NS blijft verlies lijden: tijd voor meer concurrentie op het spoor?
gisteren · 14:16| Leestijd:4 min
Update: gisteren · 15:35
In dit artikel aan het woord
"Met concurrentie op het spoor wordt de situatie niet vanzelf beter."
"De NS heeft nu het alleenrecht op het spoor en geen enkele prikkel om het beter en goedkoper te doen."
In het kort
Treinen die te laat zijn of niet rijden, minder reizigers en dure treinkaartjes: de NS heeft het op allerlei manieren moeilijk en lijdt miljoenen verlies. En tot overmaat van ramp lag het treinverkeer de afgelopen weken ook nog stil door stakingen. Zou meer concurrentie op het treinspoor helpen?
Samenvatting van DIT artikel
De NS heeft allerlei problemen en lijdt miljoenen verlies. Treinkaartjes worden duurder, waardoor nog minder reizigers de trein instappen.
Zouden we meer marktwerking moeten hebben op het spoor? Dat betekent dat er meerdere aanbieders op het spoor komen, waardoor er veel druk komt om treinkaartjes zo goedkoop mogelijk te maken.
Vervoerseconoom Erik Verhoef vindt het geen verstandig idee. In het geval van het spoor heeft het grote voordelen om zo'n ingewikkelde dienstregeling over te laten aan één aanbieder, aldus de econoom.
Tweede Kamerlid Hester Veltman (VVD) vindt het juist wel een goed idee als er meer marktwerking op het spoor komt: "Nu heeft de NS het alleenrecht op het spoor en geen enkele prikkel van een collega die ze uitdaagt om het beter en goedkoper te doen."
Wat denk jij?
Heb jij last (gehad) van de stakingen van NS?
NS lijdt miljoenen verlies en dat wordt er niet beter op
De NS is niet zomaar een bedrijf, maar een staatsdeelneming. Dat betekent dat de overheid (deels) eigenaar is. In het geval van de NS is het voor 100% in handen van de staat. De overheid heeft dus veel te zeggen over keuzes die de onderneming maakt.
NS kampt met verlies
Maar het gaat al jaren niet goed met de NS. Zo zijn er sinds corona veel minder reizigers, omdat meer mensen thuis zijn gaan werken. Ook heeft het bedrijf last van hogere kosten door inflatie en energieprijzen. Tegelijk gaan de prestaties omlaag, door bijvoorbeeld treinen die te laat zijn of uitvallen. Vorig jaar maakte het bedrijf 141 miljoen euro verlies, het jaar daarvoor 380 miljoen.
Een andere kostenpost: personeelslasten. Ook daar kan de NS niet zomaar aan schroeven. De afgelopen weken werd er veel gestaakt op het spoor omdat het treinpersoneel een hoger loon wil. Maar de NS en vakbonden komen er niet uit.
Duurdere treinkaartjes
Om dat verlies op te vangen, maakt de NS treinkaartjes duurder. Maar daardoor reizen er juist nog minder mensen met de trein en wordt het verlies groter. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel: de negatieve gevolgen blijven in stand.
Het kabinet sprong vorig jaar nog bij om de prijs van treinkaartjes wat te drukken. Als de overheid volgend jaar niet bijspringt, worden de kaartjes 12% duurder.
De VVD vindt dat de NS een wanprestatie levert en dat het anders moet. De partij wil daarom dat er ook andere bedrijven op het spoor worden toegelaten, zodat de NS concurrentie krijgt. De rest van de Tweede Kamer voelt daar weinig voor. Is dat een goed idee? Die vraag klinkt in Geld of je Leven (EO).
Dit is de discussieTijd voor meer concurrentie op het spoor?
Meer marktwerking op het spoor? Vervoerseconoom Erik Verhoef is daar geen voorstander van. In veel markten werkt het goed, maar niet op het spoor, zegt hij. Volgens hem werkt het daar net even anders.
Erik Verhoef
Vervoerseconoom"Waar extra concurrentie in veel markten leidt tot lagere prijzen, is dat in het spoorvervoer niet per se het geval. Het heeft ook grote voordelen om zo’n ingewikkelde dienstregeling over te laten aan één grote aanbieder. Met concurrentie wordt dat niet vanzelf beter. Zo is Groot-Brittannië het meest dramatische voorbeeld. Daar willen ze de marktwerking weer wat terug dringen omdat de uitkomsten ook voor de reiziger helemaal niet goed zijn."
Hij vreest dat reizigers er veel last van krijgen als er ook in Nederland meer aanbieders op het spoor komen. Volgens hem wordt treinreizen dan duurder, onbetrouwbaarder en ingewikkelder en is het maar de vraag of je de voordelen van de huidige situatie en de voordelen van mogelijke concurrentie allebei kunt krijgen.
"De dienstregeling wordt nu vanuit één hand verbeterd. Bij meerdere aanbieders betekent het concreet dat het dan uiteenvalt en dat bijvoorbeeld overstappen langer kunnen duren. Iedereen die weleens op het station bij de ene aanbieder is uitgestapt en de andere alvast ziet wegrijden, die weet wat ik bedoel. Ook is het de vraag wat er gebeurt met materieel en personeel als de overeenkomst met een aanbieder afloopt."
De VVD zou graag meer concurrentie op het spoor zien. Zo denkt Tweede Kamerlid Hester Veltman (VVD) dat treinkaartjes er goedkoper van kunnen worden. Ook wil ze zo voorkomen dat de NS opnieuw om extra geld aanklopt bij de overheid.
Hester Veltman-Kamp
Tweede Kamerlid (VVD)“Er zijn nu minder reizigers. De prestaties zijn ook niet op orde, treinen zijn vies en vaak zijn er vertragingen of rijdt de trein niet. De NS moet zich daarop aanpassen en wat ons betreft hoeven we niet meteen een beroep te doen op de belastingbetaler. Ik zou het goed vinden als we kijken naar meer verschillende vervoerders op het spoor. Concurrentie op het spoor betekent uiteindelijk dat je voor de reiziger een betere treindienst kan regelen. De prijs zal daarmee ook omlaag kunnen.”
Ook zij vindt de situatie in Engeland, waar het treinvervoer er niet goed voor staat, doorgeslagen. Toch betekent het volgens haar niet dat marktwerking helemaal geen goed idee is.
"Je moet het op een goede en doordachte manier organiseren. Nu heeft de NS het alleenrecht op het spoor en geen enkele prikkel van een concurrent die ze uitdaagt om het beter en goedkoper te doen. Dat is het andere uiterste. Zorg dat je kijkt hoe je wél die prikkel en concurrentie goed kan inzetten. Met vanzelfsprekend een overheid als goede marktmeester, zodat je voor de reiziger wel een beter product kan regelen. De Europese Commissie vindt ook dat Nederland dit anders moet doen."
Praat mee
Hoe voel jij je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
Luister naar Geld of je Leven (EO)
In Geld of je Leven (EO) gaat presentator Hans van der Steeg verder over dit onderwerp in gesprek met vervoerseconoom Erik Verhoef en VVD-Kamerlid Hester Veltman. Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
Dit maakten we ook- Vergoeding door NS-staking: zo kun je geld terugkrijgen als je gedupeerd bent
Vergoeding door NS-staking: zo kun je geld terugkrijgen als je gedupeerd bent
- Hoe ziet treinreizen door Europa eruit in de toekomst? 'Gaat positief uitpakken'
Hoe ziet treinreizen door Europa eruit in de toekomst? 'Gaat positief uitpakken'
