Nooit meer
Weten jongeren te weinig over de Holocaust? 'Op school kregen we alleen de grote cijfers'
7 maart 2024 · 09:00
Update: 7 maart 2024 · 12:55
In gesprek met
Jaser Husseini
Docent Burgerschap aan het ROC Nijmegen
"Ik merk dat er heel weinig kennis is onder studenten. Dan heb je ook weinig begrip voor elkaar."
Farzad Hossaini
Student ROC Nijmegen
"Ik heb een joodse vriend, maar na 7 oktober werd ik boos op hem. Ik dacht, waarom vermoorden joden nu de moslims?"
Salo Muller
Holocaustoverlevende
"Ik deel mijn persoonlijke ervaring. Vaak gaan de meisjes dan huilen, de jongens worden doodstil."
Mike Knoors
Student ROC Nijmegen
"Op de basisschool en middelbare school kregen we alleen maar grote cijfers. Je kreeg nooit een perspectief van hoe erg dat voor die mensen toen was."
Judith Belinfante
Geboren in een joods gezin tijdens de Tweede Wereldoorlog
"Als we beter leren om naar elkaar te luisteren, zou het anders kunnen. Musea en scholen zijn daarin belangrijk."
Emile Schrijver
Directeur Nationaal Holocaust Museum
"Je wil dat jongeren zich bewust worden van wat er gebeurd is, en dat ze daarmee iets omzetten in hun hoofd."
In het kort
Sinds de oorlog in Gaza is volkenhaat toegenomen, ook in Nederland. Moeten Nederlandse jongeren juist nu meer verhalen over de Holocaust te horen krijgen, om een herhaling van de geschiedenis te voorkomen?
Wat denk jij?
Is de Tweede Wereldoorlog voor jou dichtbij?
Dit is de situatie
Antisemitisme neemt toe door Gaza-oorlog
"Er is nu eenmaal in de mensen een drang tot vernielen, een drang tot doodslaan, tot vermoorden en razend zijn, en zolang de gehele mensheid, zonder uitzondering, geen grote metamorfose heeft ondergaan, zal de oorlog woeden."
Dat schreef Anne Frank in 1944 in haar dagboek. Het tragische verhaal van de joodse Anne is wereldberoemd, maar het staat ook symbool voor nog veel meer verhalen. Verhalen van joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog slachtoffer werden van haat.
Nu, bijna 80 jaar na de oorlog, maakt jodenhaat wederom een wereldwijde opmars vanwege het conflict in Gaza. In Nederland nam het aantal antisemitische incidenten in de weken na 7 oktober met 818% toe, volgens cijfers van het CIDI. Aan de andere kant is er ook een opleving van islamofobie sinds de start van de oorlog.
Verhalen over aangrijpende oorlogsmisdaden zoals de Holocaust drukken jongeren die in vrijheid zijn opgegroeid met hun neus op de feiten: volkenhaat kan leiden tot volkenmoord. Moeten we jongeren in deze periode daarom meer vertellen over de Holocaust, bijvoorbeeld in het onderwijs of met tentoonstellingen? En hoe pak je dat aan?
Het nieuwe Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam doet daar in ieder geval een poging toe. De koning opent het museum zondag officieel, en vanaf maandag 11 maart is het open voor publiek.
Meer over het Nationaal Holocaustmuseum
Wat denk jij?
Vind jij dat jou op school genoeg is geleerd over de Holocaust?
Dit is de discussie
Moeten jongeren leren over de Holocaust?
In Op1 (EO) gaan presentatoren Tijs van den Brink en Margje Fikse in gesprek met uiteenlopende gasten.
Salo Muller is Holocaustoverlevende. Toen hij zes jaar oud was werden zijn ouders naar Auschwitz gebracht en vergast, en bleef hij ondergedoken als wees achter. Nu geeft Muller op school lessen over de jodenvervolging. Hij ziet dat er tegenwoordig een groot gebrek aan kennis is over de Holocaust. Niet alleen jongeren schrikken van zijn verhaal, ook leraren zijn verontwaardigd, vertelt hij.
"Ik deel mijn persoonlijke ervaring. Vaak gaan de meisjes dan huilen, de jongens worden doodstil, en na afloop zijn ze allemaal stomverbaasd. Dat zijn kinderen uit groep acht, de eerste en tweede klas. (...) Je kan er niet genoeg over praten. En als je het ziét, is het nog beter."
"Ik praat ook nog wel eens na met leraren. Dan vragen ze me: 'Prima wat u heeft verteld, maar was het echt zó erg?'. Dan denk ik, man... Ik ga jou toch niet uitleggen, als geschiedenisleraar... Die mensen moeten ogenblikkelijk naar zo'n museum, om het met eigen ogen te zien."
Jaser Husseini, docent Burgerschap aan het ROC Nijmegen, ziet ook dat leerlingen maar weinig weten van het verleden. Dat leidt tot onderlinge onrust en onbegrip.
"Als je het gesprek met ze begint, merk je het: studenten weten niet wat zich in het verleden heeft afgespeeld. Een voorbeeld is 7 oktober [toen Hamas Israël aanviel, red.]. Ik liep het klaslokaal in, en de studenten waren oprecht boos op elkaar. Mijn joodse, islamitische en christelijke studenten, ze wilden het erover hebben, maar ik merkte dat er heel weinig kennis was. Dan heb je ook weinig begrip voor elkaar. Ik heb hun kennis opgebouwd, pas daarna hebben we gesprekken gevoerd."
Husseini brengt leerlingen vooral kennis bij door de menselijke kant van de oorlog zien, vertelt hij.
"Ik vertel geen jaartallen of cijfers, ik vertel persoonlijke verhalen van leeftijdsgenoten die in concentratiekampen hebben geleefd. Dan wordt het persoonlijk. (...) Door die gesprekken verwerven ze kennis, en door die kennis verwerven ze begrip."
En juist die menselijke kant van de oorlog mist in het reguliere onderwijs, beaamt zijn student Mike Knoors.
"Op de basisschool en middelbare school kregen we alleen maar grote cijfers. Hoeveel joden werden vermoord, in welke jaartallen... Maar je kreeg nooit een perspectief van hoe erg dat voor die mensen toen was."
Farzad Hossaini zat ook bij Husseini in de schoolbanken. Hij raakte als moslim vervreemd van zijn joodse vriend toen de Gaza-oorlog begon, uit onbegrip van de situatie. De 'vermenselijkte' uitleg van Husseini over de jodenvervolging hielp hem om over zijn woede heen te stappen.
"Ik heb een joodse vriend, maar na 7 oktober [toen Hamas aanviel, red.] werd ik boos op hem. Ik dacht, waarom vermoorden joden nu de moslims? De moslims hebben toch niks te maken met de Tweede Wereldoorlog? Waarom gaan er zoveel onschuldige mensen dood? (...) Ik had een soort kap voor mijn ogen, ik gaf op mijn eigen vragen zelf antwoord. Toen ik meer kennis kreeg, ging die kap af. Ik ging vanuit andere perspectieven naar de situatie kijken. (...) Ik ben naar mijn vriend gegaan en ik heb gevraagd: 'Waarom doen we dit? Voor niets, toch?'"
Judith Belinfante werd geboren in de oorlog, moest als baby onderduiken en kwam op tweejarige leeftijd terug bij haar joodse ouders. Belinfante ziet ook heil in het delen van verhalen met jongeren. Empathie kweken doet meer dan het blokkeren van hatelijk gedrag.
"Ik houd niet van het bestrijden, het is veel belangrijker om te zorgen dat we elkaar benaderen. Dat de joden die er nog zijn, de moslims, de mensen in Nederland leren dat wij mensen elkaar dingen kunnen aandoen die absoluut niet kunnen. En dat dat niets te maken heeft met afkomst, het is niet cultureel bepaald. Als we beter leren om naar elkaar te luisteren, zou het anders kunnen. Musea en scholen zijn daarin belangrijk."
Emile Schrijver, directeur van het nieuwe Nationaal Holocaust Museum, ziet ook dat jongeren baat hebben bij het horen en zien van persoonlijke gebeurtenissen. Hij was betrokken bij een jongerenreis naar concentratiekamp Auschwitz en merkte in de voor- en nagesprekken dat de houding van jongeren veranderde.
"Wat je ziet is dat de jongeren de vrijheid die zij voelen in contrast stellen met de geschiedenis. Je wil dat ze daarnaartoe gaan, dat ze zich bewust worden van wat er gebeurd is, en dat ze daarmee iets omzetten in hun hoofd. In hun handelen, in de manier waarop ze naar andere mensen kijken hoe ze zich naar andere mensen gedragen. Als je dat bereikt, is een bezoek geslaagd."
Schrijver erkent dat het museum zijn deuren op een opmerkelijk moment opent. Toch vindt hij het - juist nu er oorlog is - belangrijk dat mensen weer in de geschiedenis van de Holocaust duiken.
"Het is lastig, maar er is ook een urgentie. Het feit dat je twee groepen hebt die zo met elkaar in conflict zijn, dat ze niet meer de menselijkheid van de ander kunnen waarnemen door eigen trauma... (...) Toen we dit in 2015 aankondigden, kregen we vaak de vraag: 'Is zo'n Holocaust-museum nog wel nodig? Nu krijg ik die vraag niet meer."
Dit is Op1
Kijk de aflevering terug
Meer weten over dit onderwerp? Kijk de hele aflevering van Op1 (EO) hieronder terug of ga naar NPO Start.
Dit maakten we ook
Wat denk jij?
