Scroll je gek
Nederlandse jongeren maken zich zorgen over hun eigen TikTok-verslaving
30 oktober 2023 · 18:44
Update: 14 november 2023 · 09:52
In gesprek met
Stefan van der Stigchel
Hoogleraar cognitieve psychologie
“Jongeren hebben er extra moeite mee. Het is lastiger voor hen om zichzelf te controleren.”
Pien Witteveen
Directeur Stichting Be Aware
"Het is belangrijk dat je als ouder het goede voorbeeld geeft. Je ziet zelf ook dat ouders heel vaak op hun mobiel zitten met hun kinderen erbij."
Gebruiker TikTok
"De tien minuten pauze van mijn studie verandert in een twee uur durende TikTok-sessie."
In het kort
Uit een nieuw onderzoek van BEAM (EO), uitgevoerd onder meer dan 600 jongeren, blijkt dat 55% van de jongeren eigenlijk veel minder op TikTok zou willen zitten. Hoe kan het dat jongeren zich zo verliezen in de app? En, voor ouders: hoe kun je je kind helpen om hun TikTok-gebruik te beperken?
Wat denk jij?
Gebruik jij weleens TikTok?
Dit is de situatie
Is TikTok té leuk voor jongeren?
TikTok is onder jongeren razend populair: momenteel is 32.5% van de TikTok-gebruikers in de leeftijdscategorie tussen de 10-19 jaar, blijkt uit onderzoek van Comscore. Volgens Google-topman Prabhakar Raghavan gebruiken jongeren TikTok niet alleen voor hun vermaak, maar zelfs als zoekmachine.
Maar jongeren zijn niet onverdeeld enthousiast over het platform, blijkt nu. BEAM, het jongerenplatform van de EO, deed onderzoek naar het TikTok-gebruik onder hun lezers van 13-21 jaar. De app zorgt volgens de ondervraagden voor heel veel afleiding: 43.7% zegt bijna altijd op TikTok te scrollen als er eigenlijk huiswerk gemaakt moet worden, 50.5% doet dat soms. Slechts 5.9% doet dat nooit.
Ook voor het slapen gaan scrollen jongeren vaak nog lang op TikTok: 20% zelfs een uur of langer. 50% baalt daar eigenlijk van; ze willen wel eerder naar bed, maar het is lastig om de telefoon weg te leggen. 55% van de ondervraagden zou over het algemeen minder tijd aan TikTok willen besteden.
Waarom doen ze dat dan niet? Stoppen blijkt erg moeilijk te zijn: de app is volgens de jongeren erg verslavend en 77% geeft aan automatisch naar TikTok te gaan als ze zich vervelen.
Wat voor effect heeft TikTok op je hersenen?
Maar TikTok onderscheidt zich van andere social media, omdat het platform zich geheel focust op korte filmpjes. Uit onderzoek blijkt dat het bekijken van die korte TikTok-filmpjes op lange termijn je aandachtsspanne kan verkorten. Stefan van der Stigchel, professor cognitieve psychologie aan de Universiteit Utrecht, licht dat toe in HUMO: ''Concentratie train je door je aandacht op iets te blijven richten. Dat gebeurt op TikTok niet. Alles is er kort, je aandacht wordt telkens weer gegrepen door iets nieuws. Als je te gewend raakt aan die TikTok-stroom, zul je op langere termijn meer moeite hebben met boeken en langere films. Die bieden namelijk veel minder nieuwe informatie en prikkels.''
Daar komt bij dat zelfs het delen van TikTok-video's met anderen een 'geluksmomentje' kan bezorgen, stelt Jacqueline Vink van de Radboud Universiteit. Als jij een filmpje doorstuurt naar een vriend of familielid en daarop een leuke reactie krijgt, maakt je brein dopamine aan. Van die dopamine ga je je vervolgens blij en ontspannen voelen.
Is het helemaal de schuld van TikTok dat jongeren verslaafd raken aan dopamine-kicks? Dat ook weer niet. Vink licht toe: "Deels wordt het verklaard door erfelijke aanleg. De een blijft maar kijken terwijl de ander het makkelijk naast zich kan neerleggen."
Wat denk jij?
Ben jij tevreden met je dagelijkse social media-schermtijd?
Dit is de discussie
Waarom is TikTok zó verslavend?
Stefan van der Stigchel, hoogleraar sociale wetenschappen, heeft onderzoek gedaan naar aandacht en concentratie van jongeren. Hij vertelt dat je je aandacht maar op één ding tegelijkertijd kunt richten en dat aandacht heel vluchtig werkt.
"In de buitenwereld hoeft er maar iets kleins te gebeuren en je aandacht is weg. Concentratie zou je kunnen zien als een lange vorm van aandacht. Op het moment dat je je aandacht ergens anders op gericht hebt, moet je er bewust voor kiezen om je aandacht terug te keren naar datgene waar je mee bezig bent. Dat is hartstikke moeilijk voor je brein. Ook kost het heel veel mentale kracht. Je moet in het moment bewust er voor kiezen om de app af te sluiten."
Pien Witteveen, directeur Stichting Be Aware, vertelt dat ze ziet dat kinderen eronder lijden en dat er meer bewustwording in de maatschappij voor moet zijn. Niet alleen bij de kinderen, maar vooral ook bij de ouders.
"We zien dat de levenskwaliteit van de kinderen eronder lijdt. Als je je huiswerk niet meer maakt of niet meer oplet in de klas omdat je te veel scrollt op TikTok, kan het als gevolg hebben dat je een geïsoleerd sociaal leven gaat lijden. Wij gaan het als een verslaving zien zodra 'willen' verandert in 'moeten'. Je wil stoppen, maar je kunt het niet. Je moet op TikTok terwijl je eigenlijk huiswerk wil maken. Daardoor ontstaan mentale problemen. Jongeren zijn door TikTok geneigd te gaan geloven dat de iedereen in een ideale wereld leeft behalve zijzelf. Op TikTok en Instagram zien zij namelijk perfecte levens."
Stefan van der Stigchel vertelt dat het voor jongeren extra moeilijk is om controle te houden over hun spanningsboog. De apps maken het je ook lastig om afstand van je telefoon te nemen. Hij vertelt hoe het komt dat juist van alle apps TikTok zo verslavend is.
"Apps zijn erop gericht om je aandacht erg lang vast te houden. De algoritmes sluiten namelijk aan op jouw interesses. TikTok is extra verslavend, omdat het heel visueel is en het allemaal snel gaat. Daar zijn wij mensen gek op. Datgene wat je ziet, duurt super kort en er komt elke keer weer een nieuwe impuls bij. Je wil dan ook de hele tijd naar nieuwe informatie blijven zoeken."
Wat maakt TikTok dan zo verslavend voor jongeren? Stefan van der Stigchel legt uit dat het met de ontwikkeling van het brein te maken heeft:
"Met TikTok moet je er zelf actief voor kiezen om te stoppen. Jongeren hebben daar extra moeite mee, omdat het voor hen lastiger is om zichzelf te controleren. Dat heeft met het brein te maken: hoe jonger je bent, hoe minder controle je hebt over je aandacht. Pas vanaf je 21e, ongeveer, is je brein in dat opzicht volwassen."
Wat kun je doen als je kind te veel op TikTok zit?
Heeft jouw kind een 'verslaving' aan TikTok? Volgens Pien Witteveen, directeur van Stichting Be Aware, kun je als ouder op een aantal manieren ingrijpen. Een belangrijke eerste stap is volgens Witteveen om naar je eigen telefoongebruik te kijken.
Het is belangrijk dat je als ouder het juiste voorbeeld geeft. Je ziet heel vaak dat ouders op hun mobiel zitten met hun kinderen erbij. De ouders moeten ook zelf hun telefoon wegleggen."
Daarnaast is openheid belangrijk. Houd je kind in de gaten, praat over de filmpjes die ze zien:
''Het is goed als ouders meekijken met datgene waar de kinderen mee bezig zijn. Als je als ouder geïnteresseerd bent in datgene wat je kind doet, dan kun je daar makkelijker over praten met je kind."
"Een groot probleem is dat kinderen denken dat datgene wat ze zien op TikTok, de werkelijkheid is. Een probleem dat daarbij hoort is dat ouders daar te weinig van bewust zijn. Als je als ouder met je kind hierover in gesprek gaat, dan kan aan het kind uitgelegd worden dat dat niet een ideaal beeld is en dat mensen die posten zich ook wel eens verdrietig en slecht voelen. Dit gebeurt nog echt te weinig."
Daarnaast kan het helpen om als ouder een maximum te stellen aan de schermtijd van je kind. Tieners zijn dan wel opstandig, maar het maakt wel degelijk verschil: uit een onderzoek van het het Amsterdam UMC blijkt dat jongeren dagelijks zo'n 54 minuten minder op hun telefoon zitten als hun ouders regels hanteren voor socialmediagebruik.
Dit is haar verhaal
Tien minuten durende pauze verandert in twee uur durende TikTok-sessie
Een jonge, anonieme TikTok-gebruiker deelt met DIT hoe ze zich voelt als ze TikTok gebruikt. Het is een manier om te ontspannen. Telkens als ze even tijd over heeft, voordat ze naar bed gaat of in de pauze van haar werk, opent ze de app. "Het leuke eraan is dat ik alleen video's zie die ik wil zien. Grappige video's met honden, bijvoorbeeld. Ik moet altijd hardop lachen van die video's en daarom blijf ik de app zo ontzettend leuk vinden.''
Toch herkent zij zich ook in de resultaten van het onderzoek. "Het nadeel is dat als je eenmaal de app hebt geopend, het ontzettend lastig is deze weer af te sluiten. Ik zit soms meerdere uren achter elkaar op de app zonder dat ik het door heb. Dan zijn die tien minuten pauze van mijn studie veranderd in een twee uur durende TikTok-sessie."
Meld je aan voor de WhatsApp-community van DIT
Wil jij als eerste deel uitmaken van nieuwe artikelen op DIT? Sluit je aan bij onze dynamische redactie via ons WhatsApp-panel! De redactie stuurt je dan regelmatig boeiende vragen over actuele kwesties. Je kunt, als je wilt, jouw mening of verhaal over dat onderwerp delen. Wil je dat liever anoniem doen? Dat is geen enkel probleem. Jouw bijdragen delen wij op DIT!
En heb je zelf een onderwerp dat je graag aan zou willen dragen? Dat kan via hetzelfde nummer. Alle input is welkom.
Klik hier om je aan te melden. Je telefoon opent dan WhatsApp en schrijft 'DIT AAN' in jouw tekstvak. Klik op versturen en klaar is Kees!
Wat denk jij?
