Bij wie sta jij stil?
Er komt een coronaherdenking - maar is dit wel de juiste manier?
29 september 2023 · 10:40
Update: 2 oktober 2023 · 09:54
In gesprek met
Jan-Jaap van Peperstraten
Priester
"Iedereen die dierbare verloren heeft blijft toch een beetje verweesd achter."
Berthold Gersons
Psychiater en trauma-expert
"Het is een samenzwering tegen het gevoel."
Peter Jan Margry
Historicus van het Meertens Instituut
"Hierbij is het improviseren."
Julia Wouters
Voormalig spindoctor
"Als de Koning zegt: 'Ik zie jou pijn', dan is de troostende werking is enorm."
In het kort
Het was een tijd vol mondkapjes, thuiswerken en stokjes in de neus. En het was een tijd van angst en verdriet: heel veel mensen verloren familie en vrienden aan het nare coronavirus. Het is belangrijk om samen stil te staan bij de impact die corona op ons leven had en heeft. Daarom komt er een coronaherdenking. Maar is dit wel de juiste manier?
Wat denk jij?
Is een nationale coronaherdenking nodig?
Dit is de situatie
Coronaherdenking
De coronacrisis is voorbij en voor de meesten gaat het leven weer 'gewoon' door, alsof corona amper bestaan heeft. Maar dat geldt niet voor iedereen. Alleen al in Nederland zijn meer dan 20.000 mensen overleden en er is een hele groep mensen die nog steeds gezondheidsklachten ervaren door bijvoorbeeld Long COVID. De pandemie is over, maar zeker niet vergeten. Daarom hebben heel veel mensen behoefte aan een coronaherdenking. Ze willen een moment om stil te staan bij de COVID-19-pandemie, haar slachtoffers en de impact ervan.
De herdenking komt er, in de vorm van de indrukwekkende expositie Nationaal stilstaan bij corona. Op vrijdag 29 september 2023 vindt de aftrap plaats in het provinciehuis van Noord-Brabant. De komende maanden zal de tentoonstelling reizen langs verschillende provincies en vindt ook plaats op alle eilanden van Caribisch Nederland.
Meer info over de tentoonstelling Nationaal stilstaan bij corona vind je hier.
Dit is de discussie
Is een expositie als coronaherdenking genoeg?
Er komt dus een moment om de coronapandemie te herdenken, of op zijn minst een vorm daarvan. Maar is de expositie wel voldoende?
Het initiatief voor deze herdenking kwam van pastoor Jan-Jaap van Peperstraten en zijn medestanders. We mogen de mensen die zijn overleden tijdens deze verschrikkelijke tijd niet vergeten. Dat is de reden waarom hij destijds op het idee kwam van een coronaherdenking.
"De neiging is bij veel mensen heel groot om de bladzij weer om te slaan, het leven te hernemen, maar iedereen die dierbaren verloren heeft blijft toch een beetje verweesd achter."
Als priester heeft van Peperstraten honderden begrafenissen meegemaakt in deze periode. Er mochten toen maar 30 man aanwezig zijn, en ze mochten er maar 30 minuten lang zijn. Hij geeft aan dat deze begrafenissen geen goede afsluiting waren voor de nabestaanden.
"Wat erg moeilijk was dat het zeker in de eerste maanden vrijwel onmogelijk was om fatsoenlijk afscheid te nemen van de naasten. We mochten niet tot nauwelijks bij elkaar komen. Dat legt zo’n blokkade in de verwerking van het overlijden."
Hij wil dus de mensen een moment van afscheid en eer geven die ze toen niet konden krijgen.
De impact van de crisis was groot, vindt psychiater en trauma-expert Berthold Gersons. Daarom zal ook de impact van een herdenking groot zijn. Als land moeten we dat wel doen, meent hij.
"We zeggen wel dat we een intelligent land zijn, maar zijn we ook fatsoenlijk? Gaan we staan voor de mensen die zijn overleden? Hebben we ruimte voor verdriet? Ik ben heel blij dat het initiatief er eindelijk is."
Gersons vindt dat als Nederland dit niet doet, dat het een "samenzwering tegen het gevoel" is. Dat we het dan alleen maar erger maken voor mensen die veel hebben verloren tijdens de pandemie.
"Dat bevordert heel erg het gevoel dat die mensen er niet toe doen. Waarom was er bij andere rampen wel het besef: we willen deze mensen niet vergeten."
Maar hoe zouden we dit moeten aanpakken? Is de expositie de vorm waarin we dit zouden moeten doen?
Bij veel rampen hebben we herdenkingen gehad. Volgens Historicus Peter Jan Margry van het Meertens Instituut is het bij deze pandemie alleen niet zo duidelijk hoe we de herdenking in elkaar kunnen zetten als bij bijvoorbeeld het ongeluk van MH17 en de Tweede Wereldoorlog.
"Ik denk dat het hier het lastige is dat bij een ramp die plots gebeurt, je een logisch moment hebt. En hierbij is het natuurlijk improviseren. Een pandemie komt langzaam op gang ook je weet niet wanneer die precies eindigt."
De expositie van 29 september wordt geopend door Koning Willem-Alexander. De overheid dus. Julia Wouters, voormalig spindoctor, vindt dat het inderdaad vanuit de overheid moet komen.
"Als de Koning, of iemand anders die zo'n symbool is voor mensen, zegt: 'Ik zie jou pijn en ik weet dat je geleden hebt en we zijn er met ze allen voor je', dan is de troostende werking enorm."
Margry stelt juist voor om alle disciplines bij mekaar te voegen voor een comité. Daaronder vallen dan bijvoorbeeld psychologen en ritueel specialisten. Zij kunnen dan inspiratie halen uit herdenkingen van andere rampen. Want we hebben het al eerder heel mooi gedaan, zegt hij.
"Dus ik denk dat we vanuit de samenleving mensen hiervoor bij elkaar moeten brengen om daar iets moois van te maken."
Wat denk jij?
