ChatGPT als psycholoog gebruiken: is dat een goed idee?
gisteren · 16:11| Leestijd:4 min
Update: gisteren · 17:01
In dit artikel aan het woord
"AI is altijd beschikbaar. Het is geen psycholoog, maar je kunt ermee beginnen."
"Niet elke mogelijke oplossing is gelijk een goede."
"Ik ben geen vervanger voor een psycholoog. Ik kan helpen om te luisteren en te praten."
In het kort
Ruzie met je partner, een moeilijke situatie op het werk: steeds vaker worden AI-chatbots ingezet voor therapie. Bijvoorbeeld om lange wachtlijsten te vermijden of omdat de drempel hoog is om met een psycholoog te gaan praten. Maar doe je er goed aan om je mentale problemen te bespreken met AI?
Wat denk jij?
Gebruik jij ChatGPT weleens voor persoonlijke of mentale problemen?
AI wordt het meest gebruikt voor therapie
Afgelopen week trok de Raad van Volksgezondheid aan de bel: de mentale gezondheid van Nederlanders staat zwaar onder druk. Volgens de Raad leven we in een ‘hypernerveuze samenleving’ waarin prestatiedruk, versnelling en individualisme zijn doorgeschoten en het welzijn van jong en oud bedreigen.
Ook gebruiken steeds meer jongeren AI als therapie, meldde NOS onlangs. Uit onderzoek van de NOS onder 1300 jongeren, blijkt dat 1000 jongeren weleens hun persoonlijke problemen met een chatbot bespreekt. Meer dan de helft (600 jongeren) doet dat ook met hun mentale problemen.
'Beste vriend in broekzak'
Het gebruik van chatbots is laagdrempeliger is en minder confronterend dan een bezoek aan de psycholoog, vertellen jongeren aan de NOS. Ook scheelt het op wachtlijsten in de GGZ: die kunnen weken of zelfs maanden kunnen zijn. Eén van de ondervraagde jongeren noemt het tegenover NOS zelfs “een beste vriend in je broekzak”: ChatGPT is er altijd, zelfs midden in de nacht.
Wereldwijd gebruiken 700 miljoen mensen wekelijks ChatGPT. Sinds dit jaar is therapie de meest gebruikte reden om AI te gebruiken, blijkt uit onderzoek van Harvard Business Review.
Mensen zetten de chatbots in om zich beter te voelen, maar kan het ook de verkeerde kant op gaan. Zo pleegden in Amerika twee tieners zelfmoord na intensief gebruik van chatbots en belandden mensen in een psychose. Daarna beloofde OpenAI (het grote bedrijf achter ChatGPT) aanpassingen te maken.
Is het een goede ontwikkeling dat AI-chatbots steeds vaker worden ingezet voor therapie?
Tech-filosoof Marijn Sax vindt het gebruik van AI als therapie een riskante ontwikkeling, vertelt hij in de uitzending van Dit is de Dag (EO). Dat het een oplossing biedt voor bijvoorbeeld lange wachtlijsten, zegt volgens hem niet gelijk dat het ook een goede oplossing is. Volgens hem overschatten we wat AI kan.
Marijn Sax
Tech-filosoof"We willen dat mensen snel hulp kunnen hebben. Maar dat betekent niet dat elke mogelijke oplossing gelijk een goede is. We hebben ook wachtlijsten voor openhartoperaties, daar plukken we ook geen mensen voor van de straat. ChatGPT is gewoon een woord-sorteermachine, die op basis van statistiek taal teruggeeft aan ons. Er zit geen denken of redenatie achter. Daarmee onderschatten we ook wat psychologen doen. We doen net alsof die alleen een reeks woorden in ons gezicht teruggooien, maar daar zit veel meer in. Zij gebruiken veel meer interpersoonlijke communicatie."
Daarnaast is hij wantrouwig tegenover OpenAi, het grote techbedrijf achter ChatGPT.
"Het is volstrekt naïef om ons afhankelijk te maken van OpenAI, dat niet te vertrouwen is. In het verleden heeft het bedrijf al veel gelogen en met een druk op de knop kunnen ze de werking van het model totaal veranderen. Het is heel riskant is om ervan uit te gaan dat het altijd goed blijft werken. Het kan van de één op de andere dag heel anders werken met een heel andere toon. Dat is gevaarlijk voor de therapierelatie."
Trendwatcher Vincent Evers denkt dat het zeker kan helpen als je met een chatbot over je problemen kunt praten, vertelt hij. Samen met bot Eva kwam hij naar de studio.
Vincent Everts
Trendwatcher"De chatbot zal als eerste zeggen: ik ben geen psycholoog. Alleen mensen gebruiken het wel zo. Dat komt omdat ze tegen wachtlijsten aanlopen. Ook is het zo dat mannen een ontzettende hekel hebben aan psychologen, zij zijn slecht in het bespreken van hun eigen gevoelens en om daar iets mee te doen. AI is dan beschikbaar. Het is geen psycholoog, maar je kunt ermee beginnen."
Dat wil niet zeggen dat hij zonder zorgen is: zelf maakt hij zich vooral zorgen om de rol van het grote techbedrijf Meta, die nu zelf ook een chatbot heeft uitgebracht. Hij wijst erop dat Meta graag geld wil verdienen met advertenties.
"Ik vind het vooral belangrijk hoe het model getraind is. Ik ben heel erg bang voor Meta, die alleen maar geïnteresseerd is om geld te verdienen met advertenties. Die heeft een heel duidelijk business model. Als die het gebruikt om zoveel mogelijk psychoses en angst te bespoedigen, dan kan het mis gaan. Als ze het alleen van reclame laten afhangen, heb je reden om je druk te maken."
Dat AI prima naast een psycholoog kan staan als het gaat om simpelere problemen, vindt tech-filosoof Sax een gevaarlijk argument.
Martijn Sax
Tech-filosoof"Dat veronderstelt dat we sterk onderscheid kunnen maken tussen simpele probleempjes en de problemen die bestemd zijn voor psychologen. Dat onderscheid is heel zacht. Mensen ontwikkelen: er zijn veranderingen die in jou plaatsvinden. Simpele problemen kunnen erger worden. Bij de zelfmoordgevallen in Amerika zie je dat ChatGPT zo is ingericht om je vanuit commerciële redenen steeds terug te laten komen. Daarbij kom je in een soort moeras terecht."
Daarom moeten we we bedrijven als Meta en OpenAI hier ook niet volledig vrij in laten, zegt trendwatcher Evers. Hij pleit voor wetgeving om het in goede banen te leiden.
Vincent Everts
Trendwatcher"Mensen kunnen helemaal verslaafd aan chatbots raken en zijn erg ontdaan als het karakter ervan verandert. Dus het is goed om er groepen bij te betrekken, zoals psychologen. Als het komt van een dienst die beetje integer is en het goed begeleidt, dan kan het heel goed gaan. Die vangrails moeten er echt komen. Of wij het nou leuk vinden of niet, het wordt grootschalig gebruikt."
Praat mee
Hoe voel je je na het lezen van dit artikel? En wil je nog iets kwijt?
Luister naar Dit is de Dag (EO)
In Dit is de Dag (EO) gaat presentator Jan Willem Wesselink verder over dit onderwerp in gesprek met trendwatcher Vincent Everts en tech-filosoof Martijn Sax. Beluister de uitzending hieronder als podcast.
De weergave van Spotify vereist jouw toestemming voor social media cookies.
Toestemmingen aanpassenLuister jij liever via een ander kanaal? Klik hier om het gesprek af te spelen op jouw favoriete podcast-app.
Dit maakten we ook- ChatGPT kost ontzettend veel stroom: 'Willen we dit echt, en worden we er beter van?'
ChatGPT kost ontzettend veel stroom: 'Willen we dit echt, en worden we er beter van?'
- Chatbots bij klantenservice zorgen voor frustratie: ‘Ik wil gewoon een mens spreken!’
Chatbots bij klantenservice zorgen voor frustratie: ‘Ik wil gewoon een mens spreken!’
