Strategisch stemmen bij de verkiezingen: hoeveel zin heeft het?
20 november 2023 · 16:08| Leestijd: 4 min
Update: 8 augustus 2024 · 15:39
In dit artikel aan het woord
"De kans dat je teleurgesteld achterblijft lijkt nogal groot."
"Met name op links kan een strategische stem ervoor zorgen dat één partij de grootste wordt."
"Strategisch stemmen, nooit doen, doe waar je zelf invloed op hebt."
"Als ik nog zou twijfelen, dan zou ik zeker strategisch kiezen."
In het kort
Strategisch stemmen, je hebt het afgelopen weken vast al vaak voorbij horen komen. Maar wat is strategisch stemmen precies? En heeft het wel zin om deze verkiezingen je stem strategisch in te zetten?
Wat denk jij?
Ga jij deze verkiezingen strategisch stemmen?
Aantal reacties: 0
Stemmen met strategie
Wat ga je stemmen als je 22 november in het stemhokje staat? En stem je strategisch of stem je op de partij die het beste bij jou past? Uit onderzoek onder het RTL Nieuwspanel blijkt in ieder geval dat een kwart van de Nederlanders overweegt om bij de Tweede Kamerverkiezing strategisch te gaan stemmen.
Maar wat is een strategische stem nu eigenlijk precies? Het betekent dat je niet op je favoriete partij stemt. In plaats daarvan stem je op een partij die iets verder van je af ligt, maar wel grotere kans heeft om veel zetels te krijgen. De belangrijkste reden om strategisch te stemmen is om de coalitievorming te beïnvloeden. Afhankelijk van je politieke voorkeur, kies je voor een grote linkse of rechtse partij om daarmee hopelijk een rechtse of linkse coalitie te vormen.
Wat is coalitievorming?
Na de verkiezingen begint de kabinetsformatie. De voorzitter van de Tweede Kamer wijst op advies van de gekozen fractievoorzitters van de partijen een verkenner aan. De verkenner gaat daarna onderzoeken welke coalities er allemaal mogelijk zijn. Daarna wijst de Tweede Kamer een informateur aan met de opdracht om een specifieke coalitie te onderzoeken. Benieuwd naar de rest van het formatieproces? Lees het op parlement.com.
De peilingen zijn erg belangrijk voor kiezers om hun strategische stem te bepalen. Als voorbeeld: op nummer drie in de peilingen staat de grootste linkse partij, dat is GroenLinks-PvdA met 21 tot 25 zetels. Veel linkse kiezers overwegen nu om op GroenLinks-PvdA te stemmen in plaats van hun 'eigen' linkse partij die op minder zetels in de peilingen staat.
Schrijf je in voor de DIT-nieuwsbrief!
Begin de zaterdagochtend fris en geïnspireerd met onze gratis nieuwsbrief. Hierin delen we de beste artikelen van de week, rechtstreeks vanaf onze website. Zo blijf je eenvoudig op de hoogte van interessante verhalen, kwesties en inzichten.
Lees onze privacyverklaring.
Heeft het zin om strategisch te stemmen?
Stel je overweegt om strategisch te stemmen, dan wil je wel weten of het ook zin heeft. Chris Aalberts, docent en onderzoeker politieke communicatie, snapt dat mensen overwegen om strategisch te stemmen, zegt hij in Dit is de Dag (EO). Maar volgens Aalberts weet je nooit wat je met een strategische stem bereikt. Ook niet bij de aankomende verkiezingen.
"Als je nou dat rechtse kabinet niet wil en je wil niet dat de PVV daar in komt te zitten, dan heb ik eerlijk gezegd geen enkel idee hoe je dat door middel van strategisch stemmen zou kunnen voorkomen. We zijn al een paar dagen aan het speculeren met elkaar over wat meneer Omtzigt precies wil. Zolang meneer Omtzigt dat niet precies voor ons uitschrijft, lijkt het mij dat we daar onze stem niet vanaf moeten laten hangen."
"De peilingen representeren voor een deel de uitslag niet. Want mensen kunnen op het allerlaatste moment iets anders doen. Dus je kunt nu wel gaan stemmen op basis van de peilingen, van ja, ik wil deze kant op of ik wil die kant op. Maar de kans dat je teleurgesteld achterblijft en dat die partijen toch weer iets anders doen dan jij had ingeschat, die lijkt nogal groot."
Opiniepeiler Peter Kanne begrijpt goed waarom mensen strategisch stemmen, zeker met de huidige zetelverdeling van de grootste partijen. Volgens hem kan een strategische stem echt een verschil maken.
"Strategisch stemmen is ook emotie. Je hebt nu vier grote partijen. En met name op links kan je nu met een strategische stem ervoor zorgen dat er één partij de grootste wordt, namelijk GroenLinks-PvdA. Op rechts is dat veel moeilijker, want daar heb je drie partijen die mee gaan doen."
"Het is ook misschien aardig om even naar twee en een half jaar geleden te kijken. In onze nameting bleek dat toen 12% strategisch heeft gestemd. Je kan zeggen dat is niet zoveel, maar onder de D66-stemmers was dat 28%. En dat komt neer op zo'n zes à zeven zetels. Dat kan een verschil maken."
Met een strategische stem kun je volgens Kanne zelfs iets van invloed hebben op de coalitie die de politieke partijen gaan vormen.
"In de campagne hoor je Dilan Yeşilgöz zeggen als zij de vraag krijgt: maar met welke coalitie wilt u dan? Dan zegt zij steeds: "Dat is echt aan de kiezer." Maar het mooie is, dat is helemaal niet aan de kiezer. De kiezer heeft helemaal niets te zeggen over die coalitie. En de strategische stem is de enige manier voor die kiezer om nog een klein beetje een beweging, een boodschap mee te geven."
Veel mensen zijn volgens Aalberts achteraf niet te spreken over de partij waar ze strategisch op gestemd hebben. Hij raadt mensen daarom aan om niet strategisch te stemmen.
"Je kan natuurlijk gewoon denken: ik stem in de eerste plaats op een volksvertegenwoordiger die ik vertrouw en die ik zomers op mijn huis zou laten passen. En over de rest heb je geen controle."
Ook Kees Verhoeven, oud-campagnestrateeg van D66, raadt het af om strategisch te stemmen, ondanks dat het D66 bij de vorige verkiezingen veel zetels heeft opgeleverd.
"Strategisch stemmen, nooit doen. Doe waar je zelf invloed op hebt, je eigen stem uitbrengen en niet kijken wat anderen misschien gaan doen. Leidt altijd tot teleurstelling, ongeacht de uitkomst. De strategische stem is altijd van invloed, maar het werkt nooit."
Oud-adviseur van de Partij van de Arbeid, Julia Wouters, staat juist redelijk positief tegenover strategisch stemmen, zegt ze in Op1 (EO).
"Als ik nu niet al mijn stem bepaald had en ik zou nog twijfelen, dan zou ik zeker strategisch kiezen, omdat ik heel erg bang ben dat Wilders de grootste wordt. Dat zou ik dan met heel mijn hart doen. Tegelijkertijd zijn er momenten dat je juist naast de macht moet stemmen, omdat als er al een redelijk stevig rechts of links machtsblok is en je gaat er een beetje naast zitten, dan kun je ze wat meer bij hun geweten houden."
Dit zegt ons WhatsApp-panel
We vroegen het DIT-WhatsApp-panel of zij dit keer strategisch gaan stemmen.
"Nee gewoon vasthouden aan mijn overtuigingen en idealen en niet zomaar wisselen van partij."
"Ik kom sowieso op inhoud uit bij GL-PvdA, maar zou ik nu uitkomen bij een partij die daarbij in de buurt zit, dan zou ik zeker strategisch stemmen vanuit de hoop dat zij de grootste kunnen worden en enig tegengewicht kunnen gaan bieden aan het rechtse blok waar we al jaren mee te maken hebben."
"Nee het is complete onzin omdat het onmogelijk is de verhoudingen na de verkiezingen in te schatten en dan ook nog welke coalities daar uit gaan komen. De meest waarschijnlijk coalitie (waar niemand het over heeft)is PvdA/GL /VVD/NSC omdat alle drie de partijen dat willen los van alle verkiezingsretoriek. PvdA/GL wil per se dus bereid veel water bij de wijn te doen. VVD wil graag met hun omdat oppositie verzwakt en met stabile bestuurders wil werken. NSC heeft ook geen blokkade naar beide partijen en ook solide ondanks dat ze nieuw zijn en daarmee wordt ook signiaal van de kiezer gerespecteerd. Dat gaat het worden. Maar ik stem gewoon BBB omdat ik daar meest overeenkomst mee heb qua inhoud en cultuur."
"Nee, ik overweeg wel een ‘proteststem’. De vraag is wel hoe zinvol dat is."
"Ik ga zéker strategisch stemmen!! Maar puur uit frustratie over ons huidig politiek klimaat. Ik heb wérkelijk geen enkel vertrouwen meer in de Nederlandse politiek. Het is nog niet eerder gebeurd in de de 58 jaar dat ik nu op deze aardbol rondloop, dat ik zo cynisch en ontgoocheld ben als op dit moment. 'Regeren is vooruitkijken'...en dát kan geen enkele partij of politicus meer, lijkt het. Ik moet van mezelf stemmen maar eigenlijk wil ik niet meer, gooi IK de handdoek in de ring..en ga ik het liefst op een onbewoond eiland wonen, weg van alle zichzelf uitmuntend verklarende figuren die denken dat ze ons land kunnen helpen en dienen...maar daar helemaal niet op uit zijn. Ga ik dit hardop verklaren? Ik zou wel gek zijn! Politici l*llen iedereen onder tafel dus ook mij....zij zijn daar nu eenmaal goed in. Geef me een goed regeerder...en ik kom van mijn onbewoonde eiland af. Tot die tijd? Stem ik...maar met mijn verstand, niet meer met mijn hart."
"Ik wil het liefst CU stemmen, maar ik vrees een ultra rechts kabinet en daarom overweeg ik GL/PvdA."
Meld je aan voor de WhatsApp-community van DIT
Wil jij een bijdrage leveren aan nieuwe artikelen op DIT?
Sluit je aan bij onze dynamische redactie via ons WhatsApp-panel! De redactie stuurt je dan regelmatig boeiende vragen over actuele kwesties. Je kunt, als je wilt, jouw mening of verhaal over dat onderwerp delen. Wil je dat liever anoniem doen? Dat is geen enkel probleem. Jouw bijdragen delen wij op DIT!
Klik hier om je aan te melden. Je telefoon opent dan WhatsApp en schrijft 'DIT AAN' in jouw tekstvak. Klik op versturen en klaar is Kees!
Wat denk jij?
Op welke coalitie hoop je, een linkse of een rechtse?
Aantal reacties: 0
Podcast Dit is de Dag
Wil je meer horen over het nut van strategisch stemmen? Luister hier Dit is de Dag (EO) terug:
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenPodcast De Spindoctors
Wil je meer horen van Julia Wouters, oud-adviseur PvdA? Dat kan in de podcast De Spindoctors (EO). Samen met Raymond Mens, oud-campagnestrateeg bij de VVD, praat ze je wekelijks bij over de frames en spins in de politiek.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenDit is de Middag over strategisch stemmen
In Dit is de Middag (EO) zie je onze stamgasten in gesprek over strategisch stemmen.
