Stad versus platteland? De echte verschillen liggen ergens anders

10 juni 2025 · 09:34| Leestijd:5 min

Update: 10 juni 2025 · 15:46

In dit artikel aan het woord

Josse de VoogdSociaal geograaf

"We moeten juist beter kijken naar de verschillen tussen gebieden. Dan gaat het niet alleen om stad of platteland, maar om het soort gebied waar je woont."

Cok VroomanOnderzoeker Sociaal Cultureel Planbureau

"Ongelijkheid is een complex probleem waarbij je niet alleen moet kijken naar geld, opleiding en de sociaaleconomische positie, maar ook naar sociale netwerken."

Jaap KuinBurgemeester Pekela

"Laten we breed kijken: naar de regio, en naar achterstandswijken in de stad. We moeten zorgen dat er net zo goed openbaar vervoer is in Groningen als in de Randstad."

In het kort

De kloof tussen stad en platteland bestaat niet écht, maar die zit vooral in ons hoofd. Dat is de conclusie van een nieuw onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau. Ongelijkheid heeft niet zozeer te maken met de plaats waar je woont, maar meer met de sociale en culturele bubbel waar je in zit. Valt het inderdaad mee met die kloof?

Samenvatting van DIT artikel

Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat de kloof tussen stad en platteland kleiner is dan vaak wordt gedacht. Niet de plek waar je woont bepaalt je kansen, maar vooral hoeveel geld je hebt, wie je kent, hoe gezond je bent en welke opleiding je hebt gehad. Wel voelen mensen in delen van het land, zoals Groningen of Zeeland, zich vaker vergeten door de politiek in Den Haag. Volgens experts moeten we dus goed kijken naar verschillen tussen groepen én gebieden, en zorgen voor eerlijk beleid voor iedereen.

Wat denk jij?

Wat bepaalt volgens jou het meest je kansen in Nederland?

Je woonplaats

Je achtergrond en klasse

Beleid vanuit de overheid

Toeval of geluk

Dit is de situatie

Nieuw onderzoek: kloof tussen stad en platteland bestaat niet

Uit het onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat de verschillen tussen regio’s in Nederland minder groot zijn dan vaak gedacht. Waar je woont speelt maar een kleine rol. Wat er echt toe doet, is je sociale klasse: hoeveel geld je hebt, hoe gezond je bent, wie je kent en welke opleiding je hebt gehad.

Volgens het onderzoek zijn er in Nederland zeven sociale klassen, van de 'werkende bovenlaag' tot de meest kwetsbaren (het 'precariaat'). Eén op de zes Nederlanders mist belangrijke hulpbronnen zoals geld, een netwerk of een goede gezondheid. Die mensen zitten in alle delen van het land: zowel in de stad als op het platteland.

Onderzoeker van het SCP, Cok Vrooman, legt in Dit is de Dag (EO) uit hoe ze tot deze conclusie zijn gekomen:

“We hebben naar een groot aantal aspecten gekeken waarin gebieden van elkaar kunnen verschillen", legt Vrooman uit. "Denk aan de economische hulpbronnen van mensen, maar ook aan hun sociale netwerken, cultureel kapitaal, gezondheid en persoonskapitaal." Dat laatste gaat over hoe mensen eruitzien en welke indruk ze maken. "Daarnaast onderzochten we hoe het, binnen verschillende sociale klassen die je kunt onderscheiden op basis van die hulpbronnen, zit met de ervaringen in het dagelijks leven en met opvattingen over de samenleving."

Als je dit alles bestudeert in zo’n zeventig gebieden, dan "moet je concluderen dat sociale klassen vaak belangrijker zijn dan de verschillen tussen stad en platteland, of tussen andere regio’s zoals provincies en gemeenten", zegt Vrooman. "De plek waar je woont is dus meestal niet doorslaggevend voor je sociale positie. En als dat wél een rol speelt, dan gaat het eigenlijk altijd om kleine tot middelgrote verschillen.”

De verschillen tussen regio’s zijn dus klein. In sommige gebieden, zoals Utrecht, hebben mensen gemiddeld wat meer 'totaalkapitaal'. In andere gebieden, zoals delen van Groningen en Zeeland, wonen relatief meer mensen met weinig middelen. Maar binnen steden of dorpen zelf zijn de verschillen vaak net zo groot als tussen steden en dorpen.

Vergeten door 'Den Haag'

Maar er is één uitzondering. In sommige delen van Nederland hebben mensen het gevoel dat de landelijke politiek hen vergeet. Dat gevoel is het sterkst in gebieden zoals Groningen, Zeeland, Drenthe, de Achterhoek, Twente en delen van Friesland en Limburg. In steden zoals Utrecht, Amsterdam en Breda komt dat gevoel veel minder voor. Dit gevoel – dat ‘Den Haag’ niet goed luistert – hangt dus vooral samen met wáár je woont, en niet zozeer met je inkomen of opleiding.

Dit is de discussie

Valt het inderdaad mee met die kloof?

Josse de Voogd is sociaal geograaf en doet onderzoek naar het stemgedrag van Nederlanders. Regelmatig wandelt hij door dunbevolkte gebieden en drukke steden in de Randstad. Hij herkent veel dingen uit het rapport van het SCP, en is het ermee eens dat de kloof tussen stad en platteland soms wat opgeblazen wordt. Maar hij vraagt zich af wie ooit beweerd heeft dat die kloof de grootste is. Ook pleit hij ervoor dat het wél belangrijk is om geografisch bewust te blijven.

Josse de Voogd

Sociaal geograaf

"We moeten juist beter kijken naar de verschillen tussen gebieden. Dan gaat het niet alleen om stad of platteland, maar om het soort gebied waar je woont. Je hebt ook rijk platteland, of platteland waar veel mensen links stemmen. Denk bijvoorbeeld aan kunstenaarsdorpen bij Groningen of Nijmegen. (...) Ook in steden zie je verschillen tussen het centrum en de buitenwijken. Woon je in Nijmegen in een luxe appartement naast het station en heb je een ov-kaart via je werk bij de overheid? Of woon je in een wijk als Lindenholt, gebouwd in de jaren ’80, achter een geluidswal, waar mensen met weinig geld wonen omdat de armoede daarheen is verplaatst? Mensen komen niet meer in het centrum met het openbaar vervoer sinds de introductie van de ov-chipkaart. Waar je woont, heeft veel invloed op je positie in de samenleving."

"Natuurlijk is je sociale klasse belangrijk en moet er landelijk beleid komen. Maar om dat goed te kunnen maken, moet je ook snappen hoe het in verschillende delen van Nederland zit. Die dominantie van de Randstad klopt economisch gezien lang niet altijd, maar wel absoluut in beeldvorming, media en wetenschap. Er wordt vaak een ontzettend scheef beeld van Nederland neergezet."

De Voogd noemt een voorbeeld:

"Wat we in Nederland veel zien, noem ik ‘laagwaardig booming’. Dat gebeurt bijvoorbeeld in West-Brabant. Zo’n regio ligt best centraal, maar is een soort bijkeuken van de Randstad. Daar zitten veel grote distributiebedrijven, veel mensen werken er met onzekere contracten, er is veel arbeidsmigratie en weinig verbondenheid tussen mensen. Ook al zeggen onderzoekers dat het economisch niet per se slechter gaat, mensen die er wonen ervaren het wél zo. Als je daar woont zie je een ander Nederland. En dat zie je terug in hoe ze stemmen."

Onderzoeker bij het SCP, Cok Vrooman, geeft aan:

Cok Vrooman

Onderzoeker Sociaal Cultureel Planbureau

"Er wordt niet ontkend dat er een kloof is. Dat staat ook heel duidelijk in het rapport: er zijn wel verschillen, maar ongelijkheid is tegenwoordig ingewikkelder dan alleen economische kapitaalfactoren. Ongelijkheid is een heel complex maatschappelijk probleem waarbij je niet alleen moet kijken naar geld, opleiding en de sociaal-economische positie in termen van de arbeidsmarkt, maar ook naar de sociale netwerken, en dan krijg je toch een ander beeld."

"De belangrijkste conclusie van ons onderzoek is dat structurele ongelijkheid, de ervaringen van mensen en hun ideeën over de samenleving vragen om een aanpak op de lange termijn, vanuit de landelijke overheid. Daarbij is samenwerking met de regio – of dat nu de provincie of gemeente is – heel belangrijk. Het belangrijkste is dat er een betere samenwerking komt tussen de landelijke overheid en de lokale overheden."

"Ik denk dat we het erover eens zijn dat je precies moet weten welke termen en gebieden je gebruikt. Waar heb je het eigenlijk over als je praat over 'de kloof'?"

Ook volgens Jaap Kuin, burgemeester van Pekela, ligt het eraan hoe je naar de kloof kijkt.

Jaap Kuin

Burgemeester Pekela

"Wij weten dat als je geboren wordt in Pekela, de kansen op de arbeidsmarkt of de kansen in het onderwijs kleiner zijn. Dat heeft een ander onderzoek aangetoond, en dat heeft dus wel te maken met de omgeving waar je woont. Dus die kloof is er."

Maar Kuin is het ook zeker met punten van het SCP-onderzoek eens:

"Ik zie ook dat we steeds meer één Nederland worden. Door de woningnood komen Randstedelingen in Pekela wonen, omdat de huizen daar groter, ruimer, mooier en goedkoper zijn. Je ziet dat de arbeidsmarkt niet meer leidend is, want mobiliteit is toegenomen. Het is nu heel normaal dat je in Groningen, Eemshaven of Assen werkt, en in Pekela woont. Maar als ik kijk naar de uitstroomniveaus van het onderwijs, zie ik daar wel hele grote verschillen."

De burgemeester van Pekela benadrukt dat de kloof er wel aan zit te komen als er niet meer geïnvesteerd wordt in bijvoorbeeld openbaar vervoer in de regio.

"Wij zien zeker verschillen tussen Oost-Groningen en de Randstad: de dichtheid van het ov-netwerk, wat nodig is voor het werken en wonen op de grotere afstand, is natuurlijk aanzienlijk slechter geregeld dan in de Randstad. We moeten wel af van het imago dat er krimp is. Die krimp is al drie jaar gestopt. Laten we breed kijken: naar de regio, en naar achterstandswijken in de stad. We moeten zorgen dat er net zo goed openbaar vervoer is in Groningen als in de Randstad. Dat betekent dus dat we daar iets meer geld voor over moeten hebben. Anders gaat die kloof er wel degelijk ontstaan."