Wie wast opa en oma?
Kunnen we nog wel zonder zzp'ers in de ouderenzorg?
6 september 2023 · 15:15
Update: 11 september 2023 · 15:06
In gesprek met
"Ik ken zzp'ers die 120.000 euro verdienen, terwijl collega's in loondienst 50.000 euro krijgen."
"Als je de voor- en nadelen die zzp'ers hebben gaat doorrekenen, dan is er niet zoveel verschil."
"Uiteindelijk werken we allemaal met hetzelfde doel: zo goed mogelijk zorg leveren."
"Hier in het dorp merk je echt het noaberschap, het omkijken naar elkaar."
In het kort
Je opa of oma die wekenlang niet gewassen wordt, alleen op vaste tijden naar de wc mag en nauwelijks nog aandacht krijgt van het zorgpersoneel. Je moet er niet aan denken, maar het gebeurt. Het gaat namelijk helemaal niet goed met de ouderenzorg in Nederland. Er zijn financiële problemen en dure zzp'ers zouden daar deels de oorzaak van zijn. Maar kunnen we nog wel zonder deze freelancers in de zorg?
Wat denk jij?
Wat vind jij van het hoge aantal zzp'ers in de zorg?
Dit is de situatie
Echte vergrijzing moet nog komen, nu al problemen
Dat het niet goed gaat met de ouderenzorg, komt doordat organisaties het financieel ontzettend zwaar hebben. Ze krijgen minder geld binnen en zijn steeds méér geld kwijt door de stijgende prijzen. En omdat ze te weinig personeel hebben, kunnen ze nu al niets anders dan dure zzp'ers inhuren.
Als dit zo doorgaat, dan gaat waarschijnlijk een flink aantal instanties voor ouderenzorg failliet. Ook is het risico dat onmisbare zorgverleners door de financiële problemen moet worden ontslagen. Dat zou een groot probleem zijn, want verpleeghuizen hebben al een wachtlijst van meer dan 20.000 mensen.
Zoveel instellingen hebben problemen
Volgens BDO gaat de kwaliteit van ouderenzorg verslechteren als er niets verandert. Het zou kunnen gaan om minder persoonlijke aandacht, minder tijd voor het verzorgen van de oudere en minder dagbesteding.
Waarom is een zzp'er duurder?
Een steeds groter deel van het geld van zorginstanties gaat op aan het inhuren van zzp'ers. Dat komt doordat steeds minder mensen in de zorg in loondienst willen werken. Ze kiezen er steeds vaker voor om als zelfstandige aan de slag te gaan. In vijf jaar tijd is het aantal zzp'ers in de zorg met bijna 50 procent gestegen, tot ongeveer 169.000 in 2022.
Volgens het online platform zzp-erindezorg hebben veel mensen gekozen om voor zichzelf aan de slag te gaan, omdat ze slechte ervaringen hadden met werken in loondienst. Daar hadden ze te maken met slecht werkgeverschap, gebrek aan waardering en hoge werkdruk.
Lees ook: Zijn we straks verplicht om onze ouders in huis te nemen?
Het inhuren van een zzp'er is in veel gevallen duurder dan het betalen van een werknemer in loondienst. Dat komt doordat een zzp'er kosten maakt voor zijn of haar onderneming. Denk aan kosten voor materialen, een eigen kantoor of energiekosten. Ook moeten ze veel dingen zelf regelen, zoals een arbeidsongeschiktheidsverzekering, pensioen en vakantiegeld. Dit verwerken ze in hun uurtarief.
Daarnaast is er in de zorg dus volop werk, dankzij de vergrijzing. Er is veel vraag naar zorgmedewerkers en in verhouding weinig aanbod van zorgmedewerkers. Het logische gevolg? Marktwerking: de prijzen stijgen. Een zzp'er kan immers vragen wat hij of zij wil.
Zo grijs is Nederland
Deze vergrijzing komt doordat de ‘babyboomers’, die net na de Tweede Wereldoorlog zijn geboren, langzaam maar zeker op leeftijd beginnen te raken. Maar ook een gezondere levensstijl en het feit dat we steeds langer leven, zorgen voor vergrijzing.
Het grootste gevolg van vergrijzing is dat steeds minder werkenden het geld moeten betalen dat nodig is voor de zorg voor een steeds grotere groep ouderen. Om de kosten van de ouderenzorg terug te brengen, moeten ouderen veel langer thuis blijven wonen.
In deze video legt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) uit hoe Nederland vergrijst. Het artikel gaat verder onder de video.
De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenDit is de discussie
Niemand wil betalen
Om instanties in de ouderenzorg tegemoet te komen, zou het kabinet kunnen kiezen voor een lastenverlichting in deze sector. Maar dat gaat niet gebeuren. Sterker nog, het kabinet gaat fors bezuinigen op de ouderenzorg. Het landelijke budget voor deze sector gaat de komende jaren met 3 procent omlaag.
Ook vanuit de Nederlandse Zorgautoriteit gaat er minder geld naar huisvesting van ouderen. Ten slotte zijn zorgverzekeraars van plan om de komende twee jaar ook nog eens minder geld aan ouderzorg te besteden. De maximale tarieven die ze aan de ouderenzorgorganisaties willen betalen, gaan omlaag.
En dat kunnen zorginstellingen er allemaal niet bij hebben. Daarom protesteren 27 ouderenzorgorganisaties deze week in Den Haag. Volgens die organisaties dreigt door personeelstekorten en vergrijzing een regelrechte ramp in de ouderenzorg. Ze willen dat de bezuinigingen van tafel gaan.
Lees ook: Zijn commerciële partijen de oplossing voor het huisartsentekort?
Wat doen we met al die zzp'ers?
Bij de discussie over de problemen in de zorg gaat het al snel over de vele zzp'ers. Als zorginstanties minder gebruik zouden hoeven te maken van deze groep zelfstandigen, zou dat al flink wat kosten schelen, is de gedachte. Maar zijn zzp'ers inderdaad zoveel duurder dan medewerkers in loondienst? En kan de zorgsector nog wel zonder deze flexibele krachten?
Jos de Blok is eigenaar van Buurtzorg, een thuiszorgorganisatie met ongeveer 15.000 mensen in vaste dienst. Met kleine teams, bestaande uit (wijk)verpleegkundigen en wijkziekenverzorgenden, levert zijn organisatie zorg aan huis. Dat probeert hij te doen met zo min mogelijk zzp'ers, zegt hij in Dit is de Dag (EO). Omdat die volgens hem niet goed zijn voor de continuïteit van de zorg, maar ook omdat ze veel duurder zouden zijn.
"De maatschappelijke gevolgen van al die zzp'ers in de zorg zijn heel groot. De continuïteit van de zorg is enorm belangrijk, zodat de patiënt een persoonlijke band met een zorgverlener kan opbouwen. Alle wisselingen met zzp'ers helpen daar niet bij. Ook krijgen zzp'ers veel meer salaris. Ik ken voorbeelden van zzp'ers die 120.000 euro per jaar verdienen, terwijl hun collega's in loondienst op 50.000 euro uitkomen."
Volgens Lex Tabak van ZZP-erindezorg.nl valt het wel mee met die financiële verschillen tussen zzp'ers en zorgmedewerkers in loondienst. Hij zegt dat zorgmedewerkers vooral kiezen voor zzp'en, omdat een dienstverband steeds minder aantrekkelijk wordt. Zorgverleners zijn op zoek naar flexibiliteit, een goede werk-privébalans en willen zelf de regie in handen hebben.
"Een zzp'er is aantoonbaar ongeveer even duur als een zorgmedewerker in vaste dienst. Er is een stevige cao voor zorgmedewerkers in loondienst. Als je de voor- en nadelen die zzp'ers hebben gaat doorrekenen, dan is er niet zoveel verschil."
Een van de vele zzp'ers in de zorg is Roy Kiekebosch. Hij werkte tien jaar in vaste loondienst, maar besloot dat hij zelf de regie in handen wilde hebben. In loondienst had Roy het gevoel dat er niet goed naar hem geluisterd werd, bijvoorbeeld als het ging over het werkrooster. Of het zzp'en hem daarnaast ook financieel meer oplevert?
"Als ik 32 uur per week werk, maakt het onderaan de streep niet zoveel uit. Doordat ik rond de 50 uur per week werk, kan ik wat meer verdienen. Maar dat zzp'ers duurder zijn? Dat vind ik een beetje plat gezegd. Uiteindelijk hebben we allemaal hetzelfde doel: zo goed mogelijk zorg leveren, zodat iedereen een mooi leven kan leiden."
Dit is haar verhaal
Vledder regelt het zelf
Carolien Meloni is wijkverpleegkundige in Vledder. Een dorp iets boven Meppel met ongeveer 2.000 inwoners. Ook daar worden de mensen ouder. Om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen blijven wonen, hebben de inwoners van het dorp de regie zelf in handen genomen. Benieuwd naar het verhaal van Vledder? Bekijk de uitzending van Dit is de Middag (EO):
Lees hier het hele verhaal van Carolien Meloni
"Hier in het dorp merk je echt het noaberschap: omkijken naar elkaar", merkt Carolien. Het dorp heeft zelf een aantal jaar geleden verzorgingshuis De Borgstee opgericht. "Mensen zijn dus heel erg bezig met toekomstbestendig leven in Vledder."
En dat merkt Carolien in haar werk als wijkverpleegkundige nog steeds. "Mensen willen hier niet weg. Ze willen in het dorp blijven wonen, deelnemen aan de dorpsgemeenschap. Dat kan als je voor elkaar zorgt, naar elkaar omkijkt. Maar ook door te kijken wat het dorp nodig heeft."
Als voorbeeld noemt Carolien dat er nu niet echt een dagbesteding is in het dorp. "Maar dat willen veel ouderen natuurlijk wel. Dus daar zijn de inwoners druk mee bezig en daar hebben ze zelf ook de regie in. De mensen bepalen wat er gebeurt, wij als zorgverlener sluiten daarop aan."
De manier waarop de inwoners van Vledder met elkaar samenleven, is hoe het in de toekomst in meer dorpen en wijken in Nederland zal moeten gaan. Omkijken naar elkaar. Maar zoiets voor elkaar krijgen, is niet in één dag geregeld, weet Carolien. "Noaberschap is cultuur. Het kost tijd. In Vledder wordt het belang echt gezien. Er wonen nou eenmaal veel ouderen, die nemen het initiatief wel."
Dit is het debat
Luister onze podcasts
Benieuwd naar de hele discussie? Luister hier naar het gesprek in Dit is de Dag (EO) met Jos de Blok (Buurtzorg), Lex Tabak (organisatie ZZP-erindezorg) en Roy Kiekebosch (zzp'er).
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenHoogleraar zorgeconomie Richard Janssen en John Bos van zorgorganisatie Woonzorg Flevoland spraken in Geld of je Leven (EO) over de problemen in de zorg:
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen