Podcast De Spindoctors neemt korte pauze, Charlie Kirk en de kunst van de­po­la­ri­se­ren

Hoofdredactioneel commentaar Hans van der Linden op Podcast De Spindoctors, Charlie Kirk en polarisatie

Het staat buiten kijf: de verantwoordelijkheid voor de moord op Charlie Kirk ligt bij de dader. Daarop volgt een punt, geen komma. Hij haalde de trekker over waar hij had moeten kiezen voor een gesprek. Juist Kirk bood daarvoor gelegenheid. In zijn format ‘overtuig me maar van mijn ongelijk’ zat zowel nieuwsgierigheid als bravoure: hij wist wat hij vond en waarom, en wilde horen wat de ander vond. Dat leverde soms ongemak op en scherpe confrontaties. 

Taal, polarisatie en het belang van context en timing

Na de moord op Kirk, en het gesprek daarover in Nederland, dringt zich een bredere vraag op: hoe werkt taal in een gepolariseerde samenleving? Kirks uitspraken en standpunten kregen steun, maar ze riepen ook verontwaardiging en boosheid op. Deze verschillende reacties passen prima binnen een democratie als het onderlinge gesprek erover - binnen de grenzen van de wet - gaande blijft. Als dat niet het geval is kunnen ze bijdragen aan een klimaat waarin emoties verharden en soms zelfs dreigen te ontsporen. 

Context, feiten en argumenten helpen om het werk en de impact van Kirk te duiden, zoek daarin niet een reden of excuus voor het handelen van de dader. Er is bovendien een tijd van rouwen en er is een tijd van beschouwen - die gaan meestal niet goed samen. Timing is belangrijk.  

Zorgvuldige communicatie in een verdeelde samenleving

In een gepolariseerde samenleving is zorgvuldigheid essentieel in communicatie. Eén mislukte zin, één ongelukkige formulering, en je geldt ineens als vriend of vijand. Je wordt ingedeeld in een kamp. Je bent een één of een nul; links of rechts; democratisch of antidemocratisch. Wie dat niet doorheeft, of zich graag veilig waant in de eigen kring, kan zijn bubbel zien veranderen in een echokamer. Zonder interne tegenspraak verschuift een meningsverschil van ideeën naar identiteiten. Dan vergiftigt polarisatie de samenleving en ontstaat het patroon: ‘wij goed, zij fout’. Dan praten we óver elkaar in plaats van mét elkaar. Kirk deed een poging om andersdenkenden te ontmoeten en het gesprek te voeren. 

Dat is ook wat wij - op onze manier - bij EO-journalistiek doen: we zoeken in gesprek, debat, artikel of reportage vanuit verschillende perspectieven naar wat waar is en wat voor de EO van waarde is: hoe actualiteit geloof en samenleving raken. Depolariseren dus — dat is niet voor bange mensen, en allerminst voorspelbaar. Wij vragen anderen en onszelf de bubbel te verlaten; te luisteren, te spreken én je te laten bevragen. De ander de gelegenheid geven het met je eens te zijn, of juist niet, en zelf ruimte te houden voor de gedachte: daar moet ik nog eens over nadenken. Het vraagt nieuwsgierigheid, geduld, mildheid en uitstel van oordeel. Bereidheid om de ander ruimte te geven wanneer die zich ongelukkig of onvolledig uitdrukt; uit te gaan van goede intenties en, waar nodig, de ander mee te helpen de juiste woorden te vinden , ook als je het inhoudelijk oneens bent met de uiteindelijk gevormde zin. 

(De tekst gaat hieronder verder)

De aanpak van EO-journalistiek

Dat spanningsveld hoort vanaf het begin bij onze breed gewaardeerde EO-podcast De Spindoctors. We kozen er bij de start bewust voor om rechts, midden en links aan één tafel te zetten en met elkaar te praten over politiek, actualiteit en de frames die daarin meekomen. Presentatoren Guido van Dijk en Margje Korevaar - Fikse en vaste gasten Julia Wouters en Raymond Mens hebben het lef om in alle scherpte, en vanuit wie ze zijn, dat gesprek aan te gaan. Soms knettert en schuurt het, soms zijn ze het eens, meestal zit het ertussenin. Het succes van de podcast zit ’m erin dat de luisteraar niet alleen meer te weten komt, maar zich ook vertegenwoordigd voelt, in toon, woordkeus, ritme of achtergrond, door de perspectieven van Raymond, Julia, Guido & Margje. Dat hoor je ook terug in de reacties van luisteraars die we in de podcast behandelen. 

In de meest recente aflevering van De Spindoctors ging het over Kirk. Julia, nadat zij eerst had uitgesproken de moord verschrikkelijk te vinden, wees op het polariserende effect van een deel van Kirks uitspraken. Raymond vond die kwalificatie onvoldoende onderbouwd en vroeg expliciet om concrete voorbeelden. Het werd een scherp en ongemakkelijk gesprek, uit het leven gegrepen. Precies zoals zo’n gesprek aan de keukentafel, op school of in de kantine kan verlopen, mits je elkaar opzoekt of ontmoet.

Een korte pauze, maar tot de volgende Spindoctors!

Dat hoort erbij: democratie en communicatie zijn soms rommelig: we moeten blijven oefenen. Het vergroot je vermogen om met anderen en jezelf te kunnen samenleven. Een ongelukkige formulering, verkeerde timing, irritatie, op de mens in plaats van op de bal: het kan zich maar zo voordoen, zeker live. Erken het, herneem jezelf en probeer het anders te verwoorden - het in een volgend gesprek anders te doen. Misschien wel beter. Dat is wat we met De Spindoctors gaan doen: het gesprek voortzetten. We nemen nu een korte adempauze en we hopen er weer te zijn in de eerste week van oktober - tot in de volgende Spindoctors!

Hans van der Linden
Hoofdredacteur Journalistiek & Documentaires EO