig'

• Jetten kan de eerste D66-premier worden, maar misschien wel in een ‘kneiterrechts’ kabinet

  Jetten kan de eerste D66-premier worden, maar misschien wel in een ‘kneiterrechts’ kabinet