Hoe doorbreken we de zwijgcultuur rondom seksueel misbruik van kinderen?
14 maart 2024 · 11:30| Leestijd: 6 min
Update: 22 oktober 2024 · 15:46
In dit artikel aan het woord
"Waarom heb ik dit zo lang alleen gedragen? Wat heb ik mezelf aangedaan?"
"Het helpt niet om de misbruikplegers te verketteren."
"Kinderen denken: ik doe iets wat niet mag en dit mag dus nooit naar buiten komen."
In het kort
Het is geen fijn onderwerp en daarom hebben we het er liever niet over, maar seksueel misbruik van kinderen komt vaak voor in Nederland. Het is daarom belangrijk dat we erover praten, maar hoe doorbreken we het zwijgen rondom dit onderwerp? Daarover gaat het in Op1 (EO).
Wat denk jij?
Het praten over seksueel kindermisbruik is een taboe
Aantal reacties: 0
Seksueel kindermisbruik komt vaak voor
In iedere basisschoolklas zitten gemiddeld twee kinderen die slachtoffer zijn van seksueel misbruik. De dader is in veel gevallen een familielid of een bekende van het kind. Misbruik vindt steeds meer online plaats, maar het meeste misbruik gebeurt nog steeds 'offline'.
Wat is seksueel kindermisbruik precies?
Ongewenste seksuele aanrakingen of seksuele handelingen tegen de wil van het kind of als het kind dit contact niet kan weigeren. Daarbij is sprake van een ongelijkwaardige relatie. Er wordt misbruik gemaakt van leeftijdsverschil of machtsverschil. Kindermisbruik komt voor in alle lagen van de bevolking. Zowel meisjes als jongens kunnen slachtoffer zijn van seksueel misbruik.
In 2021 werden 3.332 meldingen van kindermisbruik gedaan bij de politie. Bij 2.852 meldingen ging het om meisjes en bij 480 om jongens. Maar het mogelijke aantal meldingen ligt waarschijnlijk veel hoger, omdat kinderen last hebben van schaamte en schuldgevoelens en er daarom niet over durven te vertellen.
Om welke leeftijden gingen de meldingen precies?
Het grootste aantal meldingen (63%) ging over kinderen in de leeftijd van dertien tot en met zeventien jaar. Kinderen in de basisschoolleeftijd vormden 35% en kinderen van nul tot en met drie jaar waren 7% van de meldingen.
Gevolgen van misbruik
Misbruik beschadigt het gevoel van veiligheid en vertrouwen van een kind. Het zorgt voor loyaliteitsconflicten als de pleger iemand is van wie ze houden en die ze vertrouwen. Seksueel misbruik wordt in verband gebracht met posttraumatische-stressstoornis (PTSS), depressie, aandachtsproblemen, vroeg beginnen met seksuele handelingen en tienerzwangerschap. Ook is er een hoger risico bij jongeren dat ze zelfmoord proberen te plegen. Heel jonge kinderen kunnen last krijgen van onveilig gehechtheidsgedrag en seksueel afwijkend gedrag.
Wat zijn de gevolgen op de lange termijn?
Volwassenen die seksueel misbruikt zijn hebben vaak moeite met grenzen stellen. Ook kunnen zij een afkeer van zichzelf hebben en dat kan zich uiten in depressies, verslavingen en eetproblemen. Ook kunnen ze last krijgen van angst, paniekaanvallen en slaapproblemen. Ook kunnen er gezondheidsklachten ontstaan waarvoor geen lichamelijke oorzaak gevonden kan worden. Misbruik zorgt ook vaak voor seksuele en relationele problemen.
Hoe doorbreken we de zwijgcultuur rondom seksueel kindermisbruik?
Seksueel misbruik van kinderen komt helaas dus vaak voor. Op welke manier kunnen we het zwijgen rondom dit onderwerp doorbreken? Rinke Verkerk schreef het boek Het hele dorp wist het over kindermisbruik in het dorp waar ze opgroeide. Ze kreeg enorm veel reacties van lezers, van zelfgeschreven romans tot belverzoeken. De rode draad in al die berichten:
"Mensen zeggen: dit is wat ik heb meegemaakt. En het gaat niet zozeer over de seks in het misbruik, maar het gaat over het zwijgen, het geheim, de schaamte, de schuld. En hoe dat in stand wordt gehouden door een web aan betrokkenen."
We hebben volgens Verkerk als omstanders heel veel invloed op de verwerking van slachtoffers. Het begint met het signaleren van seksueel misbruik.
"Durven zien is heel belangrijk, heel veel mensen willen het gewoon niet weten. Als jouw verhaal onderdeel mag worden van de gemeenschap waar je bij hoort, dan haal je mensen uit hun isolement. Dan kan je als omstanders de ideeën die iemand over zichzelf heeft, helpen herstellen naar iets dat waar is. Want het is niet waar dat je slecht bent, het is niet waar dat jij je moet schamen, maar je hebt het wel nodig om dat van anderen te horen en daarin ook heel lang bevestigd te worden."
Het Centrum Seksueel Geweld biedt professionele hulp aan slachtoffers van seksueel misbruik. Klinisch psycholoog Iva Bicanic is landelijk coördinator bij het centrum en vertelt dat het centrum sinds de publicatie van het boek van Verkerk heel veel gebeld wordt.
Vooral oudere mensen bellen en vertellen over misbruik dat tientallen jaar terug heeft plaatsgevonden. Hoe kan het dat mensen zo lang wachten voordat ze hun verhaal delen? Daarvoor moet je je volgens Bicanic verplaatsen in het hoofd van een kind.
"Wij noemen het seksueel misbruik, maar kinderen hebben daar geen woorden voor. Maar vroeg of laat voelen kinderen: het is vies, fout, stout, slecht. En dan gaan ze ook denken: ik ben fout, verkeerd, stout, slecht. En dan komt schaamte. Kinderen denken: ik doe iets wat niet mag, straks ga ik straf krijgen en dit mag dus nooit naar buiten komen. Kinderen voelen zich soms de dader. En de pleger is heel bang dat het kind gaat praten. Die gaat dreigen: dit is ons geheimpje en als je het vertelt dan..."
"Als je dat grote geheim al jaren hebt opgesloten, dat geeft zoveel spanning. Daar word je dus heel ziek van, psychisch maar ook lichamelijk. En na heel lange tijd komt er dan een opening om alsnog je verhaal te vertellen en dan blijkt dat de conclusie die je over jezelf trok niet blijkt te kloppen en dat is een hele bevrijding. Maar het is ook heel gek, want als je het aan iemand vertelt is het ook echt zo. Je kan niet meer tegen jezelf zeggen: het is niet waar, ik heb het maar gedroomd."
Bicanic wil slachtoffers adviseren om hun verhaal alleen te delen als ze dat echt zelf willen.
"Het vertellen is echt iets heel groots. Je mag het vertellen, laat je de mond niet meer snoeren, maar het hoeft niet als je het nu niet kan. Je mag zelf je moment kiezen dat jij het wilt opschrijven of vertellen aan iemand die je vertrouwt. Ik ken ook mensen die spijt hebben, want je kan ook je hele familie verliezen. Het is goed om te vertellen als degene aan wie je het vertelt goed reageert."
Het helpt slachtoffers van misbruik niet om de dader aan te vallen, zegt Bicanic. Je moet volgens haar het gedrag afwijzen, maar niet de persoon. Daar is Verkerk het mee eens, want op het moment dat je de dader verkettert zullen slachtoffers zich extra schuldig voelen.
"Ze denken: zie je wel, doordat ik heb gepraat heeft die persoon een probleem. En als je de plegers verkettert, gaan ze in isolatie. In eenzaamheid worden mensen de slechtste versie van zichzelf. En als je zwakke plek is om intimiteit en verbinding op een ongezonde manier op te zoeken met mensen die niet tegen jou zijn opgewassen dan ga je dat in isolement en met heel veel afwijzing alleen maar erger doen."
"Stel je hebt iemand misbruikt en er komt een punt dat iemand erover gaat spreken. Hoe ga je daar verantwoordelijkheid voor nemen als je weet dat je daarna niemand meer hebt? Als je weet dat er mensen staan als je verantwoordelijkheid gaat nemen is de prikkel veel groter om verantwoordelijkheid te nemen en dat is dus beter voor plegers."
'Waarom heb ik dit geheim zo lang alleen gedragen?'
Het seksueel misbruik begon bij Nathan toen hij negen was en eindigde op zijn veertiende. Jarenlang hield hij zijn mond. De enige met wie hij zijn geheim deelde was zijn vrouw. "Ik heb haar verplicht om dat geheim met mij mee te dragen, dat was heel moeilijk voor haar."
Als kind durfde hij niet te vertellen wat er gebeurde, omdat hij probeerde de schijn van normaliteit op te houden. "Volledig buiten jouw schuld is er iets abnormaals met je gebeurd, maar als je dat als kind zou vertellen dan stort je wereld in."
Hulp zoeken
Toen hij ruim twee jaar geleden de BOOS-documentaire over The Voice of Holland zag, brak hij. "Het gaf me ineens woorden en ik was niet meer alleen." Nathan hoorde slachtoffers dingen zeggen die hij dertig jaar lang tegen zichzelf gezegd had. Die nacht zei zijn vrouw: "Nu gaan we hulp zoeken."
Hij klopte aan bij de huisarts en die verwees hem door naar de GGZ. Deze stap maakte veel los. Op werk vertelde Nathan waarvoor hij bij de huisarts was geweest. De reacties die hij van zijn collega's kreeg waren hartverwarmend. "Mensen kwamen naar me toe en omarmden me. Ze zeiden: 'Wat goed en wat stoer.' Het was een grote warme deken. En ik vroeg me af: waarom heb ik dit zo lang alleen gedragen? Wat heb ik mezelf aangedaan?"
Sinds hij hulp heeft gezocht is de relatie met zijn zoontje verbeterd. Toen zijn zoontje op de leeftijd kwam dat bij hem het misbruik begon vond Nathan het heel moeilijk om nog een liefdevolle relatie met hem te hebben. "Dat was heel triest. Nu ben ik heel blij, het geheim is eraf en we knuffelen elkaar. We hebben gewoon een veel betere relatie."
Trots
Nathan deelt nu zijn verhaal omdat hij andere mensen verder wil helpen. Het laatste wat hij wil is dat mensen gaan uitzoeken wie de dader is in zijn verhaal: "Dat is niet helpend." Tegen zijn negenjarige zelf zou hij willen zeggen: "Ik ben trots op je en trots op de man die je bent geworden."
Wil je weten waar je terecht kan voor hulp?
Heb je te maken (gehad) met seksueel misbruik, dan kan je op de volgende plekken terecht voor hulp:
Praat mee
Kijk naar Op1
Wil je meer over dit onderwerp weten? Kijk dan naar Op1 (EO) waarin journalist Rinke Verkerk, Iva Bicanic van het Centrum Seksueel Geweld en slachtoffer Nathan in gesprek gaan over seksueel misbruik. Kijk het hier of via NPO Start.
Dit schreven we eerder
- Een pedofiel als buurman? 7 op de 10 Nederlanders moet er niet aan denken
Een pedofiel als buurman? 7 op de 10 Nederlanders moet er niet aan denken
