Van stikstof naar watervervuiling: gaat ons land weer op slot? 'Het gaat erg slecht met ons water'
17 augustus 2023 · 14:03| Leestijd: 5 min
Update: 8 augustus 2024 · 16:06
In dit artikel aan het woord
"Het gaat heel erg slecht met ons water."
"Het is niet goed om naar één sector alleen te kijken."
In het kort
'Het gaat erg slecht met ons water.’ Er wordt nog amper over gesproken, maar de kwaliteit van het water in Nederland raakt steeds meer vervuild. Dat kan nare gevolgen hebben voor de natuur en voor de mens. Wat staat ons precies te wachten?
Wat denk jij?
Maak jij je zorgen om de kwaliteit van het water in Nederland?
Aantal reacties: 0
Dit is de situatie
Hoe gaat het met ons water?
Dit jaar heeft de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur een rapport gepubliceerd over de waterkwaliteit in Nederland. Het rapport heeft de alarmerende conclusie getrokken dat de situatie met ons water verre van rooskleurig is.
Het zit zo: in 2027 moet Nederland voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Dat had eigenlijk al in 2015 moeten gebeuren, maar toen kregen we uitstel. Als de milieudoelen die in deze KRW staan niet gehaald worden, kan dit grote gevolgen hebben voor de vergunningverlening voor bedrijven die water aftappen of juist lozen. Maar ook de regels rondom mest en het gebruik van chemische middelen in de landbouw zullen hier gevolgen van ondervinden, want ook dit komt in het water terecht.
Wat staat er in de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW)?
- Vervuiler en gebruiker betalen beide voor de vervuiling van water
- In de KRW (Kaderrichtlijn Water) staan internationale stroomgebieden centraal
- De KRW geldt voor alle wateren, inclusief grondwater
- Na 2000 mag er geen achteruitgang plaatsvinden van de chemische en ecologische toestand van het water
- Naast chemie een grote focus op ecologie
- Per 2015 geldt een resultaatsverplichting (dat is voor Nederland dus uitgesteld)
Stikstofdebat
Nu zegt de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur dat de slechte waterkwaliteit ervoor kan zorgen dat de huizenbouw, de landbouw en de bedrijvigheid stil komt te liggen. Dat doet sterk denken aan het debat over het stikstofprobleem in Nederland. Vergunningen worden ingetrokken of niet meer verleend, omdat tegen 2035 minstens 74% van de oppervlakte van de kwetsbare natuur in beschermde Natura 2000-gebieden een acceptabel stikstofniveau moet hebben. Dit heeft als gevolg dat momenteel veel processen stil liggen in de omgeving van natuurgebieden.
Wat voor invloed heeft de bouw van een huis dan op water?
Waterkwaliteit wordt gemeten aan de hand van de hoeveelheid water, de kwaliteit ervan en de vorm van het water. Alles wat je doet, zoals bouwen of stoffen lozen, heeft direct invloed op het hele watersysteem.
Wanneer de grond wordt weggehaald of er wordt begonnen met het bouwen van een fundering, kunnen er stoffen vanuit de opgegraven grond in de sloot terechtkomen bij de eerstvolgende regenbui. Dat gebeurt vaak als het regent, dan spoelt er van alles van de grond af in het water. Dit kan ervoor zorgen dat de kwaliteit van het water slechter wordt. En in de regels staat dat de kwaliteit niet slechter mag worden dan hoe het nu is.
Het leven in het water, bijvoorbeeld in de sloot, hangt af van het hele systeem. Dit betekent dat elke groep die daar kritiek op heeft, vanaf 2017 naar de rechtbank kan stappen als er niet aan die regels voldaan wordt. Daardoor kunnen activiteiten stopgezet worden.
Vooral boeren worden zwaar getroffen. Velen van hen moeten aanzienlijke aanpassingen doen om aan de regels te voldoen, en sommige intensieve uitstoters worden zelfs uitgekocht.
Dit is de discussie
Water wordt het nieuwe stikstof?
De vrees is dus dat het probleem met de waterkwaliteit het nieuwe stikstof wordt. Dat wil zeggen dat er nog meer processen vast komen te staan, als we in 2027 niet voldoen aan die Europese regels.
Hoogleraar Herstelbeheer Oppervlaktewater Piet Verdonschot denkt dat we die niet gaan halen, zo zegt hij bij Dit is de Dag (EO). En dat terwijl de problemen al veel langer bekend zijn: volgens de hoogleraar bestaan die zeker al 20 jaar. Er waren vroeger periodes waarin Nederland echt grote vooruitgang boekte als het gaat om de kwaterkwaliteit, vooral in de jaren 80 en 90. Maar daarna is alles eigenlijk stil komen te liggen, legt hij uit.
In de afgelopen tien jaar is een langzame verslechtering te zien, en een toename van schadelijke stoffen. Daarbij gaat het om zowel het water in sloten als het grondwater. En daar wordt weer ons drinkwater van gemaakt. Dus eigenlijk gaat het om ons hele watersysteem.
"We hebben onszelf natuurlijk helemaal op slot gezet door dit eerst 20 jaar te negeren. Als je documenten van mij gelezen had, had je kunnen lezen dat de waterkwaliteitscrisis tien keer groter wordt dan de stiksofcrisis. De juridische gevoeligheden zijn even groot. 2027 gaan we niet redden, want de problemen zijn vele malen groter dan stikstofproblemen. En als wij niet voldoen aan die kaderrichtlijn, kan elke partij naar de rechter stappen om processen stil te leggen."
Volgens Verdonschot ligt de oplossing bij het hervormen van de landbouw. Die moet volgens hem veel circulairder en duurzamer te worden. Via de landbouw komen er veel bestrijdingsmiddelen, en dus gifstoffen, in het het water terecht.
"In mijn ogen is het combinatie van de lozingen van onze rioolstelsels. Dus onze zuiveringsinstallaties en de kwaliteit die heel slecht is die daar uit komt en die weer gevoed wordt door onze woningen en onze industrieën. En aan de andere kant, en dat is bijna 50% van de last gifstoffen en nutriënten, die komt uit de landbouw."
Martin van der Spek, Hoogheemraad Schieland & Krimpenerwaard, actief in het waterschap voor CU/SGP, geeft aan dat hij het waterprobleem niet wil bagataliseren. Ook denkt hij dat we de deadline van 2027 niet gaan halen.
Hij wil wel graag wat nuances aanbrengen: volgens hem moet de focus meer liggen op de ecologische kwaliteit van het water. Van der Spek is bang dat de Europese regels die ingesteld zijn, soms een doel op zich zullen worden, in plaats van dat er gecontroleerd worden of die regels ook echt effect hebben. Dit is volgens hem in sommige gevallen ook aan de hand bij stikstof.
"Waar we dus een kanttekening bij moeten maken is dat de regels die we instellen om de ecologische kwaliteit te bereiken, soms een doel op zich kunnen gaan worden, zonder dat je nog controleert of dat inderdaad nog zo is."
Bovendien vindt hij dat er niet naar één sector gekeken moet worden voor de oplossing van dit probleem, dus niet enkel naar de landbouw.
"Het is een veelkoppig monster. Er zijn meerdere knoppen om aan te draaien. Juist die landbouwknoppen waar we aan kunnen draaien, reageren heel erg langzaam. Daarnaast is het goed om oog te hebben voor het gebied waar je in zit. Daar zitten grote verschillen tussen."
Praat mee
Wat moet er gebeuren om de waterkwaliteit zo snel mogelijk te verbeteren?
Luister het debat in de uitzending van Dit is de Dag (EO) nu terug als podcast:
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassen
