Omtzigt en Van der Plas: symbolen voor het nuchtere en bescheiden oosten?

Pieter Omtzigt is een Nederlandse politicus, geboren op 8 januari 1974 in Den Haag. Toen hij vier jaar oud was verhuisde hij naar Overijssel. Hij was lange tijd lid van de Tweede Kamer voor de politieke partij CDA. Omtzigt heeft vooral gewerkt aan financiële onderwerpen, zoals het toeslagenschandaal. Mensen waarderen hem omdat hij kritisch is en goed oplet of de overheid haar werk goed doet.

In zijn carrière heeft Pieter Omtzigt aan veel belangrijke zaken gewerkt en heeft hij onderzoek gedaan naar problemen en geldzaken. Mensen kennen hem als een volksvertegenwoordiger die veel geeft om de mensen en wil dat de overheid eerlijk en open is. Door zijn harde werk heeft Omtzigt een belangrijke plek in de Nederlandse politiek gekregen. Met zijn nieuwe eigen partij, NSC, doet hij in 2023 voor het eerst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen.

Caroline van der Plas is een Nederlandse politica die geboren is op 29 juli 1969 in het Noord-Brabantse Cuijck, maar opgroeide in Deventer. Ze was vroeger een journaliste en werkte ook bij de radio. Maar in 2021 heeft ze iets heel anders gedaan: ze richtte haar eigen politieke partij op met de naam BoerBurgerBeweging (BBB). Deze partij is vooral bezig met dingen die belangrijk zijn voor boeren en gewone mensen in Nederland.

Bij de verkiezingen van 2021 veroverde BBB één zetel en zo werd Caroline van der Plas lid van de Tweede Kamer. In de politiek spreekt ze vooral over landbouw, voedsel, en hoe we het platteland van Nederland moeten houden zoals het is. Van der Plas valt op omdat ze niet zo standaard is in de politiek. Ze komt voor de boeren op en laat duidelijk horen wat ze vindt.

We zoeken Moat op tijdens het WK voetbal in Qatar, waarop Marokko uitzonderlijk goed presteert en het schopt tot de halve finale. Terwijl de spelers worden geroemd om hun prestaties, komen Marokkaanse fans in Nederland een stuk minder positief in het nieuws. Rondom wedstrijden van hun land veroorzaken ze rellen en komt het in veel steden tot confrontaties met de politie en de ME.

"Die rellen gebeurden allemaal in het westen", zegt Moat. "Hier in het oosten en de rest van de wereld hebben we het allemaal normaal gevierd." Moat stoort zich aan de boodschap die burgemeesters tijdens het WK deden aan Marokkaanse fans. "Houd de boel heel, zeiden ze. Net alsof ik de boel ga slopen?! Kijk, ik kan daar wel tegen, ik red me wel. Maar de jongeren die geen kansen krijgen en niets kunnen... Zij worden zo nog verder de hoek ingedrukt en komen nog verder van de maatschappij te staan. Dat moet afgelopen zijn."

'Recht toe, recht aan'
Moat voelt zich thuis in het oosten van het land. Het is recht toe, recht aan, zo zegt hij. "De Nederlanders met wie ik ben opgegroeid zijn echt goed volk. Ze willen helpen, werken hard en zijn slim. Alleen ze willen niets leren van een andere cultuur. Terwijl we een multiculturele samenleving zijn. Je moet nu echt wel iets weten van een andere cultuur. Dan zeggen ze: 'maar jullie zijn bij ons gekomen'. Nee, mijn vader is opgehaald. Mij moet je niet elk jaar tijdens de ramadan vragen of ik geen water mag. Dat moet je nu echt wel weten, want ik vast hier al dertig jaar."

"Ik ken de Nederlandse geschiedenis en ook die van Twente. Omdat ik hier ben geboren en wil weten waar ik vandaan kom. Het enige dat ik vraag aan de Nederlander: verdiep je in je buurman en zijn cultuur. Misschien leer je daar wat van." Op wie Moat gaat stemmen bij de verkiezingen, daar is hij nog niet over uit. "Mijn vader zei altijd: stem op jan met de pet. Van huis uit stemden we altijd op de PvdA, maar de laatste jaren is dat niet meer zo. We weten het ook niet meer waar we nu op moeten stemmen."

Gerrianne verruilt de slagerij voor het boerenerf van Alex, dat zo ook háár erf wordt. Ze trouwen en krijgen vier kinderen. "Het gaf een soort geborgenheid. Ik woonde er maar tien jaar, maar het was wel mijn eigen. Het vertrouwde gevoel: wij horen hier, dit is onze basis." 

Op dat moment denkt Gerrianne voor altijd in Wierden te blijven, maar het loopt allemaal heel anders. Om de boerderij toekomstbestendig te maken laat het echtpaar een nieuwe schuur bouwen en breidt het de veestapel uit. De toekomst lijkt de twee toe te lachen, totdat de overheid met de fosfaatregeling komt. Gerrianne en Alex moeten terug van 90 naar 65 koeien. Dat betekent flink minder inkomsten, terwijl de investering wel terugbetaald moet worden. Het boerenbedrijf raakt financieel aan de grond. "We hadden geen jaar meer overleefd. Dan was het faillissement uitgeroepen."

Haar man Alex vult Gerrianne aan: "Op een gegeven moment dacht ik: ik doe het niet meer. Ik ga niet meer aan het werk, 60, 70 of 80 uur in de week voor he-le-maal niets. Elke maand komt er een nieuwe regel bij en elke drie dagen staat er een stuk in de krant hoe slecht wij boeren in Nederland het doen. Ik dacht: het is afgelopen. Ik stop met boeren in Nederland, ik ben gekke Henkie niet."

Emigratie naar Canada
Gerrianne en Alex besluiten te emigreren naar Canada. Geen eenvoudige beslissing, herinnert Gerrianne zich. "Het vertrek vond ik heel heftig. 'Dit kan toch niet waar zijn', dacht ik. Wat nu dan?" En hoewel de twee Nederland daadwerkelijk achter zich laten, blijven ze zich altijd volledig Nederlands voelen. Dat gevoel wordt nog sterker als ze in juni 2023 weer even op vakantie zijn in Nederland. "We hadden allebei zoiets van: lekker, we zijn weer thuis!"

Eenmaal terug in Canada slaat de twijfel pas echt toe. Het verschil tussen het gevoel van 'thuis zijn in Nederland' en 'thuis zijn in Canada' blijkt groot. Te groot. De boerderij in Canada gaat in de verkoop. "Ik kan het hier niet goed vinden", zegt Alex. "Wat het dan ook is, maar ik kan het niet vinden." En dus staat het bord in de tuin. "We gaan terug naar huus, terug naar Twente." Maar of er in Twente een nieuwe boerderij voor ze is, blijft de vraag. 

Gerrianne en Alex zijn vastbesloten om te gaan stemmen. "Ik ben nog zwevend tussen BBB en PVV", zegt Gerrianne. Haar man Alex stemt BBB.

Wie in Staphorst een boerderij of schuur in ere wil herstellen, kan niet om Klaas heen. Veel boerderijen in het dorp heeft hij eigenhandig gebouwd, met ervaring en kennis overgeleverd uit vorige generaties. Klaas is een echte ambachtsman. Houtbewerken is zijn product, het zit in zijn DNA.

"In Staphorst hebben we meer met het oosten dan met het westen. Wij begrijpen elkaar zonder woorden. We zijn hetzelfde slag mensen. Niet te veel kapsones, maar gewoon: wat ze zeggen, daar kan je van op aan. Vooral denken vanuit de feiten, niet vanuit de zeepbellencultuur. Gewoon duidelijke taal."

Staphorst en de media
Wie in Staphorst rondvraagt naar ervaringen met de media, hoeft niet te rekenen op positieve reacties. Inwoners van het dorp hebben het gevoel dat ze vaak negatief worden neergezet in het nieuws. De landelijke ophef over volle kerken in de coronatijd zullen ze niet snel vergeten.

Het zat Klaas dan ook totaal niet lekker wanneer er in die periode weer een cameraploeg Staphorst binnenreed. "Dan ontstaat er wel een vorm van woede. Laat ons met rust. Je voelt dan: die gaan ons weer zwartmaken en dan komen we weer negatief in het nieuws. Of de opstelling van de kerk te hard was richting de rest van de samenleving? Lastig. Het was misschien niet goed verwoord, waardoor de samenleving het niet begreep. Dat komt doordat het geloof niet meer begrepen wordt."

Regelmatig hoort Yvonne 's ochtends geweerschoten, afkomstig van jagers net over de grens, in Duitsland. "Een paar kilometer verderop ligt een heel fijn meer waar je kan zwemmen. Of ze anders zijn die Duitsers? Op basis van wat ik bij dat meer zie, zijn ze iets simpeler. In hoe ze zijn, hoe ze zich gedragen, wat ze doen. Gewoon minder gedoe." Hoe Yvonne Duitsers typeert, is ongeveer hetzelfde als wat de randstad vindt van mensen in Oost-Nederland. "Dat geloof ik wel. Het is altijd een kwestie van perspectief."

Yvonne woont in de gemeente Hardenberg, dat als slogan hanteert: Gewoon doen! Wie denkt dat alle oosterlingen zich wel kunnen vinden in dat motto, heeft het behoorlijk mis. "Die slogan, daar krijg ik echt instant jeuk van. Wie bepaalt dat ik dat moet zijn of moet doen? Iedereen moet gewoon doen waar die blij van wordt. Als je maar een beetje zorgt voor elkaar en een beetje oog hebt voor elkaar. Daar wordt de wereld volgens mij een mooiere plek van."

Van de gebaande paden houdt Yvonne niet. Van stempeltjes plakken en in hokjes denken al helemaal niet. Yvonne was docent, maar op Hogeschool Windesheim in Zwolle liep ze vast in de gebaande paden van het Nederlandse onderwijssysteem. Ze raakte opgebrand. De ommekeer kwam in de sportschool. Daar vond Yvonne het plezier in het leven terug en ze liep er ook nog de liefde van haar leven tegen het lijf.

'Omtzigt spreekt mensen aan'
Volgens Yvonne is het succes van Pieter Omtzigt goed te verklaren, omdat hij de gevestigde orde erbij sleept. "Wat hij doet in Den Haag is niet per se het geluid van het oosten laten horen. Maar het spreekt de mensen hier wel aan. Omdat de gevestigde orde al zo lang de touwtjes in handen heeft en daarin echt wel een aantal dossiers flink verkloot heeft."

Yvonne stemt meestal op GroenLinks, terwijl haar vriend op meer rechtse partijen stemt. Kan dat samen op één bank? "Het gaat al een paar jaar heel goed, dus ik denk het wel. Zo lang je maar respect voor elkaar blijft houden en elkaar niet veroordeelt op elkaars mening."

"Wij zijn een typische band uit deze streek. De dingen die we meemaken, voelen en denken, daar zingen we over", beschrijft Hendrik Jan de muziek die hij met zijn band maakt. Volgens de mannen kan dat het beste in de taal waarin je ook leeft: in hun geval het Nedersaksisch. 

Niet iedereen was altijd enthousiast over het accent van Hendrik Jan. Toen hij de lerarenopleiding volgde in Zwolle, moest hij zelfs op logopedie. "Ik had sterk de indruk dat dat moest, omdat ze mijn accent wilden afleren", herinnert Hendrik Jan zich. Schoorvoetend gaven zijn docenten dat toe en daarop weigerde hij de logopedie.

"Ik ging dat gewoon niet doen, want ik schaam me helemaal nergens voor. Ik spreek grammaticaal keurig Nederlands en als ik typ dan klopt het helemaal. Ik ga m'n accent niet afleren. Toen vroegen ze hoe ik dat ging doen als ik ooit eens in Rotterdam zou gaan lesgeven. Ik zei: Dat gaat toch nog nooit gebeuren!"

Woke cultuur
Niet alle nummers van Hendrik Jan bestaan uit teksten die anno 2023 door iedereen gewaardeerd kunnen worden. Maar in het oosten van Nederland hebben de mensen niet zo'n probleem met de tekst van bijvoorbeeld 'Pien In Mien Harte'. "Wij hebben niet zo last van die woke cultuur. Dus dat kan prima bij ons. Er zal ongetwijfeld iemand zijn in de grachtengordel die het een walgelijk nummer vindt. Maar daar heb ik - en de rest van de mensen hier - niets mee te maken."

Hendrik Jan benadrukt dat mensen in het oosten zich juist onderscheiden als het gaat om tolerantie. "Want dat wordt steeds vergeten, iedereen is hier super tolerant. Niemand wordt hier uitgelachen omdat hij homo is, of vegetariër, of wat dan ook. Dat kan allemaal gewoon naast elkaar bestaan. Iedereen is heel erg welkom hier."

Achterhoek
Zelf is Hendrik Jan ongeveer een jaar geleden verhuisd van Overijssel naar de Achterhoek. Daar ervaart hij dezelfde gemoedelijkheid. "We wonen daar in een groepje boerderijen, waar iedereen op elkaar let op een goede manier. We lopen niet de deur bij elkaar plat, maar als er stront aan de knikker is, staat iedereen voor elkaar klaar."

Volgens Hendrik Jan is het volkomen logisch dat Van der Plas en Omtzigt het als politici uit Oost-Nederland zo goed doen. "Heel veel mensen hier hebben niet het gevoel dat de politiek er voor ons zit. Ze zijn er niet voor onze belangen."