Nederlandse chimpansee dood na vechtpartij: zijn apenparken onveilig?

2 mei 2024 · 15:52| Leestijd: 4 min

Update: 9 augustus 2024 · 15:48

Geschreven doorBabette Englebert

In dit artikel aan het woord

Kris JansenVerzorger van de overleden chimpansee Wouter

"Het was een heel sociale aap, maar ook een aap die vooraan stond bij ieder brandje in de groep."

Peter KlaverDierenarts

"Chimpansees zijn hele agressieve mensapen."

Ines KostićTweede Kamerlid namens Partij voor de Dieren

"Uiteindelijk moet je dit soort plekken uitfaseren."

In het kort

Deze week is chimpansee Wouter gestorven na een stevige knokpartij met andere apen in safaripark Beekse Bergen. Is dit natuurlijk apengedrag? Of laat dit zien dat apenkoloniën eigenlijk niet veilig zijn?

Wat denk jij?

Zijn dierenparken een gezonde leefomgeving voor apen?

Ja, als ze gewoon ruimte hebben en gevoed worden

Nee, dat kán niet goed voor ze zijn

Ik heb werkelijk geen idee

Aantal reacties: 0

Dit is situatie

Chimpansee vocht te hard mee

"Het was een hele vrolijke, outgoing personality, maar ook een aap die vooraan stond bij ieder brandje in de groep."

Kris Jansen, dierenverzorger bij Beekse Bergen, is deze week flink geschrokken. Het ging afgelopen woensdag op zijn werk helemaal mis, vertelt hij in Dit is de Dag (EO): "Chimpansee Wouter kwam tijdens een voermoment in conflict met een van de andere apen. Dat kleine conflict escaleerde in korte tijd tot een knokpartij waarbij alle apen uit de groep betrokken waren." De 23-jarige Wouter raakte ernstig gewond, werd onder narcose gebracht voor een ingreep, maar ontwaakte nooit meer uit zijn slaap.

Hoe oud kan een chimpansee worden?

Wouter en Stephan hadden vermoedelijk nog een heel leven voor zich: chimpansees worden gemiddeld 40 tot 60 jaar, maar in gevangenschap kunnen ze soms nog ouder worden.

"Het is een ongelukkige samenloop van omstandigheden geweest", vertelt verzorger Kris. Toch is het niet de eerste keer dat een chimpansee in Beekse Bergen overlijdt door geweld. Vorig jaar overleed ook de 14-jarige chimpansee Stephan tijdens een vechtpartij. Hij viel in een gracht en verdronk.

Kunnen apen rouwen om het verlies van een groepsgenoot?

Verzorger Kris ziet zeker een vorm van rouw bij apen, vertelt hij in Dit is de Dag (EO).

Desalniettemin is rouw bij chimpansees wel heel anders dan bij mensen; chimpansee Wouter heeft geen bloemen of apenspeeches gekregen. Wouters lichaam werd na zijn overleden kort teruggebracht naar het apenverblijf, vertelt Kris: "Ze raken hem wat aan, porren we een keer, roepen we een keer om te kijken of er nog reactie is... Maar beseffen dan ook al vrij snel dat hij levenloos is. Ze gaan dan, hoe cru dat ook klinkt, over tot de orde van de dag."

Daar houdt het afscheid voor de apen echter niet op. "Het is heel belangrijk dat ze dat hebben kunnen zien en dat ze ook snappen wat er gebeurd is. Het gaat in de komende dagen echt wel doordingen in die groep dat hij weg is. De verhoudingen in die groep zullen dan ook gaan wisselen.

Dit is de discussie

Kúnnen apen wel in een dierenpark leven?

Wreedheid komt misschien wel vaker voor in de dierenwereld, maar is dit óók normaal apengedrag? Of wordt deze agressie veroorzaakt door het leven in gevangenschap?

Peter Klaver is dierenarts voor bijzondere dieren en doet onder andere werk in dierentuinen en natuurgebieden. Een vechtpartij onder chimpansees is niet per se abnormaal, vertelt hij bij Dit is de Dag (EO).

Peter KlaverDierenarts

"Het is wel zeer uitzonderlijk, maar het komt vaker voor. Chimpansees zijn hele agressieve mensapen."

Ines Kostić, Kamerlid namens de Partij voor de Dieren, denkt dat het allesbehalve 'normaal' is. Dit gedrag is een gevolg van het leven in gevangenschap. Het gevangen houden van dieren moet dan ook stoppen.

Ines KostićTweede Kamerlid namens Partij voor de Dieren

"Natuurlijk zien we dit vaker gebeuren, want de dieren hebben geen keuze met wie ze in de groep zitten en hun leefruimte is een stuk kleiner dan in het wild. (...) Uiteindelijk moet je dit soort plekken uitfaseren. De dierentuin stamt uit het koloniaal verleden, toen we het ook nog normaal vonden om ook mensen tentoon te stellen. Nou, gelukkig zijn we gaan inzien dat mensen tentoonstellen niet meer van deze tijd is, dat moeten we ook bij andere dieren gaan zien."

Kostić vindt het een misverstand dat het voor dieren beter is om in een dierentuin te leven.

"Het hele idee dat dieren hiermee worden geholpen, dat is een algemeen betoog van dierentuinen over heel Europa. Maar we zien ook over heel Europa dat wilde dieren weinig baat hebben bij een verhuizing naar de dierentuin. En dat je als je echt dieren wil helpen, je ze zo dicht mogelijk bij een natuurlijke habitat moet laten leven. Dus niet hier in Nederland."

"De vraag is ook: wat leren die dierentuinen aan kinderen? Dat je dieren in gevangenschap kan houden en dat je over hun leven mag beslissen en dat je er geld aan kan verdienen. Dat is precies waarom het überhaupt misgaat met dierenzorg, wereldwijd. Als je dieren wilt beschermen moet je kinderen leren dat we de natuur goed moeten beschermen, dat commerciële belangen niet boven de dieren en de natuur gesteld moeten worden."

Klaver is het daar niet helemaal mee eens. Er zijn wel degelijk mogelijkheden om chimpansees een mooi leven te geven in een dierentuin. Bovendien zijn de chimpansees uit Beekse Bergen niet te vergelijken met de 'gemiddelde' apengroep.

Peter KlaverDierenarts

"Nou, apen niet meer in dierentuinen houden vind ik te kort door de bocht. We moeten veel minder dieren houden en de apen die we wél houden moeten we veel beter onderhouden. We moeten ze meer activiteiten geven, meer ruimte, goede sociale groepen. En dan denk ik dat het er wel zeker kan. (...) Bovendien komen deze chimpansees uit het Biomedical Primate Research Centrum [een centrum waar dierproeven worden gedaan, red.] in Rijswijk. De omstandigheden daar zijn zeer matig, dus het zijn wel dieren met twee of drie rugzakjes. Deze dieren zouden sowieso niet terug kunnen in de natuur en ze zijn ook niet goed gesocialiseerd. Ze zijn niet te vergelijken met een chimpanseegroep die wat natuurlijker is opgevoed."

Verzorger Kris sluit zich daarbij aan. Bovendien kunnen dierenparken juist zorgen voor meer empathie voor dieren in de samenleving.

Kris JansenVerzorger van de overleden chimpansee Wouter

"Er is een reden waarom wij deze dieren in ons park hebben, en het is onder andere omdat het met de chimpansees in het wild verschrikkelijk slecht gaat. (...) Ik denk vooral dat we onze dieren moeten gebruiken om mensen bewust te maken van het feit dat het hoogintelligente dieren zijn die een waardevolle toevoeging zijn aan ons leven en ons ecosysteem. Kostić gaat er bovendien aan voorbij dat ook in de wilde natuur dieren niet altijd vrolijk en lief met elkaar omgaan."

Dat geld verdienen een prioriteit is voor dierentuinen, is volgens Kris allesbehalve waar. Werknemers bij Beekse Bergen geven ook echt om de dieren.

Kris Jansen

"Ik vind het echt te plat om te zeggen dat het ons om het geld gaat omdat wij entrees vragen. Wij krijgen geen subsidies, we moeten het koud verdienen. Met dat entreegeld bouwen wij mooie verblijven, zorgen we we voor goede omstandigheden voor de dieren en betalen we betrokken dierverzorgers en veterinaire zorg."